سياست - هر كه در اين حلقه نيست

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: سياست - هر كه در اين حلقه نيست
سياست - هر كه در اين حلقه نيست

فرشاد قربانپور: علي لاريجاني، رئيس سابق سازمان صداوسيما كه براي حضور در رقابت‌هاي رياست‌جمهوري در پاييز سال 83 از جعبه جادويي خداحافظي كرده بود، اگر چه موفق نشد بر كرسي رياست قوه‌مجريه تكيه زند اما لااقل 34 ماه ديرتر بر كرسي رياست دوره هشتم قوه مقننه نشست؛ آنهم در شرايطي كه همه چيز براي ادامه رياست غلامعلي حدادعادل، رئيس مجلس هفتم همچنان آماده بود و اساسا تمام تصورات هم در همين راستا قرار مي‌گرفت. كسي گمان آن را نداشت كه لاريجاني بتواند آراي بيش از 200 نفر از نمايندگان را جلب كند.

در اولين روز آغاز به كار مجلس هشتم كه بسياري از مسوولان از هر دو جناح نيز حضور داشتند همين جلوداري اعجاب‌آور لاريجاني سبب شد تا خبرنگاري به حجت‌الاسلام علي اكبر ناطق نوري رئيس مجلس پنجم و از مهم‌ترين حاميان لاريجاني بگويد: «اگر نتوانستيد لاريجاني را رئيس‌جمهور كنيد لااقل موفق شديد او را بر كرسي رياست مجلس هشتم بنشانيد»، كه با لبخند معني دار ناطق نوري مواجه شد.
اما حقيقت اين نيست كه لاريجاني تماما با تلاش حامياني همچون ناطق نوري رئيس مجلس شده باشد، بلكه انتخاب رئيس مجلس در اين دوره وضعيت ديگري داشت. لاريجاني در اين دوره، در شكل يك ناجي ظاهر شد. او هم براي اصولگرايان ناجي بود و هم براي اصلاح‌طلبان. كسي كه او را رئيس ستاد ضداصلاحات مي‌دانستند و اصلاح‌طلبان بر اين گمان بودند كه بسياري از بحران‌هايي كه براي دولت اصلاحات ايجاد شد و خاتمي از آنها تحت عنوان هر 9 روز يك بحران ياد كرد، توسط همين ستاد كليد خورد و او را رئيس صدا و سيمايي مي‌دانستند كه بي‌طرف نبود و همچنين لاريجاني كه كانديداي شوراي متحد براي انتخابات رياست‌جمهوري بود اكنون در قد و قواره‌اي جديد ظاهر مي‌شد. اما همين لاريجاني در انتخابات مجلس هشتم نتوانست اجماع لازم را براي سرليستي خود در شهر تهران جلب كند. اصولگرايان در چنان وضعيتي بودند كه حتي حاضر نشدند لاريجاني را در تهران سرليست كنند و حدادعادل همچنان سرليست ماند. از اين‌رو لاريجاني كه به نسبت حدادعادل درس سياست را در مدرسه بهتر و سخت‌تري فرا گرفته بود دست به كار شد و حوزه كاري و نفوذ خود را در عرصه ديگري جست‌وجو كرده و اصطلاحا سفره خود را در جاي ديگري گسترد. او يكراست به قم رفت و دست در دست علمايي گذاشت كه از دولت دل خوشي نداشتند و از همين رو هم اغلب سفرهاي رئيس دولت به قم بدون ديدار با علماي اصلي سپري مي‌شد.
اما در اين سو اصولگراياني كه در توهمي حزن‌انگيز گمان مي‌كردند هيچ راهي جز سرليست كردن حدادعادل در تهران ندارند، در خفا چشم به سوي كسي داشتند كه به گمانشان مي‌توانست مجلس را زنده كرده و جايگاه آن را دوباره در نظام سياسي ايران ارتقا بخشد و اصطلاحا دوباره آن را «مجلس در راس همه امور است» گرداند. از اين رو بود كه لاريجاني در نقش و قواره يك ناجي ظاهر شد. بحث اصلي اين بود كه ديگر مجلس نبايد تنها و تنها براي دولت خوش بدرخشد. اين تمام حرف منتقداني بود كه براي اولين بار در 8 مجلسي كه تشكيل شده بود رئيس را از آن بالا به پايين كشيدند. تمام روساي مجلس قبل از حداد هرگز نشستن در پايين را تجربه نكرده بودند.
ناراحتي حداد را از كتاب خواندن او هنگام راي به لاريجاني مي‌توان ديد. اما او يقينا قبول نخواهد كرد كه به دليل عملكردش مورد انتقاد واقع شده، از همين رو در آخرين كنفرانس خبري خود گفت: «من چوب عملكرد مستقل خودم را خوردم». اما اين دقيقا پاشنه‌آشيل حداد بود. از نظر منتقدان، حداد دقيقا چوب عملكرد جناحي خود را خورد. از نظر منتقدان صدها گزينه از اين نوع اقدام‌ها را مي‌توان رديف كرد اما جديد‌ترين آنها مسئله استيضاح وزير بازرگاني است كه در اثبات چنين مدعايي كفايت مي‌كند. اما چرا اصلاح‌طلبان به لاريجاني راي دادند؟حقيقت اين است كه همان نقش ناجي‌گونه لاريجاني تصوري بود كه در ذهن اصلاح‌طلبان هم رسوب كرد. از نظر آنها لاريجاني مي‌توانست كمتر از حدادعادل وابسته باشد. به همين دليل آنان نيز فارغ از اخبار منتشر شده در مورد پيمان لاريجاني و احمدي‌نژاد به لاريجاني راي دادند؛ رايي كه بسيار خيره‌كننده بود. اما اين راي چند خاصيت داشت. اول از همه اصولگرايان مي‌خواستند اثبات كنند كه با كسي شوخي ندارند و همچون اصلاح‌طلبان راه مماشات و حرف شنوي محض را پي نمي‌گيرند. آنان اثبات كردند كه براي حرف‌هاي ديكته شده اعتباري قائل نيستند و از همين رو خود مستقلا براي انتخاب لاريجاني تصميم گرفتند. پيام آنها اين بود كه هر كس به منافع اصولگرايان بي‌توجه باشد از اين دايره اخراج خواهد شد. چنان‌كه حداد شد. پيام ديگر ماجرا اين بود كه آقاي حدادعادل بايد عطاي رياست‌جمهوري را نيز به لقاي آن ببخشد. اصولگرايان با انتخاب لاريجاني رسما اعلام كردند در انتخاب نامزد اصلح براي رياست‌جمهوري اصول خود را دارند و معيارهاي خود را به‌كار خواهند گرفت كه يقينا «توصيه» جزء هيچ‌كدام از اين معيارها نيست. به همين دليل اكنون كه بيش از 5 ماه تا آغاز زمان استعفاها براي رياست‌جمهوري مانده است اصولگرايان به زباني اعلام كرده‌اند كه اكنون تنها ميان دو كانديدا در نوسان هستند يا «قاليباف» يا «احمدي‌نژاد». بحث ديگر هم در اين انتخاب در مورد دولت و مجلس است. از نظر بسياري كه ناظر سياست‌ها و اخبار روزمره ايران هستند اتحاد احمدي‌نژاد و لاريجاني، مجلس را به سمتي خواهد برد كه حد وابستگي مجلس به دولت از زمان مجلس هفتم بيشتر شود. اما كساني كه چنين سخن مي‌رانند در واقع لاريجاني را نمي‌شناسند. او ممكن است توانسته باشد اعتماد دولت را به‌رغم تصورات و زمينه‌هاي قبلي جلب كند اما يقينا اين اتحاد بسيار كوتاه مدت‌تر از آن چيزي خواهد بود كه برخي تصور آن را دارند. همچنين خيال خامي است اگر دولت به كمك لاريجاني چشم دوخته يا دل‌بسته باشد. اساسا دولت و احمدي‌نژاد نيز مي‌دانند كه لاريجاني مهره خوبي براي رفاقت نيست. اما مسئله مهم اين است كه دولت فعلا به اين تابلو نياز دارد. كدام تابلو؟ اينكه همه بگويند احمدي‌نژاد و لاريجاني دست در دست هم دارند. اين تابلوي گرانقيمتي است براي دولتي اصولگرا كه تنها پس از يك سال از آغاز به كار حتي بسياري از پايه‌هايش در جريان اصولگرايي را از دست داده است. اما اين تابلو موقتي است و تا ابد ادامه نخواهد يافت. اولين اخبار از آغاز رقابت‌هاي مقدماتي رياست‌جمهوري كه از پاييز منتشر خواهد شد يك به يك رشته‌هاي اين اتحاد ظاهري و اين ائتلاف تاكتيكي را مي‌گسلد. سودي كه احمدي‌نژاد از اين ائتلاف نصيب دولت كرد اين بود كه به هر ترفندي شده حدادعادل را كنار بزند. اما از آن سو علي لاريجاني هم با اين اتحاد دوباره به صحنه بازگشت. اين هنر يك سياستمدار است كه وقتي چند ماه قبل به خاطر اختلاف سليقه با دولت از دبيري شوراي امنيت ملي استعفا داد اما اكنون به كمك رئيس همين شورا، رياست مجلس هشتم را در دست گرفت. اين اتحاد در طولاني‌مدت به سود دولت نخواهد بود. به نظر مي‌رسد دولت بايد خود را براي آغاز يك چالش جدي با مجلس در شش ماه آخر دولت نهم آماده كند. اما مسئله مهم ديگر اين است كه نوع انتخاب رئيس مجلس و فردي كه انتخاب شده است نشان‌دهنده رويكرد كلي اصولگرايان براي انتخابات رياست‌جمهوري دهم خواهد بود. در واقع انتخابات براي رياست مجلس تعيين خاكريز براي انتخابات رياست‌جمهوري خواهد بود. در اين شرايط اصولگرايان احتمالا ديگر هيچ توصيه‌اي را نخواهند پذيرفت. اساسا همين اصولگرايان هستند كه بسيار زود‌تر از ساير گروه‌ها هرگونه حرف‌شنوي از ريش‌سفيدان را از ياد بردند و اين پيام خوبي براي بازسازي اين جناح است. احتمالا آنچه از دل اين اصولگرايي، پس از آزمون‌ها و بحران‌ها و تغييرات زماني بيرون خواهد آمد ديگر از آن نوعي نيست كه بر اساس توصيه و پيام تصميم بگيرد. عملكرد آنان در آغاز مجلس هشتم به شكلي بود كه لاريجاني در قواره يك ناجي ظاهر شود. اين مسئله يقينا در دوره‌هاي بعدي و حوادث سياسي ديگري كه در عرصه سياسي ايران غيرقابل انكار هستند به شكل‌هاي بهتر و بر اساس منافع ملي بيشتر خود را نشان خواهد داد. در واقع درس بزرگ گذشت روزگار به اصولگرايان نيز درس‌هايي خواهد آموخت تا به تجديد نظر در خود بپردازند. عملكرد آنان مصداق همان شعر معروف است كه «سلسله موي دوست حلقه دام بلاست/ هر كه در اين حلقه نيست فارغ از اين ماجراست» و اولين فردي هم كه فارغ شد حدادعادل بود. آيا حدادعادل هم فارغ از اين ماجرا بود و لاريجاني نيست؟ براي پاسخ گرفتن اين سوال‌ها زمان بايد سپري شود.
پنجشنبه 23 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 321]