برگي سياه براي متفقين

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: چند روزي از جنگ جهاني دوم نگذشته بود كه محمود جم، نخست وزير وقت در اطلاعيه اي موضع رسمي ايران را نسبت به جنگ پيش آمده، اين گونه اعلام كرد:آتش جنگ در اروپا مشتعل گرديده است، دولت شاهنشاهي ايران به موجب اين بيانيه تصميم خود رابه ا طلاع عموم مي رساند كه در اين كارزار بي طرف مانده و بي طرفي خود را محفوظ خواهد داشت. اما به دليل موقعيت سوق الجيشي ايران و منافع كشورهاي متفق در منطقه، از همان ابتدا وجود مستشاران آلماني در ايران كه به امر تجارت و بازرگاني مشغول بودند مورد اعتراض دو كشور شوروي و انگليس واقع شد و آنها بعد از گذشت دو سال از جنگ، در اولتيماتومي به رضاخان از او خواستند تا آنان را از كشور اخراج كند. اما رضاخان در پيامي به دو كشور بار ديگر به بي طرفي ايران تاكيد و هرگونه درخواستي خارج از چارچوب مواضع ايران را از سوي دو كشور رد كرد. رضاخان علي رغم اين موضع گيري در تاريخ اول شهريور به منظور جلوگيري از حمله دو كشور يادشده در يك اقدام بي اثر دستور داد آن دسته از آلماني هايي كه به وجودشان در ايران نيازي نيست، از كشور خارج شوند. اما اين اقدام نتيجه بخش نبود و سرانجام در سوم شهريور سال 1320، ايران مورد حمله زميني، هوايي و دريايي نيروهاي اتحاد جماهير شوروي از شمال و شرق و نيروهاي انگليس از جنوب و غرب قرار گرفت. در همان ساعات اوليه حمله، اسميرنوف سفير كبير شوروي و سر ريدر بولارد وزير مختار بريتانيا در منزل رجبعلي منصور نخست وزير حضور يافته و طي يادداشتي حمله قواي خود را به ايران ابلاغ كردند. بلافاصله پس از وقوع چنين رويدادي، نخست وزير به همراه جواد عامري، كفيل وزارت امور خارجه، به كاخ سعدآباد رفت و رضاخان را مطلع ساخت و سپس راهي مجلس شوراي ملي شد و گزارش حمله نظامي شوروي و بريتانيا را به اطلاع نمايندگان مجلس رساند. براي جلوگيري از بحران در داخل كشور، بي درنگ نشستي با حضور رضاخان و هيات وزيران در كاخ سعد آباد تشكيل شد. علت اصلي مداخله و تهاجم به خاك ايران، در ظاهرا حضور كارشناسان آلماني اعلام شده بود، ولي اين دليل براي سياسيون و مردم ايران قانع كننده نبود. اما بلافاصله پس از اشغال، با در دست گرفتن اختيار خطوط راه آهن اين ابهام برطرف شد و مردم آگاه شدند كه تنها دليل موجود براي اين حمله، استفاده از راه آهن سراسري ايران جهت انتقال تجهيزات و آذوقه، براي سربازان است تا در اين جبهه پل پيروزي را براي زمين گير كردن هيتلر برپا سازند. شوروي براي آغاز حمله با استفاده از سه ستون توانست شمال ايران را اشغال كند، ستون اول، از محور جلفا به سوي تبريز حركت كرده، ستون دوم، از راه آستارا به طرف بندر پهلوي و رشت پيشروي كرد و ستون سوم، به ناحيه مرزي شمال شرقي خراسان هجوم برد. در اين تهاجم مراكز مهمي مانند تبريز، مشهد و شهرهاي ساحلي درياي خزر تحت اشغال ارتش شوروي درآمدند. نيروي دريايي شوروي در درياي خزر، بندر انزلي را به گلوله بست و همچنين نيروي هوايي روسيه به بمباران چندين شهر ايران مانند تبريز، انزلي، همدان، قزوين، مشهد و حومه تهران پرداخت. قواي انگليس در اولين هدف خود سعي كرد تا با اشغال مناطق نفت خيز، سهم اصلي و بزرگي براي خود كسب كند. آنان در دومين هدف خود با پيشروي در خاك ايران توانستند خطوط ارتباطي را بدست بگيرند و با پيشروي از راه خانقين و خاك عراق به ايران حمله كنند. عمليات دريايي انگليس با هشت فروند كشتي در بندر شاهپور شروع و نيروي هوايي انگليس هم با چند هدف نظامي، اهواز را بمباران كرد. با ورود آمريكا به جنگ دوم جهاني، عده اي از نظاميان آن كشور نيز وارد ايران شدند و به اين ترتيب نيروهاي آمريكايي هم در مدتي كوتاه به جمع اشغالگران پيوستند. با توجه به تمايل فكري رضاخان به آلمان، اشغالگران حضور او را مناسب نمي ديدند، همچنين شرايط سياسي ايران به گونه اي پيش رفت كه رضاخان نتوانست در مقام قدرت باقي ماند و جايگاهي كه دو دهه پيش به كمك و پشتيباني انگليسي‌ ها به دست آورده بود را از دست داد و سه هفته بعد از اشغال ايران به عنوان مهره اي سوخته مجبور به ترك ايران و تبعيد به جزيره موريس در آ‏فريقاي جنوبي شد. سرانجام در 25 شهريور 1320 پسر او، محمدرضا پهلوي كه تمايلات غربي وي مورد قبول انگلستان و به خصوص امريكا بود، به تخت سلطنت تكيه زد. اشغال ايران و خروج كامل نيروهاي اشغال گر از ايران به مدت چهار سال به طول انجاميد و اين حادثه پيامدهاي منفي مختلفي را به همراه داشت. به گونه اي كه تماميت ارضي و حاكميت سياسي ايران پايمال و باعث ايجاد مشكلات فراواني از قبيل قحطي، گراني، كمبود مايحتاج عمومي براي مردم شد. تعداد زيادي غيرنظامي بر اثر بمباران شهرهاي مختلف جان باختند و خسارات بسيار سنگيني به تأسيسات اقتصادي كشور و خانه هاي مسكوني مردم وارد آمد. اطلاع**9128**1717

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 251]