محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830935859
مقايسه نگرش صدرالمتألهين و ابنسينا در مسئله اتّحاد عاقل و معقول(4)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
مقايسه نگرش صدرالمتألهين و ابنسينا در مسئله اتّحاد عاقل و معقول(4) نويسنده:زهرا مصطفوي بخش سوم: انواع اتحاد صدرالمتألهين در مباحث گوناگون به بررسي انواع اتحاد پرداخته است، مثلاً در پي فرمايشات شيخ الرئيس در الهيات شفا، وي نيز اتحاد ماده و صورت، و اتحاد تركيبي، و اتحاد ميان جوهر و عرض را از اقسام اتحاد ميشمرد.([42]) ولي در بحث اتحاد ميان عاقل و معقول، به سه نوع اتحاد اشاره ميكند،([43]) و ميفرمايد كه دو نوع از سه قسم اتحاد مذكور محال است: الف) دو موجود با هم متحد شوند، بطوريكه دو وجود با يكديگر وجود شيء واحدي را تشكيل دهند، و شكي نيست كه اين نوع از اتحاد محال بوده، و شيخ الرئيس نيز براي بطلان آن ادلهاي اقامه نموده است.([44]) ب) دو مفهوم يا دو ماهيت با هم يكي شوند، بطوريكه بتوان به صورت حمل اولي ذاتي آن دو را بر يكديگر حمل نمود، مثلاً مفهوم عاقل همان مفهوم معقول شود، و اين نوع از اتحاد نيز بدون شك محال است. زيرا، مفاهيم متغاير نه ميتوانند به مفهوم واحدي تبديل شوند، و نه آنكه يك مفهوم تبديل به مفهوم ديگري شود. و در حمل ذاتي، دو مفهوم موضوع و محمول يكي است، و فقط از جهاتي مثل اجمال و تفصيل مغاير است. البته ممكن است وجود واحد بسيطي موجود باشد بطوريكه هم بر آن وجود صدق كند كه عاقل است، و هم صدق كند كه معقول است. يعني وجود واحد بوده و معاني، متكثر باشد، ولي نه تكثري كه موجب تكثر جهات وجودي باشد. استاد رفيعي قزويني در شرح اين ضميمه ميفرمايد: قسم اول، اتحاد معاني و مفاهيم مختلفه در موجوديت و هستي است، به اين معني كه دو شيء يا چند شيء كه از جهت معني و تصور با هم فرق دارند، در مقام هستي و تحقق به يك وجود و تحقق موجود باشند. و تفاوت آنها فقط از لحاظ تصور باشد، كه هر يك را بتوان جدا از ديگري تصور كرد. و اين قسم از اتحاد ممكن، وقوع هم دارد، مانند اتحاد جنس و فصل در وجود نوع كه به يك وجود موجودند، و تفاوت در معني و مفهوم دارند، همچون معني حيوان و ناطق كه در مقام وجود يك وجود دارند كه آن وجود انسان است، و در معني از هم جدا ميباشند. و مثل صفات كماليه حضرت حق «جلّت اسمائه» كه عين ذات باري تعالي ميباشند، مثل علم و قدرت و حيات كه از لحاظ مفهوم مختلف، ولي همه موجود به يك وجود احدي الهي هستند كه ميتوانيم بگوييم باري تعالي عين علم و عين قدرت و حيات ميباشد.([45]) ج) موجود بگونهاي تغيير كند و تبديل شود كه يك ماهيت يا مفهوم كلي، پس از آنكه بر آن موجود صدق نميكرد، بر او صادق باشد، زيرا، موجود استكمال يافته، و وجود او تكامل پيدا كرده است، و در اثر اين تكامل، مفهوم خاصّي بر آن صادق شده است. ملاصدرا ميفرمايد: اين قسم از اتحاد صحيح و ممكن است، بلكه در خارج واقع شده است، مثلاً در انسان واحد، تمام معاني جماد، نبات و حيوان مجتمع است. براي شرح اين قسم از كلام صدرالمتألهين لازم است به عبارت استاد رفيعي قزويني اشاره نماييم. زيرا، در كلام ملاصدرا، بخوبي روشن نشده است كه در اين قسم از اتحاد، چه چيزي با چه چيزي متحد شده است. آيا مقصود وي اتحاد ماهيت يا مفهوم، با وجود متكامل است؟ يا آنكه مقصود اتحاد وجود متكامل با وجود ناقص سابق است، چنانچه از مثال ايشان استفاده ميشود؟ وي ميفرمايد: قسم سوم، اتحاد دو امر كه در طول هم قرار دارند، به اين معني كه يكي ناقص در هستي و آن ديگري صورت كماليه آن ناقص است كه بواسطه آن استكمال بيابد، و رفع نقص از او بشود، و از قوه به فعل خارج گردد، مثل اينكه طفل جوان شود، و جاهل عالم گردد، و عاجز توانا و قادر شود. خلاصه آنچه را كه استكمال و ترقي گويند، از قسم سوم است.([46]) آنچه در بحث اتحاد عاقل و معقول مورد نظر است، همين قسم از اتحاد است كه ميان ناقص و مكمل آن واقع ميشود. و با توجه به كلمات صدرالمتألهين و شرح عبارت وي، بدست ميآيد كه مقصود صدرالمتألهين از اتحاد عاقل و معقول، اتحاد نفس با عقل است، و نفس در ابتداي خلقت خويش، عقل بالقوه است و چون كمال يابد، عقل بالفعل شده، با عقول نوريه مستقله متحد ميگردد. بخش چهارم: اختلاف برداشتها 1. از جهت معقول بيان گرديد كه بنظر ملاصدرا، تعقل بمعني حضور معقول و صور نوريه مستقله در نزد عاقل است. ولي بنظر ابن سينا، تعقل عبارت است از حصول صورت عقليه و مفهوم كلّي معقول در نزد عاقل. بنابرين، اگر نظريه اتحاد مورد توافق آن دو باشد، يكي اتحاد نفس و صورت معقوله بمعني ارتقاي نفس به عالم عقول و اتحاد با جواهر مستقله عقليه را ميپذيرد، و ديگري اتحاد نفس با تصورات و تصديقات و مفاهيم عقليه منتقش در نفس. و بهمين جهت بنظر ابن سينا، انسان ميتواند يك عالم عقلي مشابه عالم خارجي شود. ولي به نظر ملاصدرا، نفس متحد با عالم عقول ميگردد. 2. از جهت كيفيت اتحاد به نظر صدرالمتألهين نفس، با درك جزئيات، ميتواند مطابق حركت جوهري ارتقا يافته، به عالم عقول برسد و ذوات نورانيه را در عالم عقول مشاهده كرده، با آنها متحد شود. ولي بنظر شيخ الرئيس، نفس فقط از راه تجريد صور از ماده و عوارض آن، با صورتهاي ذهني متحد ميشود. شيخ الرئيس در كتاب المبدأ و المعاد كه نظريه اتحاد را مطرح كرده و از آن دفاع نموده است، ميفرمايد: عقل صورت معقولات را اخذ ميكند و آن را از ماده و عوارض آن مجرد مينمايد، و يك معناي كلّي و مشترك را درك ميكند.([47]) 3. از جهت بقاي ذات عاقل به نظر صدرالمتألهين، نفس در حركت استكمالي خويش، با عقول متحد ميشود و از عالمي به عالم ديگر در حركت است، و نفس در اين حركت استكمالي از جهتي باقي است، و از جهتي متغير. همچون ديگر حركات جوهريه كه متحرك بدليل اتصال حركت و اصالت وجود باقي است و در عين حال، متغير است و از مرحلهاي به مرحله ديگر ميرسد. ولي به نظر شيخ الرئيس نفس باقي است و تغييري در جوهر آن حاصل نميشود، اگر چه تغييراتي در آن رخ ميدهد. زيرا، اين تغييرات به اشراق نور عقل فعال، در قوه عاقله نفس حاصل ميشود، و قوه عاقله نفس بواسطه حصول صور اشياء در آن، يك عالم عقلي ميشود ولي ذات نفس باقي است. بنابرين اتحاد، ميان قوه عاقله نفس يعني عقل و صور عقليه است، نه در حقيقت بين نفس و صورتهاي عقلي.([48]) 4. از جهت استحاله يا تغيير جوهر نفس شيخ الرئيس بدليل آنكه حركت جوهري را مورد انكار قرار داده است، اتحاد را بمعني استحاله ميداند، يعني نفس با تغيير در كيفيت آن كه همانا حصول صور معقولات در اوست، با عالم عقلي متحد ميشود و در درون نفس، هيأت عالم خارجي تحقق پيدا ميكند. زيرا، بيان شد كه اتحاد بمعني تغيير يك شيء و تبديل آن به شيء ديگر، بدون تحقق استحاله يا تركيب و امتزاج، مورد انكار ابن سيناست.([49]) وي در مباحثي كه به اثبات اتحاد عاقل به معقول پرداخته است، آن را بواسطه حصول صورتهاي موجودات در قوه عاقله نفس، مورد تأييد قرار داده است. بنابرين نظريه اتحادي كه مورد تأييد شيخ الرئيس قرار گرفته است غير از آن است كه مورد تأييد صدرالمتألهين واقع شده است. پايان سخن در پايان اين مقاله مناسب است عبارتي را از صدرالمتألهين درباره پذيرش نظريه «اتحاد عاقل و معقول» از سوي ابن سينا ذكر كنيم. صدرالمتألهين ميفرمايد كه اگر شيخ الرئيس مستبصر شده، و گرايش به نظريه اتحاد (با رويكردي كه ملاصدرا به اين نظريه دارد) پيدا كرده باشد، لازم است از بسياري از مباني فلسفي خويش دست بردارد، و به برخي از آن مباني اشاره ميكند: 1. وقوع حركت در جوهر. 2. كثرت مفارقات محضه. 3. وقوع اشخاص متعدد تحت مقوله واحد نوعي، بدون تعلق به ماده. ([50]) به نظر نگارنده ميتوان به موارد ديگري نيز در توضيح كلام ملاصدرا، اشاره نمود كه اگر شيخ الرئيس بخواهد نظريه اتحاد را با همان نگرش ملاصدرا بپذيرد، بايد نظريات ديگري را نيز در فلسفه بپذيرد و از طريقه مشهور حكما عدول نمايد از قبيل: 4. وحدت حقيقت وجود ميان موجودات. 5. تشكيك در حقيقت وجود. 6. جسماني الحدوث بودن نفس و اينكه نفس داراي مراتب گوناگون وجودي است. 7. هيولي واحد شخصي عددي نيست. 8. علم فقط حضوري است. 9. علم فوق مقوله است. پي نوشت ها : 42. ر.ك. ملا صدرا، حاشيه الهيات شفا, ص 212 و ابنسينا، الشفاء، الالهيات، مقاله 5، فصل 7، و الاسفار, ج 5, ص 302. 43. الاسفار, ج 3, ص 324-325 و اتحاد العاقل و المعقول، فصل 3. 44. الشفاء، الالهيات, ص 76 و الاسفار,ج 2, ص 97. 45. رفيعي، ابوالحسن, اتحاد عاقل به معقول, ص 8 . 46. همان, ص 9. 47. ابنسينا، المبدأ و المعاد, ص 102-103. 48. همان, ص 18 و 104. 49. الاشارات و التنبيهات، شرح الاشارات و التنبيهات, ج 3, ص 295. 50. اتحاد عاقل به معقول، درس دوم. منابع: 1. ابن سينا، حسين بن عبدالله، الاشارات و التنبيهات، در ضمن شرح (نصيرالدين طوسي). الاشارات و التنبيهات، دفتر نشر کتاب، 1403. 2. التعليقات، تحقيق عبدالرحمن بدوي، مکتب العلام الاسلامي، قم، چ 2، 1411. 3. الشفاء، ابراهيم مدکور، مکتبه آيه ... العظمي مرعشي نجفي، قم، چ 2، 1405. 4. عيون الحکمه، در ضمن رسائل الشيخ الرئيس، بيدار، قم، 1400. 5. المباحثات، تحقيق محسن بيدارفر، بيدار، قم، 1371. 6. المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نوراني، مؤسسه مطالعات دانشگاه مک گيل، تهران، 1363. 7. النجاة من الغرق في بحر الضلالات، ويرايش محمد تقي دانش پژوه، دانشگاه تهران، 1364. 8. النفس علي سنه الاختصار، در ضمن رسائل الشيخ الرئيس، 1400. 9. افلوطين، اثولوجيا، ترجمه ابن ناعمه حمصي، تصحيح جلال الدين آشتياني، انجمن فلسفه ايران، تهران، 1356. 10. حسن زاده آملي، حسن، اتحاد عاقل به معقول، حکمت، تهران، 1366. 11. رفيعي قزويني، سيد ابوالحسن، اتحاد عاقل به معقول، با مقدمه و تعليقات حسن حسن زاده آملي، مرکز انتشارات علمي و فرهنگي، تهران، 1362. 12. صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم، التعليقات علي الشفاء، درضمن الهيات شفا، بيدار، قم، افست از چاپ سنگي. 13. الحکمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، دار احياء التراث العربي، بيروت، چ 3، 1981. 14. الشواهد الربوبية في المناهج السلوکيه، تصحيح سيد جلال الدين آشتياني، مرکز نشر دانشگاهي، مشهد، چ 2، 1360. 15. المظاهر الالهية في اسرار العلوم الکمالية، در ضمن المبدأ و المعاد (ملاصدرا)، مصطفوي، قم، چاپ سنگي. 16. طوسي، نصيرالدين، شرح الاشارات و التنبيهات، دفتر نشر کتاب، 1403. 17. فارابي، ابونصر محمد، الدعاوي القلبيه، در ضمن رسائل الفارابي، مجلس دائره المعارف العثمانيه، حيدر آباد دکن، 1349. 18. مطهري، مرتضي، شرح مبسوط منظومه (سبزواري)، حکمت، تهران، 1365. منبع: www.mullasadra.org
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 305]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها