ممسنى بخشى از تمدن كوروش بزرگ

واضح آرشیو وب فارسی:حيات نو: ممسنى بخشى از تمدن كوروش بزرگ
آمن خادمي- سفر امروزمان به گوشه‌اى از آوردگاه تمدن بزرگ ايرانيان، يعنى كوروش بزرگ است. اينجا بخشى از تمدن باشكوه هخامنشيان بوده است. مردمان چنان خونگرم و دست و دلبازند كه كمترين غريبه‌اى از بودن در جمع آنها احساس غريبى مى‌كند. كسانى كه قصد مسافرت به شيراز را دارند مى‌توانند به ممسنى كه دومين شهر نزديك به مركز است بروند. ممسنى 158 كيلومتر با شيراز فاصله دارد.

وجود جاذبه‌هاى تاريخي، گردشگرى و فرهنگى قوى مى‌تواند منجر به حضور گروه‌هاى گردشگرى علمى و طبيعت‌گردى و غيره را در اين منطقه شود اما افسوس و صد افسوس كه مانند هزاران شهر توريستى اين سرزمين زرخير، چشممان به ديگرى است كه راهگشا باشد.بله!همانگونه كه گفتيم اين شهر باستانى با وجود جاذبه‌هاى متنوع در عرصه‌هاى مختلف هميشه از دور نظاره گر مسافرانى است كه به بوشهر، بندرعباس و خوزستان مى‌روند و دستش كوتاه و خرما بر نخيل !در اين گزارش سعى داريم نماى كلى از اين شهر ارائه دهيم.شهرستان ممسنى از نقاط تاريخى و باستاني، مهد تمدن ايران و بخشى از پايتخت كوروش كبير، آوردگاه تمدن‌ها و اقوام مختلف در طول تاريخ است. اين شهرستان از شمال به شهرستان سپيدان و استان كهكيلويه و بويراحمد و از غرب به استان‌هاى كهكيلويه و بويراحمد و بوشهر و از جنوب به شهرستان كازرون و استان بوشهر و از شرق به شهرستان‌هاى شيراز و سپيدان محدود است. ممسنى به مركزيت نورآباد از شهرستان‌هاى غربى فارس است كه‌دركيلومترى شيراز واقع شده است.

ممسنى و 2 حكايت

تا آنجايى كه ما از پدرانمان شنيده‌ايم، عنوان ممسنى به ايل محمد حسن كه يكى از طايفه‌هاى بزرگ اين ديار كهن بوده، باز مى‌گردد كه بواسطه لهجه لرى در اين منطقه به صورت ممد حسن، ممسن و ممسنى درآمده است. اما به گفته تاريخ نويسان نام قديمى شهرستان ممسنى در بدو تشكيل انزان يا انشان بوده، سپس انبوران، نوبندگان و شولستان و در اواخر سلسله صفوى به ممسنى تغيير نام پيدا كرد. پيشينه تاريخى شهرستان ممسنى يادمان‌هاى تاريخى اين شهرستان از دوران پيش از تاريخ مربوط به هزاره سوم تا هشتم قبل از ميلاد بجا مانده كه در قالب تپه‌هاى باستانى نمودار است. بنا به اسناد و كتاب‌هاى تاريخى و كاوش‌هاى باستانشناسى و نظريه‌هاى مردم شناسى سابقه تاريخى شهرستان ممسنى به سه بخش منفك مى‌شود.البته اواخر اسفند 86 خبرهاى خوبى براى اين شهرستان رقم خورد و آن هم اينكه در پايان دومين فصل كاوش در محوطه هخامنشى سروان در فهليان نورآباد ممسنى وجود يك مركز حكومتى دوره هخامنشى در اين منطقه محرز شد.

دوران قبل از تاريخ

ممسنى در طول دوران به عنوان پل ارتباطى ميان حوزه‌هاى پارس، خوزستان، كهكيلويه، زاگرس، بوشهر، و خليج فارس قرار گرفته و مى‌توان با تحقيقات علمى و باستانشناسى همه فرهنگ و تمدن‌هاى پيش از تاريخ استان‌هاى همجوار را نيز در آن جست‌وجو كرد. آثار به‌جا مانده از دوران پيش از تاريخ در اين شهرستان مربوط به هزاره‌ سوم تا هشتم قبل از ميلاد است كه در قالب تپه‌هاى باستانى نمودار است از جمله تپه نورآباد ثبت شده در فهرست آثار ملى مربوط به 4500 سال قبل از ميلاد، تل بختيارى در فاصله سه كيلومترى نورآباد (هزاره پنجم قبل از ميلاد)، تل جوى نورآباد و تپه ديمه ميل مربوط به هزاره سوم و چهارم، تپه كوزه‌گران و ده‌ها تپه و نقطه مربوط به آثار و بناهاى قبل از تاريخ مورد توجه و علاقه كاوشگران و باستان‌شناسان خارجى و داخلى و معرف وجود اقوام و تمدن قبل از تاريخ در اين مرز و بوم است.

دوران تاريخى

اين شهرستان مربوط به اوايل هزاره سوم پيش از ميلاد مسيح است كه از جمله اين تمدن‌ها نقش برجسته كورنگون مربوط به دوره عيلام در دو هزارو 400 سال پيش از ميلاد گوردخمه سنگى فهليان مربوط به دوران ماد در 700 سال پيش از ميلاد،‌ گوردخمه داودختر روستاى مراسخوان مربوط به 650 پيش از ميلاد، كاخ‌هاى هخامنشى روستاى سروان تل كاخداداد گچگران مربوط به 500سال پيش از ميلاد، آتشگاه ميل اژدها مربوط به دوران اشكانيان در 120سال پيش از ميلاد، نقش برجسته سرآب بهرام، شهرتوج، شهر نوبندگان، شهرخوبذان (فهليان) و سد منصورآباد مربوط به دوران ساسانى است.

دوران اسلامى

آثار و ابنيه تاريخى اسلامى در نقاط مختلف ممسنى وجود دارد؛ از جمله آنها مى‌توان شهر خفرك و تشگه در شوسنى و مصيرى و شهر چهاربازارتل اسپيد را نام برد. بنا به گفتار و نوشتار مورخان قرون آغازين اسلامى و غيره سرزمين ممسنى خواستگاه حكومت‌هاى ايلامي، انزاني، مادي، هخامنشي، اشكانى و سلسله‌هاى اسلامى بوده و يكى از مراكز مهم فرمانروايان محلى ساتراپى پهناور به شمار مى‌رفته است. تپه نورآباد مربوط به چهار هزار و سال قبل از ميلاد، تل بختيارى در فاصله‌ سه‌ كيلومترى نورآباد مربوط به هزاره پنجم قبل از ميلاد، تل جوى نورآباد و تپه ديمه ميل مربوط به هزاره سوم و چهارم، تپه كوزه گران و ده‌ها تپه و نقطه مربوط به بناهاى قبل از تاريخ در اين خطه مورد توجه كاوشگران و باستانشناسان است. همچنين يادمان‌هاى تاريخى اسلامى در ممسنى به جا مانده از جمله شهرخفرك و تشگه درشوسنى و مصيرى و شهر چهار بازار تل اسپيد است.

جاذبه‌هاى گردشگرى

شهرستان ممسنى علاوه بر آثار تاريخى و مذهبى داراى جلوه‌هاى طبيعى چون دره هميشه سرسبز و زيباى بوان با پوشش گياهى بلوط و بادام و درياچه‌هاى هفت برم در منطقه دشمن زيارى است. آب و هواى معتدل آن سرسبزى را بخصوص در ماه‌هاى بهمن، اسفند و اوايل بهار به اين منطقه ارزانى بخشيده است. مزارع كشاورزى در اين منطقه بر زيبايى طبيعى آن افزوده است، عشايرى بودن منطقه به همراه دست بافته‌هاى محلى از ديگر ويژگى‌هاى گردشگرى شهرستان ممسنى به حساب مى‌آيد.يكى از جاذبه‌هاى گردشگرى اين شهرستان بقعه امامزاده سيدعلاالدين محمد(ع) در شمال شرقى شهر نورآباد است، اين مقبره مدفن يكى از فرزندان امام موسى كاظم (ع) و دختر بزرگوارشان است. نقش برجسته گورانگون در روستاى سه تلن(se tolen) نقش برجسته‌اى از زمان عيلامى است؛ اين نقش برجسته صخره‌اى شامل دو رب‌النوع، يكى به صورت مرد و ديگرى به صورت زن است كه در ميان پرستش‌كنندگان خود نشسته‌اند، طبق كاوش‌هاى علمى اين مجموعه شامل يكى از معابد و محل پرستشگاه دوران عيلامى بوده كه هنر قوم سومر را نمايان مى‌سازد. ميل اژدها يا ديمه ميل برج سنگى چهارگوشى در پايه كوه شيرمرد و در منطقه‌اى به نام ديمه ميل در كيلومترى غرب شهر نورآباد است؛ اين برج كه ظاهرا يك پرستشگاه يا آتشكده بوده، هفت متر ارتفاع و / متر عرض دارد، اين بنا شامل رديف سنگ لاشه سفيد مكعبى شكل است. در روستاى سراوان در فاصله شش كيلومترى غرب فهليان وكيلومترى شهر نورآباد آثارى از دوران هخامنشى باقى‌مانده كه شامل چند پايه ستون با تزيينات گل نيلوفر( لوتوس) است كه شبيه به پايه ستون‌هاى تخت جمشيد است. در منطقه سراب بهرام در جنوب ممسنى و در فاصله كيلومترى جاده نورآباد به شيراز، نقش برجسته صخره‌اى از دوران ساسانى وجود دارد كه به واسطه وجود چشمه آبى در كنار آن به نقش سراب بهرام معروف شده است. اين نقش برجسته بهرام دوم را نشان مى‌دهد كه در دو طرفش دو نفر از بزرگان ساسانى به حالت احترام ايستاده‌اند و به نشانه احترام انگشت سبابه خود را رو به بالا نگه‌داشته‌اند. درشهرستان ممسنى آثار تاريخى ديگرى مانند دخمه سنگى مادر و دختر، آثار آسياب آبي، حمام و پل قديمى فهليان، امامزاده شيرمرد و سپيد دژ نيز وجود دارد. انصاري، فرماندار ممسنى در اين زمينه اظهار مى‌دارد: در شهرستان ممسنى نقطه و جاذبه گردشگرى و طبيعى وجود دارد كه گردشگران مى‌توانند از آنها بهره‌مند شوند. فرهنگ_ داستان ايل و طايفه و تبار هم در اين منطقه حكايتى دارد گفتنى و خواندني!

گفتنى از آن جهت كه در گذشته طايفه‌ها با هم خويشي(به اصطلاح مردم آن منطقه) نمى‌كردند. همچنين اگر اختلافى بين دو نفر به وجود مى‌آمد؛ جنگ ميان دو طايفه بود نه دو نفر! هر چند اين رسوم در حال حاضر و بواسطه تحصيل و جايگزين شدن نسل درس خوانده با بيسواد برافتاده است، اما هنوز هم ردپايى كور پيدا مى‌شود از آنچه قديمى‌ها به آن اعتقاد داشتند. به هر حال ممسنى متشكل از چهار طايفه دشمن‌زياري، رستم، جاويد، بكش با فرهنگ طايفه‌اى و عشيره‌اى اعتقادات عميق مذهبى و دينى توام با آداب و رسوم و سنن نيك چند هزار ساله از ويژگى‌هاى اساسى اين فرهنگ است.

خداحافظ......

_به هر حال اين هم از سفرنامه امروزمان! باقى خاطره‌ها رو مى‌گذاريم براى زمانى كه خودتان به اين شهر رفتيد و از نزديك با آن آشنا شديد. تا يادم نرفته بگويم اگر خواستيد به منطقه برويد، بهترين فصل اسفند تا پايان ارديبهشت است.البته پاييز اين شهرستان زيباست و به رنگ نارنجى خيال.پر از خوشه‌هاى برنج كه به دست كشاورزانش درو مى‌شود و آباد!
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات نو]

[مشاهده در: www.hayateno.ws]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 217]