نگاهي به آيين هاي نوروزي در قزوين

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: البته دست تطاولگر ايام، برخي آيين هاي کهن نوروزي را دستخوش تطوراتي کرده که امروزه تنها از سنت هاي منسوخ شده نوروزي سخن رانده مي شود. البته گردش ايام هيچگاه نتوانسته از رونق و شکوه اين آيين ها بکاهد، بطوريکه در استان قزوين که داراي سابقه و قدمت تاريخي و فرهنگي است، اين جشن‌ با جذابيت و رونق خاصي برگزار مي شود. نوروزخواني يکي از مراسم مربوط به روزهاي پاياني سال است و در واقع جزيي از مراسم استقبال سال نو بشمار مي‌رود. نواها، شاديانه ها و بهاريه ها در ميان مردم اين خطه از ديرباز جايگاه خاصي در جشن هاي نوروزي داشته تا آنجا که نوروزخواني ها به عنوان يکي از عناصر پابرجاي جشن هاي نوروزي شناخته مي شده است. در سنت نوروزخواني که اکنون بيشتر در برخي روستاهاي منطقه الموت و طالقان برگزار مي شود، مردان و جوانان در گروههاي دو تا چهار نفره با طي کوچه هاي روستا و خواندن شعر، آغاز سال نو را به مردم مژده ‌داده و شادباش مي گويند. در اين مراسم يک نفر بيتي را مي‌خواند و نفرات ديگر گروه با خواندن ادامه ابيات پاسخ مي دهند. در روستاي توان الموت نوروزخوانان مي سرايند: نوروز سلطان، اسم بنده علي شيرخوان، سالي يکبار زنم دوران، يکسال رشت يکسال لاهيجان، آمدم امسال لنگان لنگان، شمي سلام، سي سلام سي عليک، جان داداش سلام عليک، اول بگويم من سلام، دوم بگويم من کلام، با اهل خانه و تمام، نوروز سلطان آمده، باد بهاران آمده. همچنين در شهر قزوين نيز اشعار نوروزخواني با لهجه قزويني خوانده مي شود: نوروز نوسال، باشد شما را، امسال باشد مبارک، اي خانم باجي بلا نبيني، واسه مان بيار، نقل و شيريني، اي خانم باجي از ما نرنجي، بيار برا ما نان برنجي، اي حاج آقاي سر به سر، خدا داده پنج تا پسر، همه را کني تو داماد، ما بگيم مبارک باد. ساکنان منازل نيز با شنيدن صداي نوروز خوان‌ها، به استقبال آنها رفته دادن عيدي و شيريني به نوروز خوان و کوسه گلين را خوش يمن مي‌دانستند. در ازمنه نه چندان دور نيز دست افشاني، پايکوبي و ترانه‌خواني کوسه گلين که با جامه‌اي سرخ، کلاه بوقي و زنگوله به ‌پا در خانه‌ها مي‌رود از ديگر مراسم مردم قزوين در آستانه سال نو بوده است. سمنوپزي از ديگر آيين‌هاي اين شهر کهن در هنگام شکوفايي بهار طبيعت است که اين آيين توسط بانوان و به صورت گروهي انجام مي‌گيرد و سرشار از اعتقادات مذهبي است. طولاني بودن پخت سمنو آن را با آداب ويژه و رمزآلودي آميخته که با مشارکت همسايگان و نيت خاص هر يک از آنان صورت مي‌گيرد. پس از پخت سمنو بچه ها با خواندن اين اشعار درخواست سمنو مي کنند: نه نه جان سمنو مي خوام، ياران شيرين دهنو مي خوام، عاشقم من به لقاي سمنو، سر و جانم به فداي سمنو، سمنو بهتر از جان من است، سمنو شيرين دندان من است. مردم قزوين جهت آماده شدن براي برگزاري آيين ها ومراسم جشن نوروز، از اواسط اسفند ماه با تهيه نيازمنديها و خانه تکاني به استقبال بهارمي روند که تهيه سبزه از ديگر تدارک نوروزي است که با کاشتن دانه هايي مانند گندم، جو، عدس و ماش در بشقاب آماده مي‌کنند. برخي علاوه بر اين سبزه، پارچه نازکي به دور عروسک، کوزه و يا قليان‌هاي سفالي مي‌پيچند و روي اين پارچه را با اندودي از خاکشير و منداب مي پوشانند که بتدريج سبز شده و آن را در سفره هفت سين مي‌گذارند. آيين سال تحويل در هنگام آغاز سال نو که اهميت و ميمنت خاصي دارد، در کنار سفره هفت سين برگزارمي‌شود که سفره‌اي سفيد رنگ يا رنگين و نسبتا فاخر است که برروي زمين گسترانده و در قسمت بالاي آن دو عدد شمع روشن، يک جلد کلام الله مجيد و يک آيينه مي‌گذارند. برخي نيز پارچه نازکي به دور عروسک، کوزه و قليان‌هاي سفالي پيچيده و روي پارچه را با اندودي از خاکشير و منداب مي‌پوشانند که بتدريج سبز شده و آن را در سفره هفت سين مي‌گذارند. اهالي هر خانه نيز آيين سال تحويل که اهميت و ميمنت خاصي دارد، در کنار سفره هفت سين برگزارمي کنند. سفره هفت سين را بر زمين گسترانده و در قسمت بالاي آن دو عدد شمع روشن، يک جلد کلام الله مجيد و يک آيينه مي‌گذارند. برخي روي آينه يک عدد تخم مرغ آپ پز گذاشته و معتقدند در لحظه تحويل سال، تخم مرغ مي‌چرخد. سبزه، سيب، سکه، سير، سنجد، سماق و سمنو از جمله اجزاي هفت گانه سفره هفت سين است که البته در مناطق مختلف اين سين ها متفاوت مي باشد. البته علاوه بر اين شيريني، آب مايه زندگي و روشنايي، نقل سفيد و حبه نبات، عسل و تخم مرغ آب پز رنگي به نشانه زايش و ماهي از ديگر اقلامي است که سفره هفت سين به آن آراسته مي شود. سفره هفت سين را قبل از تحويل سال آماده مي‌کنند و تمام اعضاي خانواده با لباس نو و تميز در کنار آن مي‌نشينند و معتقدند که در هنگام تحويل سال همه بايد در کنار اين سفره جمع شوند تا ميانشان تفرقه نيفتد. هنگام تحويل سال پدر يا بزرگ خانواده دستها را به سوي آسمان بلند مي‌کند و دعاي مخصوص تحويل سال را بلند مي‌خواند و ديگران نيز آن را تکرار مي‌کنند. پس از پايان دعا، اعضاي خانواده با ديده بوسي حلول سال نو را به يکديگر تبريک گفته و افراد کوچکتر از بزرگترها عيدي مي‌گيرند و پس از آن با خوردن شيريني و نقل و نبات، دهان خود را شيرين کرده و به شادي مي‌پردازند. پذيرايي از ميهمانان با چيدن سفره‌هاي رنگين با انواع شيريني‌هاي خانگي از جمله باقلواي لوزينه و پيچ، پادرازي، نان برنجي، چايي، قندي، بادامي و گردويي، نازک پسته اي، گردويي و بادامي، نخودي، چرخي، لب پيچ، توت پسته اي و بادامي و اتابکي و حاجي کريمي از آن جمله مي باشد. البته پيشتر انجير، آلبالوي خيس شده، نخود و کشمش، نقل، توت خشک و نوعي شيريني که با خمير پودر پسته و بادام درست مي‌کردند از اقلامي بود که در پذيرايي از ميهمانان استفاده مي شد. دادن تخم مرغ آب پز رنگ شده با پوست پياز به عنوان عيدي نيز از سنت هايي بود که اکنون رو به زوال نهاده و در کمتر خانه اي مرسوم مي باشد. در روز اول نوروز مراسم عيد ديدني با ديدارهاي خانوادگي آغاز مي‌شود، کوچک ترها به ديدار بزرگ ترها مي‌روند که بيشتر اين ديد و بازديدها تا قبل از سيزده بدر انجام مي شود. البته طبق يک سنت ديرين در قزوين معتقدند کساني که تا سيزده به ديدار همديگر نرفته اند مي توانند تا پنجاه بدر به ديدن همديگر بروند. برگزاري سيزده بدر که مردم در سيزدهمين روز از بهار به دامن طبيعت مي روند و يک روز را به تفريح و تفرج مي پردازند. پنجاه بدر که تنها در خطه قزوين همانند سيزده بدر برگزار مي شود مردم در پنجاهمين روز از بهار به دامن دشت و دمن مي روند و روزي را با نشاط در پهنه طبيعت مي گذرانند. سفره نوروزي در روستاي زرآباد متشکل از نان، آب، قرآن، سمنو، سنجد، سيب، پرتقال و شيريني است. سفره نوروزي در روستاي اوان عبارت از قرآن، سبزه، آب که بايد از چشمه آورده شود، خرما و سنجد است. در روستاي توان و در صبح روز اول عيد پسر بچه اي را از بيرون به منزل خود مي آورند تا وارد اتاق شود و به خوش يمني قدم او سالي پر بار وخوب داشته باشند و آن خردسال نيز مقداري آب براي روشنايي در اتاق مي پاشد و در نهايت به او عيدي مي دهند. در روستاي اوان از روز اول عيد تا روز سيزدهم دختر بچه ها روي بام ها شعر گل گندم همه اش سرخ و سفيد مال مردم مي خوانند. در اين روستا هنگام تحويل سال نو، يک بره داخل منزل مي آورند و پس از تحويل سال تا بره از منزل خارج نشود کسي نبايد از خانه بيرون برود. اين کار را به نيت اينکه سالي با روزي وبرکت فراوان داشته باشند انجام مي دهند. همچنين بسياري نيز پنج شنبه آخر سال براي زيارت اهل قبور مي روند و براي آنان خيرات توزيع مي کنند. حضور در گلزار شهدا در هنگام سال تحويل از مراسم معنوي و روحبخشي است که هر سال بسياري از مومنين و خانواده هاي معظم شهدا و ايثارگران بجاي مي آورند. 7389/ 614

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 380]