واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
خواص دارويي اسفند نويسنده: دکتر محمد حسين صالحي سورمقي نام فارسي: اسفند، اسپند نام علمي: Peganum harmala نام عمومي: Syrian rue نام انگليسي: Hermel نام عربي: حرمل نام فرانسوي: Harmel نام آلماني: Syrische raut نام خانواده: Zygophyllaceae (اسفند) گياه شناسي: اسفند گياهي است علفي، پايا و بوته اي که ارتفاع آن تا 50 سانتي متر مي رسد. داراي برگ هاي فراوان و سبز با تقسيمات سه تايي نامنظم و باريک و دراز تقريباً سفيد رنگ و پنج گلبرگ بلند به رنگ سفيد مايل به سبز دارند. ميوه گياه پوشينه، کروي، داراي سه لب و به قطر تا 8 ميلي مترمي باشد که حاوي دانه هاي قهوه اي مايل به سياه فراواني است. قسمت مورد استفاده گياه اين دانه ها هستند. گياه اسفند در بيشترنقاط ايران از جمله اطراف تهران، قم، قزوين، کرج، تبريز، کرمان، نواحي مختلف فارس، سيستان و بلوچستان، نواحي مختلف خراسان، سمنان، دامغان و حواشي کويرهاي ايران مي رويد.
ترکيبات مهم: 100 گرم گياه تازه اسفند حاوي تا 68 گرم آب، 6 گرم پروتئين، 1/5 گرم چربي، 16 گرم عصاره حاوي آلکالوئيدهاي آزاد (ترکيبات نيتروژن دارآزاد)، 6 گرم فيبر، 4 درصد خاکستر، 0/6 گرم کلسيم، 0/06 گرم فسفر، 0/0009 گرم مس و 250 ميلي گرم تيامين است. در کشور مصر از روغن دانه هاي اسفند فرآورده هاي به نام Zit-el-Harmel تهيه مي شود که براي افزايش ميل جنسي به کار مي رود. دانه هاي خشک اسفند حاوي تا 35 درصد پروتئين، 17 درصد روغن و آلکالوئيدهاي هارمالين، هارمين، هارمان، هارمالول، پگانين، ايزوپگانين، دي پگانين، وازي سي نن و داوکسي وازي نون مي باشند. براساس تحقيقات انجام شده هارمين، هارمالين و هارمالول باعث افزايش ميل جنسي در موش مي شود. 5 گرم هارمين مي تواند باعث افزايش اثرات تحريک جنسي گردد. از هارمين در تحقيقات مربوط به اختلالات مغزي (بيماري هاي مغزي) استفاده مي شود. هارمين و هارمالين در انسان باعث اثرات هالوسينوژن (روانگرداني) مي شود و 4 ميلي گرم از آن به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن موثراست.
دارو شناختي و اثرات مهم: اسفند در طب عاميانه جهت بهبود آسم، کوليک، ديسمنوره، تب، سنگ مثانه، هيستري، يرقان، لارنژيت، مالاريا، نورالژي، سرطان، پارکينسون و روماتيسم استفاده مي شود. در يونان از دانه ها براي چشم درد و به عنوان کرم کش، قاعده آور، مسکن و معرق استفاده مي شده است. در هندوستان جهت درمان سفليس و در آفريقاي شمالي براي پايين آوردن تب استفاده مي شده است. بر اساس مدارک موجود دانشمندان نازي، آلکالوئيد هارمين را به عنوان سرم حقيقي در جنگ جهاني دوم مصرف مي کردند. مقدارکم هارمين باعث تحريک مغز ومقدار زياد آن باعث دپرسيون CNS مي شود. اثرات هالوسينوژني هارمين با مصرف خوراکي حدود 25 ميلي گرم آن ايجاد مي گردد. مطالعات دانشمندان مصري نشان داده که عصاره دانه اسفند داراي خاصيت قارچ و ميکروب کش قوي است. اين گياه همچنين به عنوان حشره کش استفاده مي شود. اسفند از بين برنده شپش و پروتوزوا نيز مي باشد. در نواحي استوا از دانه ها به عنوان ادويه و در الجزاير از روغن دانه ها استفاده مي شود. متاسفانه امروزه تبليغات زيادي در مورد اثرات نشاط آور و روانگردان هارمين، هارمالين و هارمالول مي شود که اغراق آميز هستند. از خواص مختلفي که راجع به اسفند در گزارش ها آمده، مي توان به اثرات سقط کننده، آميب کش، تقويت کننده قواي جنسي، ادرارآور، تهوع آور، قاعده آور، شيرافزا، محرک، اعتياد اور و کرم کش آن اشاره کرد. سميت و عوارض جانبي: مهم ترين تاثير سمي گياه خواص مخدر و روانگرداني آن است. ميزان مصرف زياد اسفند مي تواند باعث مشکلات رواني، استفراغ، افزايش بزاق، ديدن مناظر رنگي و رعشه (لرزش) شود. در تحقيقات حيواني دوز مرگ آورآن 1500 ميلي گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن است که به علت اثرات دپرسيون CNS مي باشد. دانه سفيد در نواحي آسيا به عنوان کرم کش و آميب کش استفاده مي شود.
مهم ترين اثرات گزارش شده: آميب کش، ضد درد، ضد باکتري، ضد عفوني کننده، ضد اسپاسم، سقط کننده جنين، افزايش دهنده قواي جنسي، محرک CNS ادرارآور، معرق، قاعده آور، قي آور، قارچ کش، روانگردان، شيرافزا، مخدر، فلج کننده، مسکن، کرم کش، افزايش دهنده بزاق، شپش کش و ضد پروتوزوا. نکات قابل توجه: 1- گرچه گياه اسفند در گذشته به عنوان يک گياه دارويي مورد مصرف بوده و هنوز هم در بعضي نقاط دنيا ازآن استفاده مي شود، ولي نبايد عواض سمي مختلف آن را از نظر دور داشت. 2- استفاده بيشترازحد دارويي آن ممکن است باعث سقط جنين، استفراغ، دپرسيون و توهم زايي گردد. 3- حداکثر ميزان دارويي آن (مثلاً به عنوان ضد درد)، 15 تا 30 ميلي ليتر از جوشانده (1 بر 20 گياه درآب) و يا 2 تا 4 ميلي ليتر تنتور (1 بر 10 گياه در محلول هيدروالکلي) است. 4- بيشترين ميزان مواد موثر، آلکالوئيدها و مواد روانگردان در دانه هاي ميوه اسفند مي باشد. 5- شرايط آب و هوايي محل رشد اين گياه به طورقابل توجهي در مواد موثر و آثار فارماکولوژي آن تاثيردارد. به عنوان مثال، با مختصر مطالعات انجام شده بر روي اسفند ايران، توسط همکاران دانشکده داروسازي تهران، مشخص شده که ترکيبات اصلي گياه با نتايج منتشر شده بعضي کشورها از جمله ترکيه کاملاً متفاوت است. 6- درمورد بعضي تاثيرات جالب و مهم اسفند از جمله خواص ضد سرطاني آن تحقيقات زيادي درحال انجام است که در آينده نتايج آنها در دسترس علاقه مندان قرار مي گيرد. 7- ابن سينا در کتاب قانون در مورد اسفند چنين نوشته است: «محلول آن را بر مفاصل مالند تا درد مفاصل ازبين برود. دل به هم خوردن به دنبال دارد». بنابراين به اثرات ضد درد، روانگرداني و سمي اين گياه که درمنابع جديد وجود دارد، در کتاب ابن سينا نيزاشاره شده است. منبع: نشريه دنياي تغذيه، شماره 98. /ج
#پزشکی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1932]