تئاتر - پرونده تعزيه همچنان در ابهام

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: تئاتر - پرونده تعزيه همچنان در ابهام

تئاتر - پرونده تعزيه همچنان در ابهام

مريم رضازاده:با گذشت بيش از پنج ماه از ثبت ملي پرونده نوروز و با سپري شدن بيشتر از سه سال از تلاش براي ثبت پرونده تعزيه در فهرست جهاني ميراث شفاهي يونسكو، هنوز خبري از چگونگي ثبت اين پرونده و ادامه كار آن نيست. چند سال پيش و با پيشنهاد ثبت جهاني ميراث معنوي و شفاهي از سوي يونسكو، براي نخستين بار بحث ثبت دو پرونده «نوروز» و «تعزيه» از سوي مسوولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و ساير نهاد‌هاي ذي‌ربط، طرح و پيگيري شد كه در همان زمان به دليل نوع اين دو پرونده و حضور ساير كشورهاي متقاضي، قرار شد تا پرونده نوروز به صورت فراملي و با همراهي چند كشور ديگر و پرونده تعزيه به صورت ملي از سوي ايران به يونسكو ارائه گردد.

بلافاصله با حضور نمايندگاني در هر دو بخش و با توجه به معيارهاي ثبت جهاني اين دو پرونده، كار جمع‌آوري اطلاعات آغاز شد و قرار شد تا در اجلاسي كه ماه اكتبر در مقرر يونسكو برپا مي‌شود اين دو پرونده بررسي شوند. در همين راستا تمامي اسناد تعزيه، تاريخچه پيدايش آن، عكس‌هايي از مراسم تعزيه‌خواني و... به همراه يك فيلم مستند دو ساعته و يك فيلم كوتاه 14 دقيقه‌اي كه توسط ناصر تقوايي ساخته شده بود براي اين اتفاق توسط يك كميته متخصص و با سرپرستي لاله تقيان جمع آوري شد. بعد از تغييراتي كه همان زمان در تاريخ برگزاري اجلاس نهايي يونسكو براي بررسي اين دو پرونده و ساير پرونده‌هاي ميراث شفاهي صورت گرفت نهايتا، مهرماه سال84 بررسي نهايي يونسكو از اين دو پرونده و ساير پرونده‌هاي ميراث شفاهي انجام شد.
در شرايطي كه ماه‌ها وقت و هزينه براي تهيه پرونده ثبت نوروز و تعزيه در فهرست شاهكارهاي شفاهي و نامملوس دنيا صرف شده بود، يونسكو پرونده فراملي نوروز را از سوي ايران و كشورهاي ارائه‌كننده نپذيرفت و پرونده تعزيه هم متاسفانه به دليل كوتاهي مسوولان براي ارسال در فرصت اعلام شده، به دست يونسكو نرسيد. همان زمان حسين پارسايي در پاسخ به اين كوتاهي و از دست رفتن يك فرصت طلايي براي ايران گفت: پرونده تعزيه براي ثبت در بخش شاهكاري‌هاي ادبي يونسكو احتياج به اطلاعات بيشتري داشت و نقايضي در آن به چشم مي‌خورد، به همين دليل هم طي مكاتبات خود با يونسكو، از آنها درخواست ارجاع پرونده به ايران و تكميل مجدد اطلاعات آن را كرديم كه خوشبختانه از سوي يونسكو با اين درخواست موافقت شده است و به زودي با تكميل پرونده آن را براي بررسي مجدد به يونسكو ارسال مي‌كنيم و از آنجا كه اين پرونده به نام ايران باز است مشكلي براي از دست دادن زمان نداريم. اين اتفاق در شرايطي افتاد كه بر اساس قوانين يونسكو، بررسي پرونده‌هاي ميراث شفاهي هر دو سال يك بار اتفاق مي‌افتاد و با اين كوتاهي زمان در خواست مجدد ايران به سال2007 موكول مي‌شد.
البته چندي بعد از اين اتفاق، لاله تقيان كه آن زمان مسوول پيگيري اين پرونده بود اعلام كرد كه ايراد يونسكو به پرونده تعزيه مربوط به مدت زمان فيلمي بود كه به همراه مدارك ارسال شده بود. اما نامه اين اخطار براي اصلاح اين مشكل به موقع به دست او ( به عنوان مسوول پيگيري پرونده ) نرسيده بود. لاله تقيان، آن زمان عنوان كرد: بعد از ارسال پرونده تعزيه در اواخر سال 83‌ از سوي يونسكو نامه‌اي مبني بر بلند بودن زمان فيلم تعزيه به مركز هنرهاي نمايشي ارسال شده بود، كه متاسفانه مدير وقت اين نامه را به موقع به جريان نينداخت. فيلم تعزيه‌اي كه ناصر تقوايي با عنوان «تمرين آخر» با حضور پيشكسوتان تعزيه ساخته بودند 14 دقيقه بود و اين زمان بر طبق فراخوان يونسكو و ضوابط آنها مي‌بايستي به 10 دقيقه كاهش پيدا مي‌كرد. نامه يونسكو هم اواخر اسفند سال 83 به مركز رسيده بود و قاعدتا تا 16 فروردين ماه هم فرصت ارسال پرونده تصحيح شده وجود داشت، در حالي‌كه با عدم‌ارجاع اين نامه و كوتاهي در پيگيري آن در تاريخ ذكر شده ما به راحتي اين فرصت را از دست داديم و براي چند سال به عقب افتاديم.
تمامي اين اتفاقات در حالي بود كه همراه با اين فرصت دو ساله، در سال 2007 از سوي يونسكو بحث تغيير ضوابط ثبت ميراث شفاهي مطرح شد و اين موضوع به منزله توقف هر دو پروژه تا اعلام قوانين جديد يونسكو براي ثبت بود كه قرار شد تا در دو اجلاس مختلف كه در چين و ژاپن برگزار مي‌شد، اعلام شود.
در اولين اقدام، مسوولان يونسكو اعلام كردند كه براي پيگيري و ثبت جهاني ميراث شفاهي بايد كشورهاي متقاضي به عضويت كنوانسيون ثبت آثار معنوي و شفاهي درآيند و براي اين اقدام هر پرونده‌اي قبل از ثبت جهاني مي‌بايستي مانند پرونده‌هاي ميراث فرهنگي به ثبت ملي در كشور متقاضي برسد، در صورتي كه به دليل تازه بودن مقوله ثبت ميراث معنوي و شفاهي در ايران اساسا هيچ ضابطه‌اي براي ثبت ملي اين آثار وجود نداشت و به همين دليل ماه‌ها زمان صرف نگارش و تاييد ضوابط ثبت ملي اين دست آثار در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري شد كه البته هيچ‌گاه اين ضوابط به صورت مكتوب و قطعي از سوي سازمان اعلام نشد و نهايتا بعد از بالا و پايين‌هاي بسيار بالاخره پرونده نوروز به دليل حساسيت و اهميتي كه داشت اسفند ماه سال گذشته با حضور رئيس‌جمهوري به ثبت رسيد و در حال حاضر مقدمات آن براي ثبت جهاني در مهرماه سال جاري در دست اقدام است.
همان زمان طبق وعده مسوولان قرار بود تا بلافاصله براي ثبت ملي تعزيه نيز اقدام شود، به طوري‌كه اسفنديار رحيم مشايي در مراسم ثبت ملي نوروز اعلام كرده بود كه تعزيه يكي از مسائل مهم ماست كه هم يك هنر تلقي مي‌شود و هم در ميان مقوله‌هاي معرفتي و مذهبي جا دارد، به همين دليل، مجموعه ميراث عاشورايي را كه در قالب تعزيه است، به‌عنوان ميراث معنوي تلقي و هر چه سريع‌تر براي ثبت ملي و جهاني آن اقدام خواهيم كرد.
مدير انتشارات نمايش، نيز پيش از اين اعلام كرده بود كه سال گذشته با وجود آماده بودن پرونده تعزيه براي ثبت ملي به ما اعلام كردند كه پرونده نوروز در اولويت ثبت قرار دارد و بلافاصله بعد از انجام مراحل ثبت ملي نوروز، پرونده تعزيه به ثبت ملي خواهد رسيد اما اين درحالي است كه تاكنون در اين رابطه با ما تماسي نگرفته‌اند و با وجود ارسال دو نامه در تاريخ‌هاي مختلف ازسوي معاونت هنري، به سازمان ميراث فرهنگي هنوز با گذشت چندين ماه پاسخي از آن طرف دريافت نكرده‌ايم و مركز هنرهاي نمايشي همچنان منتظر تماس مسوولان سازمان ميراث فرهنگي براي چگونگي ثبت ملي پرونده تعزيه است.
او با بيان اينكه، پرونده تعزيه هيچ مانعي براي ثبت ملي ندارد، در ادامه تصريح كرد: تمام اسناد آن آماده است اما ما همچنان منتظر مسوولان ميراث فرهنگي براي اعلام زمان ثبت اين پرونده هستيم. ناصربخت با اشاره به تماس يكي از نمايندگان يونسكو در اواخر سال گذشته توضيح داد: اواخر بهمن و اوايل اسفند ماه تماسي براي ارسال يكي از نسخه‌هاي دي‌وي‌دي فيلم مستند «تعزيه» ناصر تقوايي كه از جمله اسناد پرونده ثبت جهاني تعزيه است با ما گرفته شد بنابراين اين مسئله نشان مي‌دهد كه پرونده تعزيه از سوي يونسكو و با نام ايران همچنان باز است و به محض تماس مسوولان ميراث فرهنگي، اسناد تعزيه را ارسال خواهيم كرد. او اعلام كرده است: مادامي كه مسوولان سازمان ميراث فرهنگي درباره چگونگي ثبت ملي پرونده تعزيه و مدارك مورد نياز براي اين كار پاسخي به ما ندهند، امكان ارائه كامل اين پرونده براي ثبت ملي و انجام مراحل آن وجود ندارد. درحالي كه بيشترين مدارك و اسناد اين پرونده مانند عكس، فيلم و امضاي تعزيه‌خوانان همراه اسناد و تاريخچه اين هنر به گفته ناصربخت براي ثبت آماده است.
در همين حال به تازگي مدير كل دفتر ثبت آثار تاريخي و فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري درباره ضوابط ثبت ملي پرونده‌هايي چون تعزيه، ‌به وجود كتابچه‌اي اشاره كرده كه دستورالعمل ثبت اين ميراث به صورت مشروح در آن آمده است و در اختيار سازمان‌هاي ميراث فرهنگي و گردشگري استان‌ها قرار دارد، لذا اگر دستگاه خاصي در اين‌باره به دستورالعمل نياز داشت مي‌تواند با مراجعه يا مكاتبه آن‌را دريافت و بر اساس ضوابط قيد شده مراحل ثبت را طي كنند.
حسينعلي وكيل همچنين درباره پيگيري مسوولان بخش هنري وزارت ارشاد براي دريافت ضوابط ثبت ملي تعزيه و عدم‌دريافت پاسخي از سوي سازمان ميراث فرهنگي عنوان كرده كه چنين چيزي به‌دست او نرسيده است و بايد ديد كه آنها با كدام بخش از سازمان مكاتبه كرده‌اند.
به اعتقاد وكيل پرونده تعزيه نيز در ميان پرونده‌هاي بسيار سنگين ثبت ملي است كه هنوز براي ثبت آماده نشده و اگر بحث ثبت ملي تعزيه مطرح است پس اداره كل هنرهاي نمايشي بايد فردي را كه در آن بخش مسوول پيگيري است معرفي كند تا با آنها براي ادامه كار تماس گرفته شود.
اين در حالي است كه به گفته وكيل به تازگي با انتشار دستورالعمل ثبت ملي پرونده‌هاي ميراث معنوي در قالب يك كتابچه، به محض آماده شدن پرونده، «تعزيه» به ثبت ملي خواهد رسيد. اما وكيل در عين حال عنوان كرده كه بحث ثبت ملي تعزيه بسيار گسترده است و امكان دارد، شهرستاني‌ها بخواهند به‌صورت جداگانه تعزيه خود را به ثبت برسانند، پس اين بحث‌ها بايد توسط ارگان‌هاي تخصصي بررسي شوند و در ادامه آن، هركدام كه پرونده‌ را آماده كردند، سازمان آن را به ثبت مي‌رساند، ولي در حال حاضر پرونده تعزيه را در نوبت دفتر ثبت نداريم و حتي به‌نوعي مي‌توان گفت كه پرونده ملي را ما تهيه‌ نمي‌كنيم، بلكه سازمان‌هاي استاني ما پرونده را تهيه مي‌كنند. هيچ اولويت‌بندي وجود ندارد و هر استاني كه پرونده خود را زودتر آماده كند، پرونده آن به‌صورت ملي ثبت مي‌شود.
محمد حسين ناصربخت كه پيگير ثبت پرونده تعزيه است در واكنش به اين اتفاق مي‌گويد: چنين اتفاقي اشتباه است كه هر استان براي ثبت پرونده و تعزيه خود اقدام كند زيرا از ابتدا قرار بود پرونده تعزيه به عنوان يك پرونده فرهنگي – هنري واحد به ثبت برسد و براي اين كار با بيشتر تعزيه‌خوانان با سابقه شهرستاني هم هماهنگي به عمل آمده است تا نهايتا يك پرونده جامع ملي و جهاني ارائه شود و از هرگونه پراكندگي در اين زمينه جلوگيري كنيم.
تمام اين اتفاقات در حالي است كه اگر همچنان بحث بررسي دو سال يك بار پرونده‌هاي ميراث شفاهي از سوي يونسكو در ميان باشد در اين صورت اولين فرصت ايران مربوط به سال 2008 است و اگر در اين زمان اقدامي انجام نشود مجددا تاريخ ثبت جهاني تعزيه به دو سال بعد يعني سال 2010 موكول مي‌شود. نكته ديگر در اين است كه چهارسال پيش تركيه همزمان با ايران، درخواست ثبت پرونده تعزيه را مطرح كرده بود كه با اعتراض مسوولان نسبت به اين مسئله جلوي كار گرفته شد و درحال حاضر سازمان يونسكو پرونده تعزيه را به نام ايران بازگذاشته است؛ ولي با اين وجود بايد در ثبت ملي و جهاني اين پرونده تعجيل كرد زيرا اين خطر در ارتباط با كوتاهي ثبت چنين پرونده‌اي هر لحظه ايران را تهديد مي‌كند.
چهارشنبه 23 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]