موسيقي آذربايجان گنج فراموش شده فرهنگ ايران

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: موسيقي آذربايجان گنج فراموش شده فرهنگ ايران خبرگزاري فارس: تاريخچه موسيقي آذربايجان به قرن 19 و خيلي پيش‌تر از آن مي‌رسد اما از قرن 19 حيات ادبي و صنعت موسيقي آذربايجان پيشرفت زيادي كرده است و در نتيجه آشنايي نزديك با فرهنگ و تمدن كشورهاي اروپاي غربي، علم و هنر آن با مضمون و خصلتي شرقي آغاز به رشد كرد. به گزارش خبرگزاري فارس از اروميه، تغييرات سياسي، اجتماعي و ادبي قرن 19 در بسياري از شهرهاي آذربايجان خودنمايي مي‌كرد يكي از اين شهرها شوشا بود. در اين زمينه موسيقي‌شناس مشهور دينوقرادوف مي‌نويسد: تاريخ موسيقي آذربايجان به وسيله هنرمندان شوشا خلق شده است، اين هنرمندان موسيقي خود را نه تنها در وطن خود بلكه در ساير ممالك خاوري شناسانده‌اند، موسيقي آذربايجان در گذر اعصار رشد و صيغل يافته و مسير تكامل خاص خود را پيموده و به عالي‌ترين درجه رسيده است. موسيقي آذربايجان مختص قفقاز و آسياي ميانه نبوده است بلكه در خاورميانه و خاور نزديك به طور وسيعي انتشار يافته است، البته اصل موسيقي آذربايجان همان موسيقي آذربايجاني است كه در ايران رواج دارد. موسيقي آذربايجاني به گونه‌هاي ملي، شفاهي و عاشيقي قابل بخش‌بندي است و در اين ميان هنر عاشيقي داراي ويژگي‌هاي ملي و شفاهي است. موسيقي آذربايجاني به سه دسته موسيقي ملي، ملي حرفه‌اي (همان عاشيقي) و شفاهي حرفه‌اي (دستگاه‌هاي موقامي، موقام‌هاي داراي فرم كوچك‌تر و موقام‌هاي ضربي) تقسيم شده است. در اين زمين با مسئول واحد موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي دانش‌آموخته تاريخ تار ايراني گفت‌وگويي انجام شده است. داريوش عليزاده گفت: مردم آذربايجان براي هزاران سال است كه با توجه به آداب و رسوم زندگي خود شكل‌هاي متنوعي از آواها و نواها را پديد آورده‌اند اما امروز موسيقي آذربايجان به خاطر بي‌توجهي‌ها و جفاهاي روا داشته شده بدترين روزهاي خود را سپري مي‌كند. وي همين ابتدا بحث حرف آخر را مي‌زند و با اين جمله بر اهميت موسيقي محلي آذربايجان تاكيد مي‌كند، موسيقي كه همواره در ميان موسيقي‌هاي فولكلور ايراني از جايگاهي خاصي برخوردار است. گفت‌وگوي حاضر در همين باب است، اينكه جايگاه بايسته موسيقي آذربايجان كجاست و راه برون‌رفت از چالش‌هاي موجود چيست. فارس: اگر اجازه دهيد مصاحبه را با يك سؤال كليشه‌اي آغاز كنيم، اينكه تعريف شما از موسيقي چيست؟ عليزاده: موسيقي بيان احساسات و عواطف انسان به وسيله اصوات منظم است، به لحاظ معني لغوي محمد معين در حاشيه برهان قاطع مي‌نويسد «موسيقي (بضم ميم) بر گرفته از كلمه Moosika يوناني يا Musica لاتيني و ريشه آن Mosa يا Misse است كه نام يكي از 9 رب‌النوع اساطيري يونان باستان بوده و نام الهه هنرهاي زيبا‌ست.» نويسندگان معروف عرب كلمه موسيقي را مركب از دو واژه (موسي+ قي) گرفته‌اند كه موسي به معني نغمات و قي به معناي خوشايند است. مرحوم محمدبن‌محمود آملي نيز در كتاب نفايس الفنون في عراميس العيون معني موسيقي در لغت يوناني را «لحن» مي‌نويسد و لحن عبارت است از اجتماع نغمات مختلف كه آن را ترتيبي معلوم و حدود باشد. فارس: به نظر شما موسيقي چه تاثيراتي در زندگي مردم دارد؟ عليزاده: زندگي بدون موسيقي غيرقابل تصور است، اگر مقداري از آن در انسان وجود داشته باشد قطع يقين تاثيرات خود را مي‌گذارد و هر چه‌قدر شادي و موسيقي در انسان بيشتر باشد نشاط، شادابي و طراوت نيز در جامعه بيشتر است بنابراين نقش موسيقي در شاد زيستن مردم بسيار موثر است به ويژه موسيقي آذربايجان كه از مهم‌ترين شاخصه‌هاي اين موسيقي نواهاي پر احساس و تاثيرگذار است و اين موسيقي را از ديگر موسيقي‌ها متمايز كرده است و هر آذري از شنيدن آن در هر كجا كه باشد احساس غرور و شعف مي‌كند. فارس: به موسيقي آذربايجان اشاره فرموديد، در ارتباط با اين موسيقي توضيحاتي بفرماييد عليزاده: موسيقي سنتي آذربايجان به پنج دسته عاشيق‌ها (خنياگران محلي)، ترانه‌هاي ملي و مقام‌ها (خلق ماهنيلاري و موغاملار) موسيقي عزا و مذهبي (تعزيه موسيقي سي)، موسيقي كار و تلاش روزانه (امك ماهنيلاري) و موسيقي عروسي و رقص‌هاي مربوطه (توي و ديون موسيقي سي) تقسيم مي‌شود البته اين پنج نوع از موسيقي شامل تمام اقوام موجود در آذربايجان مي‌شود و فقط از لحاظ فرم اجرايي داراي تفاوت و گهگاهي نيز داراي اشتراكاتي است. فارس: با توجه به قدمت و پيشينه موسيقي آذربايجان جايگاه آن را در هنر موسيقي ايراني چه‌طور ارزيابي مي‌كنيد؟ عليزاده: هنر در ايران مظلوم واقع شده، عرصه هنر موسيقي مظلوم‌تر و موسيقي آذربايجان مظلوم‌ترين هنرهاست، مردم آذربايجان براي هزاران سال است كه با توجه به آداب و رسوم زندگي خود شكل‌هاي متنوعي از آواها و نواها را پديد آورده‌اند اما امروز موسيقي آذربايجان به خاطر بي‌توجهي‌ها و جفاهاي روا داشته شده بدترين روزهاي خود را سپري مي‌كند. فارس: حتي هنر موسيقي آشيقي؟ عليزاده: به نظر من نسل فعلي آشيق‌ها به عنوان آخرين نسل اين هنر موسيقي است، چند سال آينده آشيق‌ها وجود خارجي ندارند اين در حاليست كه هنر آشيقي در آذربايجان سابقه‌اي چند هزار ساله دارد. فارس: شايد لازم باشد در ارتباط با هنر موسيقي آشيقي نيز توضيحاتي بفرماييد عليزاده: آشيق‌ها بيان كننده افكار و آرزوهاي مردم عادي اجتماع هستند و در واقع حرف دل آنها را مي‌زنند و نوازندگي و خوانندگي از پدرانشان سينه به سينه با گوش كردن و به خاطر سپردن به آنها رسيده است، اشعاري كه توسط آشيق‌ها سروده مي‌شوند در اوزان هجايي هستند و با مضامين عرفاني اجتماعي و حماسي توسط شاعران محلي و يا خود آشيق‌ها خلق شده‌اند، هنر آشيقي در آذربايجان سابقه‌اي چند هزار ساله دارد و با ظهور سلسه صفوي و شاه اسماعيل ختايي به اوج خود مي‌رسد. فارس: و در حال حاضر رو به افول... عليزاده: بله، با توجه به شرايط فعلي ما چند سال آينده صداي آشيق‌ها كه مالك گنجينه عظيم هنر و ادبيات هستند را از طريق سي‌دي يا كاست مي‌شنويم. فارس: به نظر شما موانع موجود بر سر راه توسعه و گسترش موسيقي آذربايجاني در چه زمينه‌هايي است؟ عليزاده: موسيقي قانون و وضعيت مشخصي ندارد و اين سبب شده مسئولان فرهنگي و هنري رفتار محتاطانه‌اي نسبت به اين موضوع داشته باشند چرا كه در اينكه كدام نوع موسيقي غناست نظريات و فتواهاي مجتهدان متفاوت است. فارس: به نظر شما حمايت‌هاي دولتي مثل سازمان صدا و سيما يا مطبوعات تا چه حد مي‌تواند به شكوفايي موسيقي آذربايجان كمك كند؟ عليزاده: موسيقي هنري شنيداري است بنابراين اگر از رسانه ديداري و شنيداري پخش شود تاثيرگذاري آن زياد است اما مطالب چاپ شده در مطبوعات از لحاظ علمي صرفاً مي‌تواند در راستاي ارتقاي سطح سواد مردم نسبت به اين هنر موثر باشد، اگر روزي چند قطعه‌ خوب از اين رسانه‌ها پخش شود گوش به اين نوع موسيقي عادت مي‌كند و ارتباط برقرار مي‌شود اساساً جهان بر مدار تبليغ مي‌چرخد، با تبليغ و نشان دادن سازها، موسيقي محلي مي‌توانست در جغرافياي خاص خود به حياتش ادامه دهد در حاليكه گيتار در بين سازهاي موسيقي حرف نخست را مي‌زند، بيش از 99 درصد مردم اطلاعي از تار ايراني ندارند چون در رسانه‌ها نه ديدند و نه صداي آن را شنيدند. فارس: به هر حال آنچه در جامعه ما وجود داشته و در حال حاضر شدت گرفته گرايش بيشتر جوانان به سمت موسيقي غربي است، علت اين گرايش را چه مي‌دانيد؟ عليزاده: موسيقي يك نياز ذاتي است و نمي‌توان آن را از جامعه حذف كرد، موسيقي طي هزاران سال به تدريج سير تكاملي خود را طي كرده و بعد از فراز و نشيب‌هاي بسيار به شكل كنوني به دست ما رسيده است بنابراين اگر مردم موسيقي آشيق يا سازهاي موسيقي را از تلويزيون خود ببينند 70 يا 80 درصد آنها به برنامه‌هاي ماهواره گرايش پيدا نمي‌كنند، بايد فرصت داد تا صداي موسيقي خودمان به گوش علاقه‌مندان برسد كه متاسفانه پل ارتباطي وجود ندارد و نوا و آواها كمتر به گوش علاقه‌مندان مي‌رسد. فارس: اينجاست كه بحث تهاجم فرهنگي پيش مي‌آيد... عليزاده: دقيقاً، تهاجم فرهنگي جنگ نرم است، در مقابل آن بايد دفاع فرهنگي كرد، دفاع فرهنگي هم با هنر امكان‌پذير است، براي مقابله با تهاجم فرهنگي كه زبانزد مسئولان است بايد هنر را تقويت كنيم اما متاسفانه روي كوهي از فرهنگ و هنر نشسته‌ايم اما فرهنگي كه پيشيينه چنداني ندارد به راحتي در جامعه ما رسوخ مي‌كند چون از خود غافليم، هر چه به هنر موسيقي اهميت بيشتري داده شود از ميزان آسيب‌هاي اجتماعي در جامعه براي جوانان كاسته مي‌شود لذا انتظار اين است كه مسئولان براي توسعه و ارتقاي جايگاه فرهنگ و هنر به ويژه موسيقي حمايت‌هاي لازم را مبذول دارند. فارس: مشكل ما جوان امروزي است كه از گذشته خود خبر ندارد و آگاه نيست... عليزاده: مهم‌ترين بحث همين است، مردم با هويت، فرهنگ و موسيقي خود آشنا نيستند، اين واقعيتي انكارناپذير است كه مردم به آنچه مي‌بينند و مي‌شنوند، علاقه‌مند مي‌شوند حال سؤال اين است كه آيا موسيقي سنتي آذربايجان را به مردم ارائه كرده‌ايم و آنها به آنچه از گذشته و گذشتگان مانده است خط بطلان مي‌كشند در حاليكه اينگونه نيست، مردم آذربايجان مردمي هنرپرورند و موسيقي جايگاه ويژه‌اي در دل همه آنها از روستايي گرفته تا شهرنشين دارد، از خصوصيات ويژه موسيقي آذربايجان پويايي و تحرك آن است كه در ساير موسيقي‌ها كمتر ديده مي‌شود و چون وارداتي نيست، دلچسب است، روح تك تك آذري‌ها با صداي ساز، آواز و داستان‌سرايي عاشق‌ها پيوند خورده است لذا حذف شدني نيست اما براي ماندگاري آن در حافظه تاريخ بايد جهت داد و مديريت كرد. فارس: با اين نگاهي كه وجود دارد و فرهنگي كه نسبت به موسيقي آذربايجاني است آيا استعداديابي مي‌تواند كمكي كند؟ عليزاده: در كشورهاي پيشرفته در تمام رشته‌هاي هنري استعداديابي مي‌شود اما اگر با توجه به شرايط موجود در اين زمينه اقدام شود استعدادهاي كشف شده را در كجا به كار گيريم، اگر اين استعداد كشف و تربيت شود در نهايت به عنوان يك استاد در آموزشگاه تدريس مي‌كند كه متاسفانه امروز در آموزشگاه‌هاي موسيقي به خاطر تبليغ نكردن كافي از سوي رسانه‌ها غير از گيتار از بقيه سازهاي موسيقي استقبالي نيست. فارس: اگر اجازه دهيد موضوع ديگري مطرح كنم و آن اينكه آيا در اين حرفه موسيقيدانان از نظر مالي و مادي تامين هستند يا خير؟ عليزاده: هنرمندان موسيقي به لحاظ مالي در مضيقه هستند به طوريكه اكثر آنها از هنر دست كشيده و به سراغ ساير حرفه‌ها رفته‌اند، گروه‌هاي موسيقي به دليل عدم حمايت از بين رفته‌اند و زمينه ارائه هنري وجود ندارد لذا با توجه به شرايط موجود هنرمند نمي‌تواند هم تامين و هم حرفه‌اي به معني صحيح كلمه باشد. فارس: بنابراين راه برون‌رفت از وضعيت موجود چيست و براي معرفي بيشتر موسيقي آذربايجاني چه بايد كرد؟ عليزاده: ابتدا بايد زمينه رشد هنري فراهم شود كه با توجه به برخوردهاي سليقه‌اي و نبود قوانين اين شرايط در استان ما وجود ندارد، جشنواره‌هاي موسيقي بايد جدي گرفته شوند، جشنواره‌ها سبب مي‌شود نوازندگان هنرنمايي يكديگر را ببينند، بشنوند، از هم ياد بگيرند و مردم آنها را ببينند و به كارشان علاقه‌مند شوند، اينگونه است كه مي‌توانند موسيقي محلي را زنده نگاه دارند، از طرفي آموزش‌ها بايد از پايه و به صورت علمي و آكادميك باشد، اگر مي‌خواهيم موفق باشيم بايد استعداديابي كنيم و آينده خوبي براي هنرجويان به لحاظ مالي و شان اجتماعي ترسيم كنيم. ------------------------------- گفت‌وگو از لعيا نوراني زنوز ------------------------------ انتهاي پيام/آ10/ح

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 178]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

عاشیقلار ایرانی هم به نام دیگران ثبت شد
و غارت پنهان و آشکار و حراج میراث فرهنگی ارزشمند ایران زمین به وسیله بسیاری از ... بنا بر این گزارش، با وجود تعلق انکار نشدنی تاریخی سرزمینهای جدا شده شمال ... از دستاوردهای فرهنگی تاریخی ایران بزرگ، از جمله موسیقی عاشیقلار آذربایجان ... شاهنامه فردوسی، خمسه ـ پنج گنج ـ نظامی گنجوی، منظومه بزرگ شهریار ـ حیدر بابا سلام ـ و .

فرهنگ و هنر

چای شیرینی، نگینی شیرین از مراغه

جلال آل احمد؛ چرا پس از گذشت سال‌ ها همچنان الهام‌ بخش است...

تحول بزرگ در سریال‌ سازی ایران؛ از «زیرخاکی» تا ۴۴ پروژه ج...

حاشیه‌ های فراوان در اولین سریال مشترک تلویزیون و نمایش خا...

آخرین فرصت برای ثبت‌نام حج ۱۴۰۴؛ اولویت با دارندگان اسناد ...

فقدان ژاله علو، ضایعه‌ای بزرگ برای هنر ایران

استقبال بی‌نظیر از نمایشگاه هدی؛ اما غیبت مسئولان تعجب‌آور...

یزد جهانی در آستانه فراموشی؛ تهدیدی جدی برای میراث بشری

بازگشت هنرمندان؛ چرا باید مانع شد؟ سوال مهمی که رضا شایسته...

رازهای پنهان در اتاقک نگهبانی قبرستان

بازنگری حریم ارگ علیشاه؛ گامی برای حفظ هویت تاریخی تبریز