نگار داوري اردكاني :زبان ملك مشاع مردم است

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: نگار داوري اردكاني :زبان ملك مشاع مردم است
دكتر نگار داوري اردكاني گفت: زبان ملك مشاع مردم است و به همين دليل برنامه ريزي صحيح براي زبان مي تواند در توجيه و جلب نظر مردم موثر باشد.

به گزارش خبرنگار مهر، نشست هفتگي شهركتاب عصر ديروز با سخنراني دكتر نگار داوري اردكاني با عنوان "برنامه‌ريزي زبان: راهنمايي براي تقويت زبان فارسي" برگزار شد.

در ابتداي جلسه علي اصغر محمدخاني دبير اين نشست پيرامون مسئله زبان فارسي و برنامه ريزي آن گفت: برنامه ريزي براي زبان فارسي قدمتي 100 ساله دارد كه از زمان ناصر الدين شاه (سال 1250) تا كنون آغاز شده است.

وي ادامه داد: " برنامه ريزي زبان" حوزه اي ميان رشته اي است كه به جامعه شناسي، زبان شناسي و حوزه هاي مختلف سياستگذاري و برنامه ريزي ارتباط دارد و بخشي از آن بر جامعه شناسي زبان تاكيد بيشتري دارد.

محمدخاني در ادامه از سه بخش مهم در برنامه ريزي زبان ياد كرد و گفت: پيكره، شأن زبان و آموزش زبان عنوان سه بخش مهم در برنامه ريزي زبان هستند كه در هر يك از بخشها مباحث مختلفي مطرح مي شود و فرهنگستان زبان و ادب فارسي مهمترين نهادي است كه برنامه ريزي زبان را بر عهده دارد. در طول اين 100 سال تا كنون سه فرهنگستان تشكيل شده است فرهنگستان اول (1314 تا سال 1332)؛ فرهنگستان دوم (1347 تا سال 1357) و در نهايت فرهنگستان سوم (26/ 6/69 تا اكنون) كه هر كدام در حوزه هاي مختلفي فعاليت داشته اند.

در ادامه اين نشست دكتر نگار داوري اردكاني عضو هيئت علمي فرهنگستان زبان و ادب فارسي در سخناني گفت: از ديگاه من هدف اين نشست معرفي رشته برنامه ريزي زبان است تا از اين روش الگويي براي برنامه ريزي زبان ترسيم شود. الگويي كه ساخته غربيان است و ما بايد آن را با فعاليتهاي كه تا كنون در اين زمينه انجام شده است تطبيق دهيم و بخشهايي را كه نيازمند كار و نگرش بيشتري هستند مورد مطالعه قرار دهيم.

وي ادامه داد: مي توان گفت منطق برنامه ريزي زبان از علاقه بشر به كنترل فعاليتهايش نشئت مي گيرد. برنامه ريزان زبان به اين پديده به عنوان سرمايه اجتماعي نگاه مي كنند و براي آن هم ارزش ابزاري و هم هويتي قائل مي شوند و بر اساس اين دو اصل اساس برنامه ريزي زبان را براي انسان تشكيل مي دهند.

داوري درباره تعاريف مختلفي كه از "برنامه ريزي زبان" ارائه شده است تنها به گفته "كوپر" بسنده كرد و گفت: به عقيده گوپر كليه تلاشهاي عمدي براي تحت تاثير قرار دادن رفتارهاي جوامع را برنامه ريزي زبان مي گويند. اين تعريف برداشت جامعي است و همه نوع برنامه ريزيهاي زبان را شامل مي شود. كوپر اين تعريف را در دو سطح خرد و كلان مطرح مي كند و آن را محدود به فعاليتهاي رسمي و دولتي نمي كند.

وي همچنين درباره انواع برنامه ريزيهاي زبان گفت: برنامه ريزي زبان دو گونه نوشتاري و گفتاري دارد و در همه سطوح در اين دو گونه بررسي مي شود. همچنين مي توان از دو منظر خرد و كلان نيز به اين تعريف نگاه كرد.

داوري افزود: "شأن زبان" از ديدگاه استعاري "جان زبان" است و مراد از آن نقشهاي مختلفي است كه زبان مي تواند آنها را ايفا كند و همواره با دو نوع ابزاري و هويتي مطرح مي شود. برنامه ريزان براي زبان شؤون مختلفي نظير داخلي، خارجي، تجاري، ديني، علمي و... قائل شدند. برنامه ريزي پيكره زبان و شأن زبان ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند تا جايي كه هر نوع برنامه ريزي پيكره اگر با هدف ارتقا زبان باشد موجب ارتقا شأن زبان نيز مي شود.

وي ادامه داد: نوع سوم برنامه ريزي زبان "زبان آموزي" و يا در اصطلاح امروز "زبان در آموزش" است. اين بخش نقش زبان را در آموزش بررسي مي كند. زبان آموزي در حوزه زبان اول (ملي، مادري، ديني و محلي) و زبان آموزي به غير فارسي زبانان و يا ايرانيان خارج از كشور از مواردي است كه در اين بخش به آن توجه شده است.

اين پژوهشگر ضمن بيان اين مطلب اظهار داشت: امروزه آموزش زبان در جهان براي استفاده بيشتر از فرصتهاي اجتماعي صورت مي گيرد و شايد يكي از نقاط ضعفي كه آموزش زبان فارسي داشته است توجه نكردن به همين نكته است. بايد توجه كرد زبان آموزان با ياد گيري هر زباني چه فرصتهاي اجتماعي را به دست مي آورند. نكته ديگر فرآيندهاي آموزش زبان همچون بومي سازي، مدون سازي، معيار سازي است كه اين فرايندها به دو دسته تقسيم مي شوند دسته اي كه بافت عاطفي دارند و دسته اي كه بافت علمي دارند.

وي ادامه داد: در تعريف فرايندهاي زبان مي توان به 6 مورد بومي سازي، معيارسازي، نوسازي، مدون سازي، گسترش و پالايش زبان اشاره كرد. البته طبقه بندي خرد و كلان درباره همه اين تعاريف صادق است و در همه سطوح زبان انجام مي شود. معيار سازي و مدون سازي لازم و ملزوم يكديگرند. نوسازي و ساده سازي زبان نيز از زمان مشروطه انجام شده است. همچنين گسترش زبان به برنامه ريزي شأن زبان مربوط مي شود و مي تواند به زبان شأن داخلي و خارجي بدهد و يا گسترش جغرافيايي و جمعيتي را مطرح كند.

داوري تصريح كرد: امروزه مهمترين انگيزه برنامه ريزيهاي زبان هويت يابي است اما كسب هويت با ابزارهايي چون توسعه علمي، توسعه ملي و يا توسعه اقتصادي به دست مي آيد. "جمع آوري اطلاعات"، "ترسيم وضعيت مطلوب"، "سياستگذاري درباره زبان" و"پيش بيني، اجرا و ارزيابي سياستهاي زبان" از مراحل مختلف ارزيابي زبان هستند.

وي در ادامه با طرح اين پرسش كه "مخاطبان اين زبان چه كساني هستند؟" گفت: به گفته دهخدا "زبان ملك مشاع مردم است" پس برنامه ريزي و عملكرد درست مي تواند در توجيه و جلب نظر مردم موثر باشد. متوليان و برنامه ريزان زبان را مي توان در سطح خرد و كلان در نظر گرفت و چنانچه در سطح جزئي و خرد آن غفلت شود نقيصه هايي ايجاد مي شود.

داوري ضمن مرور فعاليتهاي سه دوره فرهنگستان عنوان كرد: در انواع برنامه ريزيهاي زبان كه تا كنون انجام شده است بيش از هر چيز به برنامه ريزي پيكره توجه شده است اما به برنامه ريزي شأن و زبان آموزي كمتر پرداخته شده است و جا دارد در اين دو حوزه خصوصا جايگاه هويتي زبان براي مخاطبان، تخصصي تر برخورد شود. ضمنا ما به پژوهشگر زبان و ادب فارسي احتياج داريم تا بتوانيم در اين حوزه كاربردي تر عمل كنيم.

وي يكي از نقاط قوت فرهنگستان سوم را وجود روابط عمومي دانست و در پايان گفت: برقراي ارتباط هماهنگ بين برنامه ريزان زبان و به رسميت شناختن آنها نقش مهمي در برنامه ريزي زبان ايفا مي كند.
چهارشنبه 27 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 233]