واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: سیاست > چهره ها - شجاع احمد وند 1. اصطلاح افکار عمومی (public opinion) در قرن هیجدهم به منظور بیان افکار نخبگان فرانسه نسبت به پادشاه به کار رفت. بعد از انقلاب فرانسه در معنای نظرات مردم (نخبگان و توده) نسبت به دولت مورد استفاده قرار گرفت. در دنیای کنونی، افکار عمومی به عنوان صدای مردم در قالب نیروئی سیاسی کمتر شناخته شده عمل می کند و آشکارترین پدیده روانی جمعی است. افکار عمومی بعضاً به شکل نامحسوس شکل گرفته و شباهت زیادی به مفهوم "ناخودآگاه جمعی" کارل گوستاو یونگ دارد. ناخودآگاه جمعی گاهی در پدیده های سیاسی نیز بروز و ظهور دارد و متفکری چون رژی دبره از آن به "ناخودآگاه سیاسی" تعبیر کرده است. به رغم آنکه ژودیت لازار آشکار بودن، آگاهانه بودن و وسعت را سه ویژگی اصلی افکار عمومی می داند، اما محل شکل گیری آن همچنان ناخودآگاه جامعه است. 2. درباره افکار عمومی مباحث مختلف و متنوعی مطرح شده است از جمله تعاریف، ریشه های تاریخی، تحلیل حیطه قدرت عمومی، مفاهیم پایه افکار عمومی، تفاوت سه مفهوم توده، عامه و عموم، مفهوم نظام افکار عمومی و.... اما مبحث مجاری افکار عمومی از جمله مهم ترین مباحث این حوزه است. در این مورد اغلب از دو مجرای رسمی و غیررسمی افکار عمومی سخن به میان آمده است. مجرای غیررسمی عمدتاً شایعه یا حرفهای دهان و دهان و خودمانی است. دو شرط اصلی انتقال شایعه اهمیت موضوع و ابهام است. 3. مجرای رسمی افکار عمومی رسانه به ویژه رسانه های دولتی و خصوصاً تلویزیون است. مجاری رسمی و غیر رسمی رابطه ای دو سویه با هم دارند. هر اندازه مجاری رسمی در برابر شایعه سکوت کنند امکان توقف و خاموشی آن بیشتر است مگر در شرایط خاص و هر اندازه به آن واکنش نشان دهند آن را بیش از پیش مشتعل خواهند ساخت. دولت معمولاً از طریق تلویزیون کار هدایت افکار عمومی را بر عهده دارد. این کار را با استفاده از سه تکنیک انجام می دهد: نخست، نظام پیام رسانی تکراری و مداوم. در این روش یک پیام درست مانند یک شایعه به شکل مداوم و تکراری آن قدر در برنامه های مختلف تکرار می شود که به شکل ملکه ذهنی مخاطب در آید. دوم، فضا سازی. فضا سازی از اصطلاحات دانش طراحی و آرشیتکت است که امروزه در علوم اجتماعی و ارتباطات کاربرد زیادی یافته است. در آرشیتکت بحث "حس مکان" آنقدر اهمیت دارد که معمار تلاش می کند چنین حسی را در مشتری ایجاد کند. با این تکنیک، تلویزیون تلاش می کند ذهن مخاطب را با "حس در مکان، در زمان و در موقعیت بودن" عجین کند. مثلاً اگر در طرح هدفمند کردن یارانه ها بتواند این حس را ا ایجاد کند که این طرح نهایتاً به " توزیع عادلانه تر" می انجامد به اجرای موثر تر طرح کمک کرده است. سوم، استفاده از روشنفکران و نقش آنها در سمبل سازی. یکی از مهمترین مباحث دنیای مدرن جنگ ایدئولوژی و یوتوپیاست که کتاب مهم کارل منهایم با همین عنوان به آن پرداخته است. او می گوید یکی از خصلت های عصر مدرن جنگ ایدئولوژی و یوتوپیاست. به زعم او برای رهایی از این جنگ به قشری از روشنفکران مستقل نیاز داریم که نه وابستگی ایدئولوژیک داشته باشند و نه آرمانپرداز باشند. به نظر او در دوران مدرن گرایشات خاص ایدئولوژیک و یوتوپیایی موجب شده است تا کلیت جامعه از میان برود و برای رهایی از جنگ ایدئولوژی و یوتوپیا باید کلیت جامعه را بازسازی کرد، چرا که هر گروهی بنا به سلیقه و گرایشهای گروهی و طبقاتی خود بر جزیی از جامعه تکیه کرده و کلیت را فراموش کرده است. لذا تنها روشنفکران شناور (unattached intellectuals) می توانند کلیت جامعه را نجات دهند. بر این اساس تلویزیون با بهره گیری از توان فکری، اقناعی و استدلالی روشنفکران به عنوان متفکران منصف و بی نظر جامعه، می تواند افکار عمومی را هدایت کند. 4. روشنفکران مذکور می توانند نقش سمبل سازی را ایفا کنند. هر چند این روشنفکران به لحاظ نیاز به اطلاعات ناگزیرند که تعامل خود را با دولت حفظ کنند و به همین دلیل اغلب جذب سازمانهای بزرگ بوروکرتیک شده و همین طور گسترش منطق بازاری بر اطلاعات استقلال آنها را در مظان تردید قرار داده است، با این حال همچنان از نگاه مردم در دنیای مدرن مستقل ترین انسانها محسوب می شوند. البته تلاش دولتها برای کاهش فاصله خود و آنها نیز می تواند در ایفای این نقش موثر باشد. دولت برای کم رنگ کردن کانالهال غیر رسمی افکار عمومی (شایعه) باید سرمایه گذاری مضاعفی روی این قشر انجام دهد. استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی /30118
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 314]