بررسي سبك شيخ صدوق در تأليف «معاني‌‌الاخبار» در فصل‌نامه «شيعه‌شناسي»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بررسي سبك شيخ صدوق در تأليف «معاني‌‌الاخبار» در فصل‌نامه «شيعه‌شناسي»
گروه انديشه: مقاله «شيخ صدوق، معاني‌الاخبار و سبك مؤلف در نگارش آن»، نوشته دكتر «صمد عبداللهي عابد» در آخرين شماره فصل‌نامه «شيعه‌شناسي» منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، شيخ صدوق به عنوان دومين شخص از مصنفين كتب اربعه حديثي شيعه از جايگاه ويژه‌اي در زمينه حديث برخوردار بوده كه نگارش بيش از سيصد كتاب، نشان‌گر اين ويژگي است.

ايشان طي مسافرت‌هاي زيادي كه داشته، از محضر استادان بسياري كسب حديث كرده و آن‌ها را به شاگردان خود منتقل كرده است و به جهت دارا بودن سبك بديع در نگارش، آثار گران‌بهايي از خود به جاي گذاشته كه هر كدام از آن‌ها در زمينه خود، كتابي ارزشمند است كه از آن جمله مي‌توان به اين كتاب‌ها اشاره كرد؛ «من لا يحضره الفقيه» كه حاوي احاديثي جامع در باب فقه است.

اثر ديگر او «توحيد» است كه شامل احاديثي كلامي در خصوص باري تعالي است. «خصال» كتاب ديگري از اوست كه حاوي خصلت‌هايي از معصومين(ع) است و به ترتيب تعداد خصلت‌ها تنظيم شده است. «عيون اخبارالرضا(ع)» كه در برگيرنده احاديث امام رضا(ع) است و كتاب‌هاي ديگر كه «معاني‌الاخبار» از جمله آن آثار است كه در آن نوعي كار فقه‌الحديثي انجام گرفته و معاني كلمات قرآني و حديثي و مفاهيم مندرج در احاديث بيان شده است كه البته در نوع خود بي‌نظير است.

اين مقاله به مواردي در رابطه با اين كتاب پرداخته است كه عبارت‌اند از: اهميت كتاب معاني‌الاخبار، تقسيم محتوايي آن، تقسيمات ساختاري آن، زمان نگارش كتاب، نسخه‌هاي خطي و چاپي معاني‌الاخبار، روش شيخ صدوق در نگارش اين اثر، بحث سندي؛ مثل تقطيع روايات، استادان صدوق، تعداد روايات او از معصومين(ع)، طرق تحمل حديث در معاني‌الاخبار، اختصار در سند و... .

به گزارش نگارنده، شيخ صدوق در معاني‌الاخبار مي‌كوشد تا به توضيح و تشريح واژه‌هاي مشكل و مجمل قرآن كريم و روايات بپردازد. او در اين جهت از خود آيات قرآن كريم و احاديث كمك گرفته، بسياري از لغات مشكل قرآن كريم و احاديث را معنا مي‌كند، سپس وقتي معناي لغتي را از روايات يا آيات در نمي‌يابد، سراغ كتاب‌هاي معتبري مانند «غريب‌القرآن» ابوعبيد قاسم‌بن سلام و «غريب‌الحديث» مي‌رود و بحث را تكميل مي‌كند.

به زعم مؤلف، شيخ صدوق در اين اثر نشان مي‌دهد كه هر چند حفظ و نقل احاديث و آيات قرآن كريم و تدوين آن‌ها به تنهايي لازم و ارزشمند است، ولي هرگز كافي نيست. بايد علاوه بر آن به عمق معاني آيات و حقيقت سخنان گهربار معصومين(ع) آگاهي يافت و به مفاهيم مورد نظر آن‌ها به طور دقيق پي‌برد.

مؤلف در تقسيم‌بندي احاديث اين كتاب مي‌نويسد: احاديث معاني‌الاخبار در موضوعات مختلفي است كه در يك دسته‌بندي كلي مي‌توان گفت اهم احاديث آن در پنج موضوع است؛ احاديث تفسيري، فقهي، كلامي، اخلاقي و تاريخي. اما حجم بسيار زيادي از اين كتاب به احاديث تفسيري اختصاص دارد، هم‌چنان كه حجم نسبتا قابل توجهي از متون روايي شيعه را به خود اختصاص داده است. اين روايات در بسياري از مواقع در حل مشكلات تفسيري بسيار مفيد و قابل استفاده است.

نگارنده در رابطه با تقسيمات ساختاري اين اثر اين‌گونه بيان مي‌دارد كه: كتاب معاني‌الاخبار حاوي 429 باب در موضوعات مختلف و متنوع است كه در هر باب از يك تا 105 حديث وجود دارد. آخرين باب كتاب باب «نوادرالمعاني» است كه بر اساس سنت غالب نويسندگان، موضوعاتي كه تحت عنوان خاصي نيامده است، در اين باب قرار مي‌گيرد؛ لذا تعداد احاديث اين باب از همه ابواب بيشتر است و شامل 105حديث است. برخي از ابواب اين كتاب شامل يك تا يازده حديث است، هم‌چنين يك باب شانزده حديث و يك باب هفده حديث را در بردارد.

شماره آخر فصل‌نامه تخصصي «شيعه‌شناسي»، به صاحب امتيازي مؤسسه شيعه‌شناسي، مدير مسئولي دكتر «محمود تقي‌زاده داوري» و سردبيري دكتر «سيدرضا مؤدب» به تازگي وارد بازار نشر شده است.
سه شنبه 11 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 197]