عبور از بحران آب

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: عبور از بحران آب

بدون شك نامگذاري قرن حاضر با عنوان از سوي كارشناسان اقتصادي و سياسي به معني توجه ويژه به اين مايع حياتي است. آب از گذشته‌هاي بسيار دور همچنان داراي اهميت بسزايي بوده است.‌

رشد تمدن‌هايي نظير: بيشاپور، بيستون و.... در‌ايران، بين النهرين، مصر و ... از نمونه‌هاي بارزي هستند كه در كنار رودخانه شاهپور، كنگاور، دجله، فرات و نيل به رشد و بالندگي رسيده است. به عبارت ديگر، وجود آب در هر مكاني ضمن آباداني و رشد و تعالي در فرهنگ، اجتماع و اقتصاد هم را به شكوفايي رسانده است. ‌

يكي از مهمترين مواردي كه بسياري از استراتژيست‌ها به آن توجه دارند بحث آب و به موازات و تبعاتي است كه مي‌تواند در اثر نبودش براي مردم، جامعه و حتي يك حوزه زيست محيطي (مثلا غرب آسيا و...) دشواري‌هاي زيادي ايجاد كند. ‌

بايد دقت داشت كه نياز به آب مقوله اي نيست كه داراي محدوديت زماني و مكاني باشد و بتوان با مايعي ديگر در صدد جايگزين كردن، كمبود و خلاء آن بر آمد. ضمن آنكه براساس آمار موجود جمعيت جهان، كشور و كلان شهرهاي ما همچنان در حال روند صعودي و افزايشي است. از طرفي منابع آب در كشورهايي چون ايران، محدود و بارندگي‌ها تقريبا يك سوم تا يك چهارم متوسط بارندگي ديگر نقاط جهان مي‌باشد. از سوي ديگر، متاسفانه آلوده شدن آب‌ها، چه سطحي و چه زير زميني در حال افزايش است.‌

در دهه‌هاي اخير و به ويژه در سال‌هاي پاياني قرن بيستم آب به عنوان موضوعي مهم كانون مباحثات و مذاكرات بين المللي قرار گرفته است. در سال‌هاي پيش مشكلات، مسائل و كمبودهاي آب در مقياس محلي مطرح بود، اما در شرايط فعلي و از آن مهمتر در آينده اين مشكلات در مقياس‌هاي ملي، منطقه اي و حتي جهاني بروز خواهد كرد.‌

در گذشته، آب بود، اما براي رسيدن به آن محدوديت تكنولوژي وجود داشت، اكنون، اصولا آب اضافي براي توسعه وجود ندارد و مقدار آب تجديد شونده كه هم اكنون كره زمين دريافت مي‌كند معادل همان آبي است كه هزاران سال پيش دريافت كرده و ثابت است.‌

بايد توجه داشت مقدار سرانه مصرف آب، به شدت در حال افزايش است، دليل اين امر به افزايش سطح رفاه و به تبع آن تنوع نيازهاي آبي مربوط مي‌شود. ‌

با عنايت به موارد گفته شده، با توجه به اهميت روزافزون آب، ارزش اقتصادي، سياسي و....بحران خشكسالي و راه‌هاي برون‌رفت از آن و با تاكيد بر ايران، وضعيت كنوني كشور مورد بحث و بررسي قرار گيرد.‌

ريزش ناكافي باران سال گذشته برخي مناطق كشور را با خطر كم آبي در تابستان مواجه كرده است. از طرفي، مقامات دولتي هشدار داده‌اند كه ده‌ها شهر و روستا با خطر كمبود آب در ماه‌هاي آينده مواجه خواهند شد. به گفته رسول زرگر، معاون وزير نيرو در امور آب، ميانگين بارش از ابتداي مهرماه گذشته تا پايان فروردين 190ميليارد متر مكعب بوده است. اين ميزان بارش در مقايسه با سال گذشته 44 درصد كاهش نشان مي‌دهد. لازم به ذكر است كه، سال آبي از پائيز شروع مي‌شود و به طور متوسط 25 درصد از بارش در پائيز، 50 درصد در زمستان و 25 درصد بقيه نيز در فصل بهار صورت مي‌گيرد. ‌

به دليل كمبود بارندگي، ميزان توليد نيروگاه‌هاي برقابي كه حدود ده درصد از برق توليدي كشور را تامين مي‌كنند به نصف كاهش يافته است. ظرفيت نيروگاه‌هاي برق آبي كشور 6500 مگاوات است كه بر اساس گزارش‌ها به دليل تامين آب شرب مصرفي، توليد آنها كاهش داده شده است. ‌

به گفته معاون وزير نيرو، ‌

برابر آمار اعلام شده، حجم آب موجود در پشت سد‌ها 14 ميليارد مكعب برآورد شده كه نسبت به سال گذشته كه حدود 23 ميليارد متر مكعب بود، حدود 40 درصد كاهش را نشان مي‌دهد. ‌

بر اساس گزارش‌ها، در پي كاهش بارندگي و بروز پديده خشكسالي و خشك شدن قنات‌ها در مناطق خشك و افت شديد آبدهي چاه‌ها، نماز باران در برخي شهرها مانند: شيراز، گناباد، تربت حيدريه، بيرجند، جوانرود و........ اقامه شده است. ‌

ايران در فاصله سال‌هاي 1377 تا 1381 نيز يك دوره خشكسالي را پشت سر گذاشت كه خسارات زيادي را به خصوص در بخش كشاورزي بر جا گذاشت و آب آشاميدني برخي شهرها‌از جمله شهر تهران سهميه بندي شد. ‌

دوره‌هاي خشكسالي در ايران معمولا پنج تا هفت ساله است. بر اساس روند40 سال اخير امسال نبايد خشكسالي پديد مي‌آمد. ايران در منطقه‌اي خشك و كم باران قرار دارد و در نيمي ‌از چهل سال اخير شاهد خشكسالي بوده است.‌

به گفته كارشناسان، بعد از سرماي كم سابقه زمستان سال گذشته كه خسارت‌هاي زيادي به كشاورزان وارد كرد، خشكسالي و كم آبي مي‌تواند تاثير منفي بر توليد محصولات كشاورزي بگذارد و وضعيت كشاورزان را وخيم‌تر كند. ‌

‌‌از سوي ديگر، همزمان با كمبود بارندگي، شرايط اقليمي ‌و آب و هوايي كشور نيز دچار تغيير و جابجايي‌هايي شده است. مثلا گرماي تبريز در ‌اولين روزهاي سال نو به 28 تا 30 درجه رسيد. گرمايي كه معمولا تبريزي‌ها در تابستان شاهد آن بودند. ‌

‌يك كارشناس در‌اين مورد مي‌گويد: ‌‌

با توجه به مجموعه‌اين اوضاع، كارشناسان با توجه به اولويت‌هاي تعيين شده مصرف آب در‌ايران از سوي ‌مسئولين كه عبارت است از آب شرب شهري، صنعتي و سپس كشاورزي، معتقدند دولت هيچ برنامه‌اي براي ‌كشت امسال ندارد. از‌اين رو، ناچارا در سال جديد كشت غلات و حبوب حذف خواهد شد. ‌

براساس آمارهاي موجود در وزارت نيرو و ميانگين 30 ساله، بارندگي سالانه ايران 250 ميليمتر بوده است كه همين آمار نشان دهنده اينست كه بارش سالانه كشورمان نسبت به جهان كه بيشتر از 700 تا 800 ميليمتر در سال است بسيار كمتر از حد متوسط بارندگي است. در عين حال با روند صنعتي شدن كشورها، به طور طبيعي پساب‌هاي صنعتي (شيميايي) هم افزايش چشمگيري مي‌يابد، فاضلاب‌ها به چاه‌ها و سفره‌هاي زيرزميني نشت مي‌كنند كه پيامد آن افزايش اپيدمي ‌بيماري‌ها است.‌

با توجه به نكات ذكر شده راه‌هاي زير بر عبور از بحران كم‌آبي در ايران پيشنهاد مي‌گردد: ‌

‌- نگرش مديريت جامع به آب؛

- توجه به عرضه و تقاضا در كل چرخه آب؛ ‌

- آگاه سازي عمومي ‌و مشاركت مردم در برنامه ريزي و مديريت آب؛‌

- بر آورد ارزش اقتصادي آب در هر يك از حوضه‌هاي آبريز؛

- حفاظت و بازيافت در برنامه‌هاي بخش‌هاي مصرف؛‌

- تدوين آيين‌نامه اجرايي چگونگي مصرف آب؛ ‌

- تهيه و تدوين برنامه‌هاي اجرايي مديريت خشكسالي؛‌

- توسعه و استقرار نظام بهره‌برداري مناسب با استفاده از روش‌هاي نوين آبياري و كم آبياري؛‌

- تعيين معيار براي راندمان آبياري و به تبع آن سنجش كارايي آب به ازاي يك متر مكعب؛

- اختصاص آب به محصولات با ارزش اقتصادي بالا و استفاده بهينه از آن؛ ‌

- تجهيز منابع مالي مورد نياز و تمهيدات سازه‌اي و مديريتي به منظور ايجاد تعادل بين تغذيه و برداشت از سفره‌هاي آب زيرزميني در دشت‌هاي با تراز منفي؛‌

- صدور مجوزهاي بهره‌برداري از دشت‌ها بر اساس مصرف معقول كه با روش‌هاي نوين آبياري قابل دسترس باشد؛‌

- طرح‌هايي نظير حفر چاه، انتقال آب از مناطق ديگر و آبرساني به وسيله تانكر، از جمله اقدامات پيش بيني شده كوتاه مدت براي مقابله با خشكسالي و كمبود آب آشاميدني شهرها و روستاهاي در معرض خشكسالي است؛‌

- فرهنگ سازي در استفاده از آب؛‌

- آلوده نكردن آب از طرف تمامي‌ دستگاه‌ها، كارخانه‌ها، شركت‌ها و حتي افراد؛‌

- بكارگيري تجربه‌ كشورهاي موفق؛ ‌

- ساخت سدهاي جديد و اصلاح شبكه و احداث شبكه ؛‌

- بررسي شكستگي شبكه‌ها؛

- اصلاح و احداث شبكه و احداث خطوط انتقال ؛‌

- تغيير الگوي كشت ؛ ‌

- مبارزه با علف‌هاي هرز، آبياري در ساعات خنك روز، استفاده از كودهاي مقاوم در خاك‌هاي خشك،تنك كردن ميوه‌ها، بالابردن مقاومت درختان، شخم سطحي و‌ ايزوله كردن چوب‌ها؛ ‌

- كنترل ذخيره پشت سدها؛ ‌

مجموعه موارد يادشده همگي از نياز به اصلاح ساختار مصرف، ايجاد تعادل بين تغذيه و برداشت از سفره‌هاي آب زيرزميني، استفاده درست در بهره‌برداري، حفاظت و بازيافت در بخش‌هاي مصرف و ... حكايت دارند. ‌

كمبود آب در خاورميانه ‌

بانك جهاني هشدار داده است كه چنانچه كشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا بخواهند در‌آينده با مشكل جدي كمبود آب روبرو نشوند بايد از هم‌اكنون در صدد چاره‌جويي و سرمايه‌گذاري برآيند. ‌

در گزارشي كه بانك جهاني دراين باره انتشار داده تخمين زده شده تا سال 2050 ميلادي مقدار آبي كه در مناطق باير در دسترس هر نفر قرار خواهد داشت، به نصف مقدار كنوني كاهش مي‌يابد. ‌

بر همين اساس تغييرات جوي و رشد جمعيت عوامل تازه كمبود آب معرفي شده و از دولت‌هاي منطقه خواسته شده كه با مشكل هدر رفت آب مبارزه كرده و شبكه‌هاي كارآمدتري احداث كرده تا استفاده از آب را كاهش دهند. ‌

براساس اين گزارش، از آنجا كه 85 در صد آب در دسترس صرف كشاورزي مي‌شود، كشاورزي بايد در محور برنامه‌ريزي‌ها قرار بگيرد. ‌

در اين گزارش توصيه شده كه كشورهايي مانند مراكش بايد استفاده از آبياري را كاهش دهند و به كشت محصولاتي رو بياورند كه احتياج كمتر به آب داشته و سودآورتر باشند. ‌طبق آمار، كاهش كيفيت آب سبب شده كه هم‌اكنون توليد ناخالص داخلي در‌ايران حدود 3 درصد و در مراكش، الجزاير و مصر نزديك به يك درصد كاهش يابد. ‌جوليا باكنال، كارشناس اداره منابع طبيعي در بانك جهاني مي‌گويد سازمان‌هاي آب بايد مقدار آبي را كه در اثر تبخير از بين مي‌رود نيز كاهش دهند.

در اين گزارش همچنين آمده است دولت‌ها برنامه‌هاي آموزش عمومي‌ در مورد آب را افزايش داده و پروژه‌هاي زيربنايي از جمله كارخانه‌هاي نمك زدايي، آب را بيشتر كنند. ‌در اين گزارش از تونس و اردن به عنوان كشورهايي نام برده‌اند كه در اداره آب عملكرد خوبي داشته و از منابع آبي خود بهترين استفاده را مي‌كنند.‌

يکشنبه 9 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 239]