بررسي امكان يا امتناع علم ديني(8)باقري: جامعيت دين در گرو پرداختن به همه مسائل نيست

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بررسي امكان يا امتناع علم ديني(8)باقري: جامعيت دين در گرو پرداختن به همه مسائل نيست
گروه انديشه: «گزيده‌گويي»، نوعي دين‌شناسي است كه طبق آن اين اعتقاد وجود دارد كه دين به همه چيز نمي‌پردازد، البته ممكن است به صورت جانبي به مسائل مختلفي هم بپردازد؛ جامعيت دين، در گرو اين نيست كه به همه مسائل بپردازد.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، پيش از اين چهار قسمت از گفت‌وگو با دكتر «خسرو باقري»، عضو هيئت علمي دانشگاه تهران در نشست «بررسي امكان يا امتناع علم ديني» كه به همت گروه انديشه و علم در محل اين خبرگزاري برگزار شده بود، ارائه شد.

وي در گفت‌وگوي پيشين خود اظهار كرد: نگرش مسيحيان در مورد علم ديني بر فرهنگ و تمدن اسلامي اثر گذاشته است، ولي بيشتر اين تأثيرات در شكل‌هاي كلامي، فلسفي و عرفاني بوده است.
قسمت قبلي اين گفت‌و‌گو را اين‌جا بخوانيد

اكنون قسمت پنجم اين گفت‌و‌گو از خاطرتان مي‌گذرد.

دكتر خسرو باقري در ادامه اين گفت‌وگو در باب تبيين نظريه‌اش در باب علم ديني در كتاب «هويت علم ديني»، در تشريح معناي دين گفت: وقتي از دين صحبت مي‌كنيم، دين‌شناسي ما بايد مشخص و معلوم شود، مثلا اگر اعتقاد داشته باشيم كه دين يك امر كلي، جامع و فراگير است و همه دانش‌ها در آن وجود دارد و دانش‌هاي تجربي هم در آن نهفته است، ممكن است اين دين در ابعاد مختلفش قابل استخراج تلقي شود.

نويسنده كتاب «نگاهي دوباره به تربيت اسلامي» تأكيد كرد: اين هم معناي ديگري از علم ديني خواهد بود كه با علم‌ورزي كه امروزه وجود دارد تناسبي ندارد، چون ما را از بررسي‌ها مستغني مي‌كند.

وي افزود: معتقدان به اين نگرش حداكثري از دين بايد بيشتر به دنبال مطالعه كتاب‌هاي ديني بروند و آن‌ها را مطالعه و تفسير كنند و بايد روش‌هاي مختلف و مهارت در تفسير را به دست آورند، تا بطون متون مقدس را به دست آورند و بشناسند، مگر اين‌كه شما به يك تصوري از دين برسيد كه در آن تصور، دين محدوده‌اي داشته باشد؛ يعني به عنوان دين، وظيفه و هدفش اين نباشد كه هر كاري انجام دهد، بلكه كارهاي خاصي را انجام دهد كه انجام آن از فلسفه و علم برنمي‌آيد.

نويسنده كتاب «نو‌ عمل‌گرايي و فلسفه تعليم و تربيت» تأكيد كرد: بعد از آن بايد ببينيم آيا نسبتي ميان علم‌ورزي و اين تلقي خاص از دين كه مي‌تواند كار خاصي انجام دهد، برقرار مي‌شود يا نه؟؛ يعني همان آموزه‌هاي اساسي دين و كاركرد اساسي ديني مي‌تواند با علم نوعي تلاقي پيدا كند، اگر اين نوع تلاقي توانايي ظهور داشته باشد، آن موقع ما بايد از علم ديني صحبت كنيم.

وي در ادامه سخنانش درباره اعتقاد خويش در اين باب گفت: اكنون معتقدم اين امر امكان‌پذير است؛ يعني آن چيزهايي كه به عنوان آموزه‌هاي اصلي و اساسي دين محسوب مي‌شود، به قول معروف ريزش دارند؛ يعني به اين شكل نيست كه فقط به حيطه خودشان محدود باشند، وقتي شما در حيطه ديگري مشغول به كار هستيد، اين امر بر شما تأثير مي‌گذارد.

عضو هيئت علمي دانشگاه تهران گفت: كار علمي ما در علوم انساني و در شاخه‌هاي روان‌شناسي، جامعه‌شناسي با تصور ما از انسان گره خورده است و اين مسله طبيعي است. برداشت ما از انسان، از يك منشأ فكري، فلسفي و فرهنگي سرچشمه مي‌‌گيرد. اين بر فرضيه‌پردازي و كار علمي ما تأثير مي‌گذارد.

وي تأكيد كرد: با حفظ اين نكته، اگر در دين تلقي خاصي از انسان مطرح شده باشد، اين تلقي به عنوان پيش‌فرض ديني، بر كار علمي دانشمند تأثير مي‌گذارد؛ اگر فرضا ما اين تلقي از انسان را به عنوان زير‌ساخت پذيرفتيم، اكنون اين زير‌ساخت‌ها تأثير ويژه‌اي بر نوع فرضيه‌پردازي مي‌گذارد؛ اگر اين تأثير بتواند در نظر گرفته شود، آن موقع است كه مي‌تواند باب علم ديني را باز كند؛ يعني تازه بايد ببينيم كه چه چيزهايي به دست مي‌آيد؛ يعني از قبل نمي‌توان چيزي را مشخص كرد.

نويسنده كتاب «ديدگاه‌هاي جديد در فلسفه تعليم و تربيت» در پاسخ به اين سؤال كه منظور شما از اصطلا «گزيده‌گويي» كه در كتاب هويت علم ديني مطرح كرديد، چيست؟، اظهار كرد: اصطلاح گزيده‌گويي در واقع به يك نوع دين‌شناسي اشاره مي‌كند كه طبق آن كسي معتقد باشد كه دين به همه چيز نمي‌پردازد، بلكه به مسائل و موضوعاتي كه انتخاب كرده است، مي‌پردازد؛ يعني راجع به هر چيزي صحبت نمي‌كند، بلكه روي مسائل خاصي، سخن ويژه‌اي دارد، البته ممكن است به صورت جانبي روي مسائل ديگري هم سخن بگويد.

دكتر باقري اذعان كرد: اين نقطه مقابل آن ديدگاهي است كه ما معتقد باشيم كه دين، جامعيتش در گرو اين است كه در مورد همه چيز صحبت كند، همان‌طور كه برخي تفسير كردند. مثلا با توجه به آيه «وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ» (آيه 59 سوره 6) اعتقاد برخي اين است كه دين مي‌تواند در مورد همه مسائل و موضوعات صحبت كند و در واقع گزيده‌گو نيست.

نويسنده كتاب «خويشتن از هم گسيخته» گفت: اما گزيده‌گويي بيان‌گر اين است كه دين، حيطه‌اي را براي خودش در اين هستي مشخص مي‌كند و به ساير حيطه‌ها به آن صورت نمي‌پردازد؛ يعني جزو اهداف و وظايفش نيست. فقط در آن حيطه فعاليتش داد سخن مي‌دهد و مسائل زيادي را مطرح و تجزيه و تحليل مي‌كند. اين ديدگاه گزيده‌گويي دين است.

اين گفت‌و‌گو ادامه دارد ... .
سه شنبه 7 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 286]