جست‌و‌جوي نگره‌‌هاي ديني در سينماي جهان / 63خيزش نوين ديني در سينماي جهان شكلي جدي‌تر به خود گرفته است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: جست‌و‌جوي نگره‌‌هاي ديني در سينماي جهان / 63خيزش نوين ديني در سينماي جهان شكلي جدي‌تر به خود گرفته است
گروه هنر: جامعه جهاني در زمان حال توجهي جدي به دين داشته به‌نحو‌ي‌كه تمامي اركان جامعه جهاني تحت تاثير اين مهم قرار گرفته است؛ سينما نيز از اين قاعده مستثني نبوده و با توسل به دين سعي در پالايش خود و جامعه دارد.
خيزش نوين ديني در غرب اواخر دهه 90 و اوايل هزاره سوم ميلادي سرعت افزونتري يافت. نهادهاي اجتماعي جامعه در حال اضمحلال غرب به اين نتيجه رسيده بودند براي جلوگيري از فروپاشي دروني اين جامعه بايستي به مباني ديني و اخلاقي بازگشت. گرايش شديد جوانان در اين سالها نشان از جدي بودن اين بازگشت دارد كه حتي در بعضي آثار سينماي آمريكا هم به روشني هويداست.

البته نوع نگاهي كه سينماي آمريكا به دين دارد با پرداخت‌هاي ارو‌پايي و آسيايي متفاوت‌ است كه هر كدام به واسطه دلايل فرهنگي و سياسي به نحوي به دين در سينماي خود توجه داشته‌اند، اما نمي‌توان كتمان كرد كه اين توجه در هاليوود بيش از ديگر جاها قابل مشاهده است.

«جهانگير الماسي» بازيگر سينما به عنوان هنرمندي كه در زمينه تاريخ اديان شرقي تحقيقاتي چند ارائه داده، توجه سينماي جهان به مفاهيم ديني را اينچنين توصيف كرد: در دهه 60 يك جنبش دانشجويي در جهان شكل گرفت كه سبب شد به واسطه آن سينماي اروپا به فرانسه و ايتاليا رويكردي متفاوت را به هنر در پيش گيرد كه فيلمسازاني همچونه «گدار» و «برسون» از جمله اين سينماگران بودند. در همين سال‌ها بود كه فيلمي همانند «زن چيني» در سينماي غرب ساخته مي‌شود، اثري كه پاسخ آن را سال‌ها بعد «برتولوچي» در فيلم «خوابگردها» مي‌دهد، البته اينگونه توليدات در اروپا تا حدود زيادي نشات گرفته از تفكرات «مائويست‌ها» بود.

اين بازيگر در تكميل توضيحات خود گفت: بايد اين نكته را نيز متذكر شوم كه فرانسه در مقابله با سوسياليسم روسي جرياني را در خود شكل داد كه سبب شد در حوزه تفكر، اتفاقي رخ ‌دهد كه منجر به تشكيل «باشگاه روم» مي‌شود.

در اين بخش ما از اين بازيگر سوال كرديم، آيا منظور شما از تشكيل باشگاه روم همان گرايش اروپا به اسلام است؟

الماسي با تاييد مطلب فوق اعلام كرد: بله، زيرا در دهه 50 به وضوح شاهديم كه گرايش به اسلام بيش از گذشته به چشم مي‌خورد به نحوي كه «رنه گنون» متفكر فرانسوي با تفكر در متون اسلامي آنچنان شيفته مي‌شود كه مسلمان شده و در مورد «ظهور» از ديدگاه اسلامي كتاب مي‌نگارد.

وي گرايش به اسلام را در غرب محدود به متفكران ندانست و متذكر شد: علاوه بر انديشمندان غربي، دانشگاه‌ها و ديگر حوزه‌ها از جمله مديريت منابع انساني از طريق نهادهاي پنهان همانند «ماسونري» دين به عنوان يك نيروي بالقوه به آن توجه مي‌شود.

وي براي روشن‌تر شدن مطلب گفت: در همين سالهاست كه كشوري همانند پاكستان، جمهوري اسلامي تشكيل مي‌دهد، البته از توضيحات فوق مي‌خواهم اين نتيجه را بگيرم كه توجه به آموزه‌هاي ديني در سينماي غرب از همين زمان (دهه 50) شكل گرفت.

وي در خاتمه توضيحاتش متذكر شد: در همان زمان كه فيلم‌هايي در اروپا ساخته مي‌شد كه در خدمت دين بود آثاري نيز ساخته شد كه كليسا را در خدمت فاشيسم نشان داد كه اين دو رويكرد متفاوت، هميشه بوده و هست، همانطور كه در طول تاريخ شاهديم كه مومنين معتقد به حقيقت هميشه با مومنين معتقد به ماده در ستيز هستند، البته سينماگراني كه فيلم ضد ديني مي‌ساختند، هدفشان خود مسحيت نبود، بلكه هجوم آنها بيشتر كليسا را مورد نقد قرار مي‌داد.

«سيروس الوند» كارگردان قديمي سينما نيز ، درخصوص جايگاه دين در سينما جهان تصريح كرد: سينماي غرب معمولا در آثارش به مفاهيم ديني نگاهي مستقيم داشته است، بدين معنا كه اكثر آثار در قالب داستا‌ن‌هايي در مورد پيامبران بيان شده به همين دليل كمتر اثري را مشاهده كرده‌ام كه در آن مفاهيم ديني با اشاراتي غيرمستقيم مورد توجه قرار گرفته باشد.

وي در پاسخ اين پرسش كه آيا فيلم‌هايي نظير «مسير سبز» نمونه بارز اشاره غيرمستقيم به مفاهيم ديني نيست؟ توضيح داد: آن دسته از فيلم‌هايي كه شما از آن به عنوان فيلم‌هاي ديني ذكر مي‌كنيد به عقيده من كارهايي ماورايي هستند درصورتيكه به عقيده من دين پيام‌هايي نيز براي زندگي مادي و عيني انسان‌ها دارد.

اين فيلمساز اضافه كرد: «به عقيده من بايد در فيلم ديني مناسبات روزمره زندگي مورد توجه قرار بگيرد، كما اينكه اين اتفاق به روشني در سينماي ما روي داده و فيلم‌هاي فيلمسازي چون «ميركريمي» نمونه بارز توليدات ديني با نگرشي به زندگي اجتماعي است.

دين به عقيده من دربرگيرنده دو پيام براي دنيا و آخرت است، حال اگر مي‌بينيم در زندگي امروزه انسان‌ها درگير مشكلات فراوان هستند به واسطه دور شدنشان از دين است. به همين دليل فيلم‌‌هاي ديني غرب هيچگاه به دين در قالب زندگي معاصر نپرداخته چون از داشتن آن محروم است.»

كارگردان فيلم «دو زن» تصريح كرد: فيلم‌هاي ديني در غرب هيچگاه نتوانسته تاثيرات لازم را بر روي مخاطبان داشته باشد و اگر هم بازخوردهايي به چشم مي‌خورد ناچيز است.

خبرنگار ايكنا در اين بخش از گفت‌‌‌و‌گو سوال كرد: آيا كليسا و سينما هيچگاه در ساخت فيلم ديني در غرب رابطه‌اي دوسويه داشته‌اند؟

الوند جواب داد: بله ممكن است در مواقعي اين تعامل بين سينما و كليسا برقرار شده باشد كه اگر هم اينگونه باشد براي آنها خالي از اشكال است، همانگونه كه در سينماي ما نيز برخي آثار به سفارش نهادهاي خاص ساخته مي‌شود.

وي در پايان متذكر شد: سينماي ما نبايد براي ساخت فيلم‌هاي ديني خود از سينماي غرب الگوبرداري كند، زيرا محتوا و ‌پيام‌هاي ديني در آثار غرب متناسب با ساختار همان فرهنگ است، البته اين نكته را نيز بايد مدنظر داشت كه به واسطه ضعف تكينكي ما حتي اگر بخواهيم، قادر به تقليد از آن سينما نيستيم.

توضيحات اين فيلمساز در جاي خود پسنديده است، اما با بر‌خي از گفته‌هاي وي نمي‌توان همراه بود، چراكه به وضوح شاهديم اثار همچون، مسير سبز، جن‌گيري اميلي رز، مانريكس، سومين معجزه، بي باك و... از جمله آثار هستند كه در قالب داستاني معاصر مفاهيم ديني را مورد توجه قرار داه‌اند، فيلم‌هاي كه به مخاطب تفكر ديني را القاء مي‌كند، البته اينگونه توليدات معمولاً جزو آثار پرفروش سينما نيز است كه نشان دهنده علاقه جامعه غربي به دين است.

«سيروس تسليمي» تهيه‌كننده سينما نيز به نكته جالبي درباره اين بحث اشاره كرد و گفت: سينماي امروز جهان با رويكردي گسترده نگاه به دين را در سياست‌هاي خود قرار داده است، چراكه توجه به اين مهم مزايايي را در پي دارد كه مي‌تواند سينما و جامعه آنها را به سوي كمال هدايت كند. مطلب فوق را اينگونه مي‌توان كارشناسي كرد كه سينماي جهان به ويژه غرب و هاليوود در دهه‌هاي گذشته كمونيست را به عنوان دشمن اصلي مركز توجه خود در فيلم‌ها قرار داده بود كه با فروپاشي شوروي اين دغدغه از بين رفت به همين دليل هاليوود درصدد برآمد تا از فاكتوري ديگر براي رونق خود سود برد.

اين سينماگر اضافه كرد: دين براي سينماگران غربي شاخصه‌اي محسوب مي‌شود كه از طريق آن مي‌توانند توجهات مردمي را جلب كنند، زيرا تمامي انسان‌ها به دليل فطرت خداجوي با اين عرصه قرابت خاصي دارند. همين مسئله سبب شد كه در دهه اخير ما شاهد ساخت آثار گوناگوني با موضوعيت دين در سينماي جهان باشيم، حتي گرايش به مفاهيم ديني را مي‌توان در آثار تجاري غرب نيز مشاهده كرد. بهترين مثال براي اين توضيح فيلم «شواليه تاريكي» ا‌ست كه به نوعي تداعي‌كننده خير و شر در ذهن مخاطب است، البته آموزه‌هاي ديني خيلي باظرافت در اينگونه توليدات به چشم مي‌خورد.

تسليمي در پايان توضيحات خود يادآور شد: به عقيده من تمامي اديان الهي به نوعي در سرمنشا به يك نقطه واحد متصل مي‌شوند به همين دليل در اينگونه آثار معمولاً يك نقطه مشترك كاملاً به چشم مي‌خورد، اما اين نكته را نمي‌توان كتمان كرد كه هر فيلمسازي بنا به جغرافياي جامعه خود به نحوي به دين توجه دارد، البته به اين مطلب نيز بايد توجه داشت كه برخي از آثار ديني در سينماي جهان بنا به مناسبات سياسي توليد مي‌شود كه اين رويكرد يك توجه ماندگار نيست.

نكته ظريف در توضيحات اين تهيه‌كننده اين است كه فيلم‌هاي ديني هاليوود توانسته با گيشه نيز ارتباط برقرار كند به همين دليل مخاطب بسياري نيز پيدا كرده است، اصلي كه بايد مد نظر سينماي ما نيز قرار گيرد.

در ادامه اين گزارش سعي شده از نظرات كارشناسان قرآني و ديني نيز سود برده شود در همين راستا حجت‌الاسلام‌والمسلمين سيد«سعيد ياوري» مدرس حوزه علميه قم، درباره موضوع اين گزارش معتقد است: جهان غرب به اندازه‌اي از فساد اخلاقي دلزده شده كه سعي دارد به واسطه مذهب بار ديگر خود را پالايش كند. گواه اين مصداق نيز به روشني در سينماي غرب قابل مشاهده است، زيرا مي‌بينيم كه توليد اينگونه آثار به وفور در جهان غرب افزايش يافته است، البته در پرداختن به دين، سينماي جهان دچار انحراف شده، چون برخي از تفكرات انساني با مذهب درآميخته ‌است. براي نمونه تفكرات «فمنيستي» يا «لائيك» جزيي از آموزها‌ي ديني در سينماي غرب شده است.

اين پژوهشگر علوم قرآني، دليل انحراف ديني را در سينماي غرب اينچنين توصيف كرد: واتيكان و كليسا نتوانسته‌اند در جهان غرب الگوهايي عملي براي جامعه غربي از دين فراهم آورند و بيشتر پيامهاي اخلاقي نيز در سطح حرف باقي مانده و همين مسئله سبب شده آموزه‌هاي انحرافي وارد جامعه شود.

در اين بخش از اين روحاني سوال شد، آيا تنها تفكرات مسيحي است در سينماي غرب مورد توجه قرار مي‌گيرد؟

وي جواب داد: به وضوح مي‌توان ديد كه در زمان حال هنر غربي به تفكرات شرقي از جمله بودايي و هندي توجه ويژه دارد. چون همانگونه كه در توضيحات فوق ذكر شد مدرنيته انسان غربي را سردرگم كرده به همين دليل سعي مي‌كند به تفكراتي نزديك شود كه در آن عزلت‌نشيني توصيه شده است.

اين كارشناس علوم قرآني در پايان يادآور شد: نكته‌اي كه ذكر آن را در اين بحث ضروري مي‌نمايد اين مهم است كه وقوع انقلاب اسلامي حتي توانسته جهان غرب را نيز تحت تاثير قرار دهد و ثابت كند كه مذهب بهترين ابزار براي هدايت جامعه به سوي سعادت است.

ديگر كارشناس قرآني اين گزارش حجت‌الا‌سلام‌و‌المسلمين سيد«هادي رحماني» با تاييد مطالب فوق خاطرنشان كرد: توجه به دين در هنر امري بديهي است كه تابع يكسري اصول خاص است، چراكه اگر بخواهيم دين را در هنر بررسي كنيم متوجه مي‌شويم كه در طول تاريخ هميشه رابطه‌اي نزديك بين هنر و معنويت موجود بوده است.

وي افزود: بشر در ابتداي قرن بيستم به واسطه دستيابي به تكنولوژي برتر تا حدودي راه خود را گم كرد به‌نحويكه كمتر با دين ارتباط برقرار مي‌كرد، اما اين نگرش نتوانست براي مدت زيادي دوام پيدا كند، چون زمان ثابت كرد كه هيچ ابزاري نمي‌تواند جاي حق تعالي را پر كند.

اين روحاني در ادامه گفت: بحث توجه به دين در سينماي جهان تا حدودي پيچيده است، چون برخي مواقع اينگونه آثار در هنر هفتم با هدف‌هاي سياسي توليد مي‌شود، زيرا جهان غرب امروزه سعي مي‌كند از هر ابزاري سود برد تا بتواند از آن استفاده سياسي كند، سينما نيز از اين قاعده مستثني نيست به ويژه كه هاليوود به شدت تحت كنترل صهيونيست‌ها است و همين عامل سبب شده فيلم ديني به معناي واقعي كمتر در آن ديده شود.

وي درباره رابطه سينما و كليسا توضيح داد: سينماي آمريكا و اروپا آنچنان كه در خدمت اهداف سياست‌گذاران آن است با كليسا رابطه‌اي مناسب ندارند به همين دليل است كه مي‌بينيم فيلم‌هاي نظير «كد داوينچي» و «تمام وسوسه‌هاي مسيح» به شدت از سوي كليسا محكوم مي‌شود.

وي در خاتمه متذكر شد: خصوصيت بارز تمامي اديان الهي اين است كه مردم را به مبارزه با ظلم دعوت مي‌كند، اما آنچه را كه ما در سينماي غرب به اسم فيلم ديني شاهد آن هستيم اشاعه عزلت نشيني است به همين دليل مي‌بينيم كه توجه به تفكرات بودايي در اين عرصه بيشتر از گذشته شده تا صاحبان قدرت به راحتي به حكمراني خود ادامه دهند.

نكته‌اي كه ذكر آن در خصوص توضيحات اين كارشناس قرآني ضروريست اين مهم است كه اگر هاليوود اينچنين كه گفته مي‌شود در اختيار صهيونيست‌ها است، پس چگونه آثاري همچون «مصائب مسيح» در آن ساخته مي‌شود كه در آن يهوديت به تندترين شكل مورد حمله قرار مي‌گيرد.

«غلام‌رضا نورمحمدي» عضو هيئت علمي دانشگاه تهران به عنوان آخرين فردي كه در بخش نخست اين گزارش از نظراتش استفاده شده درخصوص موضوع مورد نظر (جست‌و‌جوي نگره‌‌هاي ديني در سينماي جهان) معتقد است: در جامعه امروزه توجه به تفكرات ماورايي بيش از گذشته شيوع پيدا كرده است كه نمونه بارز اين ادعا را در سينماي جهان مي‌توان به آثاري كه به تفكرات بودايي و شرقي توجه داشته تعميم داد، به همين دليل مي‌بينيم كه توجه به فيلم‌هايي كه تفكرات تبتي يا هندويي دارد بيش از گذشته شده است.

وي افزود: البته بايد اين مهم را نيز مد نظر داشت كه نمي‌توان به فيلم‌هايي كه در ژانر تاريخي، مفاهيم ديني را مورد توجه قرار مي‌دهد اثر معنوي نام نهاد، زيرا به عقيده من فيلم ديني اثري‌است كه پيام آن در شكل ظاهري آن مشخص نباشد.

وي در پاسخ به اين پرسش كه سينماي غرب در پرداخت‌هاي سينمايي خود بيشتر به روي چه تفكراتي مبتني است، اظهار كرد:به عقيده من بيشتر آثار معنوي سينماي غرب مبتني به تفكرات «اگزيستاسياليستي» (مكتبي كه وجود را بر ماهيت مقدم مي‌داند) است.

اين كارشناس در تكميل توضيح خود تصريح كرد: بيشتر باورهاي معنوي سينماي غرب در قرن اخير مبتني بر انديشه‌هاي فيلسوفان آمريكايي همچون «ويليام جيمز» است كه در آن سعي مي‌شود به انساني كه از زندگي مادي خسته شده آرامش روحي و رواني دهد.

نورمحمدي در پايان متذكر شد: به نظر من توليدات ديني سينماي هاليوود نمي‌تواند به روي مخاطب تاثيرات مثبت به همراه داشته باشد، چون توليدات اينگونه در سينماي جهان مبتني بر هيجان است كه در آن تعقل نقش چنداني ندارد.

در پايان بخش نخست اين گزارش اين نكته به تاييد تمامي كارشناسان اين گزارش رسيد كه جامعه جهاني رويكردي مجدد به دين كرده‌اند، حال ممكن است در توجهات خود غرض‌هاي سياسي نيز لحاظ شود، اما هم اينكه بشر به ويژه سينما به سوي دين آغوش باز كرده نويد دهنده هنري متعالي است.
سه شنبه 19 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 74]