نقد متون علوم اسلامي / فقه 27همراهي نخستين قرآن با عادات جاهلي، نسخ مورد اعتقاد استاد معرفت است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: نقد متون علوم اسلامي / فقه 27همراهي نخستين قرآن با عادات جاهلي، نسخ مورد اعتقاد استاد معرفت است
گروه انديشه: استاد «محمدهادي معرفت»، «نسخ تهميدي» را همراهي نخستين قرآن با عادات جاهلي و تصحيح تدريجي آن بيان مي‌كند.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، حجت‌الاسلام و المسلمين دكتر «محمد فاكرميبدي» در بخش قبلي گفت‌وگو با سرويس انديشه و علم اين خبرگزاري تأكيد كرد كه آيات مشتمل بر قواعد اصولي به طور غير مستقيم جزو آيات‌الاحكام به شمار مي‌روند، مثل آيه «نبأ» كه مي‌فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا...(حجرات: ‌6)» كه براي حجيت خبر واحد بدان استدلال مي‌شود.
بخش قبلي را اين‌جا بخوانيد

اينك ادامه اين ‌گفت‌وگو تقديم حضورتان مي‌شود.

نويسنده كتاب «تحليلي بر سوگندهاي قرآن» در ادامه اين گفت‌وگو ، به بررسي عدد آيات‌الاحكام پرداخت و گفت: در خصوص كميت آيات‌الاحكام، آراي متعددي از سوي مفسران فقه‌پژوه ارائه شده است و در آن، فراز و نشيبي به فاصله 150 تا بيش از 6000 عدد وجود دارد. «سيوطي» و «طنطاوي» تنها يك‌صد و پنجاه آيه را در رابطه با احكام مي‌دانند. «محمد خضري‌بك» بر اين باور است كه آيات‌الاحكام به بيش از سيصد آيه نمي‌رسد.

وي افزود: «عبدالله‌بن مبارك» بر اين عقيده است كه نهصد آيه از قرآن آيات‌الاحكام است. «ابن‌العربي» از فقه‌پژوهان مالكي‌مذهب نيز طبق شمارشي كه در كتاب «احكام‌القرآن» صورت گرفته است نيز اين عدد از آيات را تفسير ‌كرده است. هر چند مشهور ميان آيات‌الاحكام‌نويسان، پانصد آيه است كه در برخي از كتب فقه‌القرآن، با همين عنوان نگاشته شده است، مثل: «تفسيرالخمس مائة آية في ‌الاحكام» تأليف مقاتل‌بن سليمان، و «تفسير الخمس مائة آية» از فرقه اباضيه و «شفاء العليل في شرح الخمس مائة آية من التنزيل»، نوشته عبدالله‌بن محمد النجري، و «منهاج البداية في تفسير آيات الأحكام الخمس مائة»، نوشته احمدبن ‌عبدالله‌‌بن محمدبن حسن‌بن متوج بحراني.

عضو هيئت علمي جامعةالمصطفي(ص)العالمية بيان كرد: راز اين فراز و نشيب ممكن است اين باشد كه برخي با قطع نظر از تكرار آيات به عدد رسيده‌اند و يا اين‌كه برخي با توجه به عنوان حكم عدد را مطرح كرده‌اند كه طبعا عدد كوچكي است و چه بسا برخي با توجه به آيات صريح و غير صريح توجه كرده و به عدد بزرگ‌تري دست يافته‌اند.

فاكرميبدي در ادامه افزود: اين احتمال نيز وجود دارد كه اعداد بزرگ، ناشي از نوع بينش به آيات‌الاحكام باشد كه خواسته‌اند از برخي آيه‌هاي به ظاهر غير آيات‌الاحكام مثل آيات‌الامثال و آيات‌القصص و آيات‌القَسَم و جز آن نيز استفاده فقهي ببرند.

نويسنده مقاله «الفرق بين التفسير التجزيئي و التفسير الموضوعي» نگاه ويژه استاد معرفت را در اين رابطه بيان كرد و گفت: استاد معرفت درباره عدد و ارقام آيات‌الاحكام نظر خاصي دارد كه قابل توجه است. ايشان مي‌نويسد: «فقه‌القرآن‌نويسان مي‌گويند 500 آيه مربوط به آيات‌الاحكام است.» سپس براي احترام دانشمندان و مفسران مي‌افزايد: «اين آمار مربوط به آياتي است كه مستقيما و مباشرتا بر اعمال مكلفين چون عبادات و معاملات دلالت مي‌كند و گرنه همه آيات قرآن دستورات عملي است كه بر مسلمين واجب است بدان عمل كنند و در حيات فكري و زندگي عملي خود اجرا كنند.»

مدير مدرسه علميه تخصصي «علوم قرآني و تفسير» در ادامه افزود: سپس استاد معرفت مي‌نويسد: «جداي از اين ويژگي قرآن رقم آيات‌الاحكام مربوط به اعمال مكلفين نيز به 2000 عدد بالغ مي‌شود.» رسيدن به اين عدد ناشي از نوع بينشي است كه ايشان نسبت به آيات‌الاحكام دارند؛ لذا در راز توسعه به اين آيه اشاره مي‌كند كه مي‌گويد: «أَ وَ مَن يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَ هُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ(زخرف: 18)».

نويسنده كتاب «تحليلي بر سوگندهاي قرآن» گفت: اين آيه مربوط به ويژگي آفرينش زن است و به حسب ظاهر، ربطي به فقه‌القرآن ندارد، ليكن ايشان مي‌نويسد: «قرآن خصوصيت زن را رقت و طبعي نازك مي‌داند كه با فطرت زنانه‌ به زيور گرايش بيشترى دارد تا واقعيت‌ها و لذا ذاتا در پذيرش مسئوليت‌هاي سخت با مردان تفاوت دارند و از اين جهت نبايد مسئوليت طاقت‌فرساي اداري را به او واگذار كرد. بديهي است با اين ديدگاه اين آيه در رديف آيات‌الاحكام است هر چند جزو 500 آيه نباشد.»

عضو هيئت علمي جامعةالمصطفي(ص)العالمية در ادامه سخنانش به بررسي وضعيت نسخ در آيات فقهي پرداخت و گفت: از جمله مباحثي كه در حوزه آيات‌الاحكام وجود دارد و استاد معرفت در آن سخن نو دارد مسأله نسخ است. ايشان در تعريف نسخ مي‌نويسد: «نسخ عبارت است از برداشتن حكم شرعي سابق با تشريع لاحق؛ لذا شرط است كه ناسخ و منسوخ بايد هر دو حكم شرعي باشند.»

وي بعد از اين تعريف به بيان تقسيم نسخ و توضيح آن در نظر استاد معرفت پرداخته و بيان كرد: اول، نسخ حكم و تلاوت؛ يعني آيه‌اي كه مشتمل بر حكمي بوده به طور كامل از صفحه قرآن محو شده باشد. دوم، نسخ حكم و بقاي تلاوت؛ يعني حكم در آيه نسخ شده باشد، ولي آيه هم‌چنان در قرآن كريم باقي است. سوم، نسخ تلاوت و بقاي حكم؛ يعني آيه از صفحه قرآن محو شده باشد، ولي حكم درون آن هم‌چنان باقي و نافذ است.

فاكرميبدي افزود: چهارم، نسخ مشروط است؛ يعني با تغيير شرائط، حكم سابق نسخ شده باشد، ولي با اعاده شرائط گذشته حكم منسوخ قابل بازگشت باشد و آخر، «نسخ تهميدي» است. استاد معرفت در جاي ديگر به اين نوع نسخ اشاره مي‌كند و معني اين نوع از نسخ را همراهي نخستين قرآن با عادات جاهلي و تصحيح تدريجي آن بيان مي‌كند.

اين گفت‌وگو ادامه دارد ... .
سه شنبه 7 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 325]