بررسي دين، اخلاق و محيط زيست در آخرين شماره از ماه‌نامه «اطلاعات حكمت و معرفت»

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بررسي دين، اخلاق و محيط زيست در آخرين شماره از ماه‌نامه «اطلاعات حكمت و معرفت»
گروه انديشه: مقاله «دين، اخلاق و محيط ‌زيست»، توسط «انشاء‌الله رحمتي»، دانشيار دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي نوشته شده و در آخرين شماره از ماه‌نامه «اطلاعات حكمت و معرفت» (شماره 3، خرداد 1387) منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، در اين نوشتار نسبت ميان دين و محيط زيست مورد بحث قرار گرفته است و ضمن طرح اين پرسش كه رابطه ميان دين و محيط زيست چگونه رابطه‌اي است، نشان داده شده است كه اين رابطه يك رابطه علي نيست، بلكه رابطه ميان اين دو از نوع رابطه روان‌شناختي است.

در همين راستا در اين مقاله بيين شده است كه موضع ديني فرد يا جامعه مي‌تواند منشأ الهام‌هاي درخوري در مورد رفتار فرد و جامعه با محيط زيست باشد. از اين‌رو به نظر مي‌رسد كه براي برقراري ارتباط ميان دين و محيط زيست در دنياي معاصر به حلقه واسطي چون اخلاق زيست‌محيطي نياز است.

نويسنده تأكيد مي‌كند كه هم‌چنين بايد به اين موضوع توجه داشت كه نه فقط خود اين اديان متفاوت و حتي متعارض‌ باهم‌اند، بلكه حتي از هر كدام از آن‌ها نيز تفسير و تعبيرهاي مختلف و حتي متعارض وجود دارد. اگر بتوان دين را به نحوي از انحا در قالب مقوله واحدي جاي داد، در مورد مسأله رابطه ميان دين و محيط زيست، اين پرسش مطرح است كه آيا رابطه ميان اين دو يك رابطه علي است و يا اين‌كه موضوع از قرار ديگري است.

نويسنده معتقد است اگر نسبتي ميان دين و محيط زيست وجود داشته باشد، اين نسبت نمي‌تواند از نوع رابطه علي باشد. وي در اين باب مي‌گويد: مراد از چنين رابطه‌اي اين است كه ديدگاه ديني شخص لزوما در نوع رفتار و رويكرد او نسبت به محيط زيست تأثير بگذارد و رفتار و رويكرد افراد يا جوامع نسبت به محيط زيست بازتاب موضع ديني آنان باشد. واقعيت‌هاي تاريخي گواه بر اين مدعا است.

در طول تاريخ بشر تا پيش از دوران مدرن، بشر در جاي جاي عالم در پرتو اعتقادات ديني زندگي كرده است، ولي تقريبا در همه موارد رابطه بشر با محيط زيست را رابطه‌اي صلح‌آميز مي‌يابيم. در حقيقت همان‌طور كه پيروان اديان ابتدايي طبيعت را تكريم و تقديس مي‌كرده‌اند، پيروان اديان بزرگ نيز هريك به شيوه خاص خويش چنين رفتاري با طبيعت داشته‌اند. به همان صورت كه دين هندو با تلقي مادرانه‌اش از خداوند، حرمت نهادن به طبيعت را به پيروانش مي‌آموخته است، اديان يكتاپرست نيز با تلقي پدرانه‌شان از خداوند، تعليمي مغاير با دين براي پيروان‌شان به ارمغان نياورده‌اند.

به هر تقدير تا پيش از دوران مدرن، حتي اگر هم اديان فعالانه در مسأله محيط زيست شركت نجسته باشند، ولي در كارنامه پيروان همه اديان عملكردهاي ناصواب در قبال محيط زيست، به معناي بحران زيست محيطي كنوني كمتر ديده مي‌شود و يا حتي اساسا ديده نمي‌شود. از سوي ديگر پيروان همان اديان در دوران معاصر بر بسيط زمين زندگي مي‌كنند و كمابيش به تعاليم ديني‌شان باور دارند، گو اين‌كه در كشورهاي مدرن حضور دين در زندگي بشر كم‌رنگ شده است، ولي تقريبا در همه جوامع خواه سنتي و خواه مدرن، نشانه‌هاي بحران زيست‌محيطي مشهود است، گويي پيروان اديان مختلف با همه اختلاف‌هايي كه دارند، با كمال تأسف براي تخريب محيط‌زيست طبيعي هم‌پيمان شده‌اند!

بنابراين در مقام تعيين علت يا عللي براي اين بحران، بايد در جايي غير از دين و اعتقادات ديني به جست‌و‌جو پرداخت. بديهي است كه ريشه اين بحران را بايد در جايي يا چيزي جست‌و‌جو كرد كه از آن به دوران مدرن تعبير مي‌شود. در اين‌جا دوران مدرن به عنوان يك واقعيت تاريخي مورد نظر است و اين بحث فارغ از هرگونه داوري درباره حقيقت آن برگزار مي‌شود. تا آن‌جا كه به موضوع محيط زيست مربوط است، دوران مدرن با همه دوران‌هاي پيشين تفاوت اساسي دارد.

كساني مانند «سيدحسين نصر» ميان دو گونه انسان، با عنوان انسان «پاپي» يا «خليفة‌الله» و «انسان پرومته‌اي» يا «عاصي» فرق مي‌گذارند. انسان پاپي شأن خويش به عنوان پاپ، واسطه ميان آسمان و زمين، را فراموش كرده است و پرومته‌وار در مقابل اراده خداوند سر به شورش برداشته و به رقابت با خداوند برخاسته است. در حقيقت استفاده لجام‌گسيخته و بي‌قيد و شرط از علم و فن‌آوري، براساس الگوي انسان پرومته‌اي امكان‌پذير شده است.

ماه‌نامه اطلاعات حكمت و معرفت به صاحب امتيازي مؤسسه اطلاعات و مدير مسئولي و سردبيري «انشاء‌الله رحمتي» هر ماه منتشر مي‌شود كه اين شماره ويژه «دين و محيط زيست» است.
سه شنبه 4 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 257]