واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: مستندهاي 8 سال دفاع مقدس كجا هستند؟ حلقههاي مفقوده يك تصوير ناتمام
جام جم آنلاين: فيلم مستند تاريخي، همه جاي دنيا با گذشت زمان ارزش پيدا ميكند. بسياري از رويدادهايي كه چند دهه قبل اتفاق افتادهاند، به مدد فيلمها و عكسهاي مستند توانستهاند دوباره در برابر چشمها ظاهر شوند. فيلمهاي مستند تاريخي حالا جايگاه ويژهاي پيدا كردهاند و به همين دليل، يك اثر مستند بيشتر از انبوه كتابها و نوشتهها ميتواند ديده شود و تاثيرگذار باشد.
جنگ پديدهاي است كه در همه جاي دنيا بازتابهاي متفاوتي داشته است. با آن كه از پايان جنگهايي مثل جنگ جهاني دوم و جنگ ويتنام مدتها ميگذرد، هنوز تصوير، بزرگترين و بيواسطهترين چيزي است كه نسلهاي بعد را به آن روزها ميبرد و به همين دليل، افرادي كه ميخواهند تصويري از جنگ ارائه كنند، بهترين مستمسك آنها انبوه فيلمهاي مستندي است كه از آن دوران باقي مانده و منبعي براي اقتباس سينمايي و ادبي آثار ديگر است.
از پايان جنگ 8 ساله ما هم زمان زيادي ميگذرد. اين جنگ به دلايل بسيار براي مردم ما و البته نسلهاي بعد اهميت دارد و از آنجا كه فراموشي، يكي از اسباب مخرب حافظه تاريخي هر كشوري است، هر چيزي كه بتواند در برابر اين فراموشي بايستد و واقعيت وجودي ما را در گذشته و حال به ياد آورد، بشدت قابل احترام است و فيلم مستند از جمله اسبابي است كه ميتواند آينه تمامنماي ما در گذشته و حال باشد.
با آن كه آثار مستند بسياري در زمان جنگ ساخته شدهاند و بخش اعظمي از اين آثار به صورت «راش» احتمالا هنوز موجودند، به دلايل بسياري هنوز تمام اين آثار براي استفاده بهينه و آرشيو حرفهاي و صحيح در مكان بخصوصي متمركز نشدهاند. براي چرايي اين اتفاق ميشود انبوهي از دلايل را برشمرد.
محمد آفريده، مديرعامل مركزگسترش سينماي مستند و تجربي با اشاره به پراكندگي و در دسترس نبودن آرشيو آثار مستند جنگي ميگويد: به اعتقاد من، سينماي مستند ميتواند ارزشهاي جوامع مختلف را حفظ كند. همين ثبت وقايع در حوزه سينماي مستند ارزشمند است و ميتواند بهعنوان ميراث فرهنگي براي نسل آينده ماندگار و مفيد باشد. از همينرو حفظ آثار توليد شده و راشهاي گرفته شده از 8 سال دفاع مقدس و آرشيو صحيح آنها واجب است.
متاسفانه بسياري از سازمانها و نهادهاي مختلف به اهميت آرشيو فيلمها توجه نكردهاند و ما بعضا ميشنويم كه اين آثار ممكن است از دست رفته باشد.مهدي عظيمي از مستندسازان حوزه جنگ و مسوول سابق گروه بسيج تلويزيون نيز با اشاره به اينكه هنوز مركز خاصي متولي اين كار نيست، ميگويد: اشكال اصلي اين است كه درباره فيلم دفاع مقدس يك مسووليت واحد وجود ندارد. نزديك به 45 مركز و نهاد براي سينماي دفاع مقدس تصميم ميگيرند، اما تصميم همه سلبي است و كسي تصميم ايجابي نميگيرد. همه ميگويند فلان كار حمايت نشود و هيچكس نميگويد فلان كار بايد حمايت شود.
فقط حراست فيزيكي
بنياد شهيد، روايت فتح، صداوسيما، مراكز صداوسيما، مراكز سپاه، ارتش، جهاد سازندگي، انجمن سينماي دفاع مقدس، حوزه هنري و بنياد فارابي مراكزي هستند كه اين آثار به اشكال گوناگون در آنها نگهداري ميشوند.فرامرز مقدمنيا، مستندسازي كه از او آثاري چون بار سنگين آسودگي، نشاني بهشت، گلستان و آتش و موج زنده را ديدهايم، دراينباره معتقد است: تصاوير مستند جنگ بهنوعي نزد همه آنها كه در جنگ فعاليت داشتهاند، وجود دارد.
در سازمانهاي بزرگ مثل صداوسيما اين تصاوير از آرشيو كل تا سطح شبكهها و مراكز استانها به صورت پراكنده وجود دارد. البته در مراكز نظامي به شكل تقسيمبنديهاي نظامي از ستاد مشترك تا نيروهاي سهگانه و لشكرها اين تصاوير پراكندهاند. تصاوير مستند جنگ را در سطح اكيپهاي اعزامي به جبهه نيز ميتوان مشاهده كرد. شرايط نگهداري بالاي 80 درصد اين آثار به حراست فيزيكي محدود است و درصد پاييني از اين آثار به فرمتهاي ماندگارتر تبديل شده است. دسترسي به اين تصاوير برمبناي معيار خاصي نيست، مگر تصاوير نخ نما شده و تكراري.
سازماندهي؛ بهتر از متمركز كردن
با آن كه خيليها معتقدند بايد آرشيو آثار مستند يكجا متمركز شوند، اما عدهاي هم نظر ديگري دارند. عليرضا عاقلزاده از مديران حوزه فيلم دفاع مقدس در اين باره ميگويد: اگر آثار مستند جنگ يكجا متمركز نشوند، بهتر است. اگر براي اين آثار كه در يك محل گردآوري شدهاند، اتفاقي بيفتد، اثرات آن غيرقابل جبران خواهد بود. در عوض به نظرم بد نيست اين آثار تكثير شوند.عاقلزاده با توضيح اين كه سازماندهي در اين باره بهتر از متمركز كردن است، ميگويد: انجمن عكاسان در اين زمينه توانسته است 600 500 هزار فريم عكس جنگ را ساماندهي كند و بيش از 70 تا 80 درصد كار انجام شده كه اتفاق خيلي خوبي است، اما هنوز كافي نيست.
عاقلزاده با اشاره به اين كه هر سپاه و لشكري براي خودش مركز توليد عكس و فيلم از عملياتها و پرسنل داشت، ميگويد: بهترين مركز عكس و فيلم در اين حوزه بنياد حفظ آثار و ديگري بنياد روايت فتح است. در بنياد حفظ آثار نزديك به 25 درصد كل كارها در زمينه ساماندهي عكسها و فيلمها صورت گرفته و در بنياد روايت فتح هم حدود 35 درصد مستندهاي جنگ سازماندهي شده است. در حال حاضر حدود 60 درصد فيلمهايي كه وجود دارند متمركز و سازماندهي شدهاند و در شرايط خوبي نگهداري ميشوند.اگرچه بايد بگويم 40 درصد باقيمانده هم درصد زيادي است كه بايد براي ساماندهي آنها تلاش شود.
فراخوان بزرگ
تمام اين صحبتها ما را به اين واقعيت ميرساند كه هنوز راه زيادي در پيش است تا اين كار به فرجام برسد. ضرورت انجام اين مهم آنقدر بر آدمهايي كه با اين حوزه آشنايند، آشكار است كه ميطلبد مسوولان مربوط در اين باره به وحدت نظر نتيجهبخش برسند. محمد آفريده خاطرهاي از جاننثار، فيلمبرداري كه نزديك 25 سال از مبارز افغاني احمدشاه مسعود فيلم تهيه كرد، تعريف ميكند و ميگويد: زماني كه مبارزان افغاني نه برق داشتند و نه امكانات كافي، نظر احمدشاه مسعود اين بود كه حتما كار تصويربرداري از مبارزات ادامه داشته باشد، چرا كه ميدانست اين آثار براي آيندگان ثبت خواهد شد. بعد از شهادت احمدشاه مسعود مركز آرشيو فرانسه، جاننثار را مكلف كرده بود كه آرشيو چندين سالهاش را به صورت ديجيتال درآورد. حالا ما چرا جزئيات معركه سترگي مثل 8 سال دفاع مقدس را كه حماسههاي بينظيري در آن اتفاق افتاد براي آيندگان حفظ نكنيم؟
به نظر ميرسد زمان آن فرا رسيده كه گوشههاي ناشناخته انجام اين كار بزرگ براي همه روشن شود. شايد اعتمادآفريني بين طرفين و اعلام يك فراخوان بزرگ كار بيراهي نباشد.
مهدي غلامحيدري
دوشنبه 6 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 265]