تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
تی‌وی وال: ایده‌ای نوین برای دکوراسیون داخلی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1813052731
مناسبات تجاري سياسي حكومت زند با كمپاني هند شرقي انگليس (4)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
مناسبات تجاري سياسي حكومت زند با كمپاني هند شرقي انگليس (4) نويسنده: دكتر غلامعلي رجايي تيرگي روابط كريم خان و كمپاني سرانجام، اسكيپ موفق شد در 1182ق قرارداد جديدي با خان زند امضا كند؛ بر اساس اين قرارداد كريم خان پذيرفت: 1. همه خسارتي را بپردازد كه بني كعب به انگليسي ها وارد كرده بودند. 2. كشتيهاي انگليسي،نيروي دريايي ايران در سركوبي ميرمهنا كمك و حمايت كنند. 3. جزيره خارك به انگليسي ها واگذار شود (پري،ص123). هنگامي كه حمله اميرگونه خان از خشكي به بندرريگ كه قرار بود كشتيهاي انگليسي از او حمايت كنند به جايي نرسيد، ميرمهنا به راحتي توانست با كشتيها و تجهيزات خود به جزيره خاركو فراركند. نيبور، جهانگرد آلماني، كه خود در اين زمان در بوشهربوده است،مي نويسد: كشتيهايي كه مي بايست آخرين ضربه را به ميرمهنا وارد آورند از بوشهر حركت كردند اين كشتي ها عبارت بودند از يك عدد كشتي كوچك جنگي انگليسي كه تحت فرماندهي كاپيتان پرايس بود...علت اين ضعف پشتيباني آن بود كه آقاي پرايس مي كوشيد با هر دوطرف متخاصم كه خواستار دوستي با انگليسي ها بودند روابط دوستانه اي داشته باشد (همو، ص176وص40). واقعيت امر اندكي بعد خود را نشان داد؛ چون كمپاني كه به تصرف خارك مي انديشيد تا آن را از تسلط كمپاني هلند خارج كند، پيش از رسيدن سپاه زند به ساحل بندرريگ، به خارك حمله كرد، اما شكست خود و به بهانه اينكه چون كريم خان به آنها كمك نكرده است در اين حمله شكست خورده اند، كشتي خود را به طرف بوشهر عقب كشيد و هنگامي كه سپاه زند به ساحل رسيد با كمال تعجب شاهد عقب نشيني كشتي كمپاني بود (فلور، ص122). در همين روز شورش حسن سلطان در خارك عليه ميرمهنا آغاز شد و ميرمهنا به ناچار ازخارك به دريا گريخت. كريم خان كه در قرارداد با كمپاني تعهد كرده بود خارك را پس ازتصرف دراختيار انگليسي ها قرار دهد،وقتي ديد بدون كمك آنها خارك را تصرف كرده است، اين قرارداد را لغو كرد. تصميم انگليسي ها براي تصرف خارك با فرارميرمهنا،انگليسي ها تصميم گرفتند به خارك حمله كنند و آنجا را از دست حاكم جديد آن بگيرند و اموالي را كه پس از ترك ميرمهنا از او باقي مانده بود به جاي خسارت وارده به خود تصرف كنند. حسن سلطان كه نخست به همكاري با آنها تمايل داشت هنگامي كه از تصميم و هدف انگليسي ها آگاه شد و احساس كرد از آن اموال چيزي به دست نخواهد آورد، به كمپاني اعلام كرد كه رعيت كريم خان است و سپس تمام آن اموال را به شيراز فرستاد. وكيل هم بخشي از آن اموال را به خارك بازگرداند و به حسن سلطان،لقب خان داد و از او خواست آن اموال را ميان بازماندگان ميرمهنا، فقرا و مستمندان خارك تقسيم كند (پري، ص100)، مؤلف گلشن مراد مي نويسد: كريم خان كه از عدم همكاري انگليسي ها به شدت رنجيده بود همچنين دستور داد قلعه خارك تعمير و به خود فرنگيها (هلنديان) واگذار شود (غفاري كاشاني، ص227). كوشش كريم خان براي جلب مشاركت كمپاني شواهدي در دست است كه نشان مي دهد كريم خان كه به رونق تجارت دريايي ايران از راه جلب مشاركت هلندي ها و به ويژه انگليسي ها مي انديشيد، شيخ ناصر بوشهري و حسن سلطان، حاكم جديد بندرريگ را واداركرد تا به هنري مور، نماينده كمپاني در بصره نامه بنويسند و وي را تشويق كنند تا دوباره دفتر نمايندگي را در بوشهر فعال كند. آنان به هنري مور اطمينان دادند كه كريم خان گذشته ها را فراموش كرده است و ازگشايش دفتر كمپاني در بوشهر استقبال مي كند (پري، ص370). هنري مور پذيرش اين امر را به دريافت نامه درخواستي از سوي خود كريم خان منوط دانست، اما كريم خان در اين زمينه واكنشي نشان نداد. شيخ ناصر در سال 1184ق نامه ديگري به كمپاني در بصره نوشت و برخواسته پيشين خود پافشاري كرد. شوراي كمپاني در بمبئي كه فرصت را غنيمت مي شمرد، خواستار فرستادن سفيري به نام مورلي به شيراز شد، اما هنري مور با اين كار مخالفت كرد و استدلالش اين بود كه كريم خان در ملاقات با اسكيپ گفته است كه شما نبايد از ايران سكه خارج كنيد؛چون اين كار سبب فقر و نداري مردم من خواهد شد. مور با بررسي اين تصميم خان زند چنين نتيجه گرفت كه كريم خان خواهان روابط تجاري با كمپاني نيست. $رويكرد كريم خان به كمپاني فرانسه در سال 1185ق كمپاني هند شرقي انگليس كوشيد تا دوباره در بوشهر به فعاليت بپردازد، اما كريم خان كه از انگليسي ها رنجيده بود ضمن رد اين خواسته از كمپاني هند شرقي فرانسه درخواست كرد تا تجارت در خارك را بپذيرد و پارچه و لباس مورد نياز سپاه او را در ازاي خريد پشم و ابريشم ايران تهيه كند. كمپاني هند شرقي فرانسه كه مدتها بود به دنبال چنين فرصتي مي گشت بي درنگ و بدون هيچ پيش شرطي به اين درخواست پاسخ مثبت داد (هدايتي، ص234). كمپاني هند شرقي انگليس در برابر تصميم جديد كريم خان واكنش نشان داد، اما وكيل به اعتراض آنها توجه نكرد و موقعيت كمپاني در آينده ي نزديك بدتر شد. در سال 1186ق حسن سلطان، حاكم بندرريگ، كشته شد و ميرعلي به جاي او نشست؛ميرعلي يكي از كشتيهاي تجاري كمپاني را مصادره كرد و سفيري را هم كه براي برگرداندن آن كشتي به بندرريگ رفته بود،از بندر اخراج كرد و در نتيجه رابطه حكومت زند با كمپاني تيره تر شد. گويا اين اقدام به اشاره خان زند و براي تحريك كمپاني انجام شد تا كمپاني احساس كند در صورت مخالفت با برنامه هاي كريم خان براي ايجاد امنيت در خليج فارس بايد منتظر رفتارهاي مشابهي از سوي حاكمان محلي ايراني خليج فارس باشد. $مصادره كشتي تايگر و اسارت دو عضو كمپاني ارتباط كمپاني با ايران بر اثر حادثه اي ديگر باز هم بدتر شد. پس از شيوع بيماري طاعون در بصره و بغداد در سال 1186ق كه تا سال بعد ادامه يافت، كمپاني تصميم گرفت با توجه به تيرگي روابط با ايران و براي نجات جان كاركنان خود به صورت موقت فعاليتهاي تجاري اش را در بصره متوقف و اعضاي كمپاني را با دو كشتي از بصره به بمبئي منتقل كند. هنگامي كه اين دو كشتي به سوي بمبئي حركت مي كردند در نزديكي سواحل بندرريگ سه قايق جنگي با سرعت به سمت آنها آمدند و يكي از كشتيهاي كمپاني موفق شد از تيررس قايقها فرار كند اما كشتي ديگر كه تايگر نام داشت به غنيمت گرفته شد و در نزديكي سواحل بندرريگ به گل نشست و برخي از ملوانها از ترس مهاجمان خود را به دريا انداختند. جورج گرين و بيومنت كه دو تن از اعضاي كمپاني در بصره بودند اسير و از راه بوشهر به شيراز فرستاده شدند. با توجه به فرستادن دو اسير كمپاني به شيراز به نشانه اعمال فشار بيشتر بر كمپاني براي فعال كردن دفتر بوشهر، به خوبي مي توان اين حركت را با سياست خان زند مرتبط دانست كه شيخ ناصر، حاكم بوشهر، آن را اعمال مي كرد؛ زيرا شيخ ناصر بوشهر يا هر حاكم محلي ديگري هرگز تا اين اندازه مجاز به برخورد با انگليسي ها نبود و در اين زمان، دفتر كمپاني در بصره به دليل شيوع بيماري وبا تعطيل شده بود. دو نفر انگليسي، بدون اينكه زنداني شوند محترمانه در شيراز نگهداري شدند و در ازاي اين محدوديت حقوق ماهيانه و شراب به آنها داده مي شد (پري، ص226). با توجه به اهميت بازپس گرفتن كشتي و نجات دو عضو كمپاني براي انگليس، كريم خان اين كار را بهانه اي براي بازگشايي اجباري دفتر كمپاني بوشهر قرار داد؛ زيرا از نظر او فعاليت مجدد كمپاني در بوشهر سبب رونق تجارت در بندرهاي ايران مي شد. هنگام اقامت بيومنت و گرين در شيراز، خان زند از آنها خواست تا براي رسيدن به اين هدف و عادي سازي روابط دو طرف با نماينده كمپاني در بصره نامه نگاري كنند. آنها در سال 1189ق/1774م در نامه اي به مور نوشتند كه سركيس،كلانتر ارامنه ايران، به آنها گفته است كه كريم خان خواهان كمك انگليس در سركوبي شيخ عبدالله، حاكم متمرد،هرمز است (نامه بيومنت و گرين به بصره، ژانويه 1774 The Persian Gulf precies,). مور در نامه اي به بمبئي نوشت كه كمپاني به خان زند كمك مي كند مشروط بر اينكه دو گروگان كمپاني آزاد شوند و كشتي تايگر و محموله آن بازگردانده شود و كريم خان تاوان و غرامت بپردازد. خيانت آقا كوچك هم زمان با اين تحولات آقا كوچك، يكي از بازرگانان با نفوذ اين دوره، در نامه محرمانه اي به مور نوشت كه تنها راه نجات بي خطر آقاي بيومنت اين است كه موقت شخصي را به نمايندگي خود در بوشهر منصوب كنيد اما به گونه اي كه هرگاه خواستيد او بتواند از بوشهر خارج شود و با اين ترفند موفق خواهيد شد كه بيومنت را آزاد كنيد؛چون با تعيين نماينده، شيخ بوشهرگمان خواهد كرد كه شما در بازگشايي دفترجدي هستيد. آقا كوچك به مور نوشته بود كه در غير اين صورت هرگز بيومنت آزاد نمي شود. انگيزه كريم خان براي فتح بصره تا سال 1189ق روابط كريم خان و كمپاني همچنان تيره بود و كريم خان به دلائل گوناگون از جمله قتل ميرمهنا به دست عامل بصره و دخالت عثماني در سركوبي بني كعب و پاسخ به لجاجتهاي هنري مور و نگراني از رشد موقعيت تجاري بصره در برابر تضعيف وضعيت تجاري بوشهر تصميم گرفت با حمله به بصره و تسخير آن موقعيت تجاري خيره كننده اين بندر را به نفع بوشهر دگرگون كند و كمپاني را در موضع انفعالي ديگري قرار دهد. آشكار است كه اگر كمپاني با درخواست خان زند مبني بر بازگشايي نمايندگي خود موافقت مي كرد،وي هرگزبه فكرفتح بصره نمي افتاد. خان زند در اقدامي ديگر به دو عضو كمپاني دستور داد در نامه اي از مور بخواهند كه دو كشتي را به كريم خان اجاره دهد و يا بفروشد و به اين ترتيب خسارت خود را جبران كند.آنها كه از واكنش هنري مور به اين درخواست آگاه بودند و مي دانستند كه حتي نامه رسان را نخواهد پذيرفت در حركتي عجيب با پاره كردن نامه خان زند، نامه محترمانه نوشتند و همراه ابراهيم آقا و محمدآقا،نمايندگان خان زند، به بصره فرستادند. كريم خان هم زمان در نامه اي به فرماندار بصره ازاو نيز خواست با انگليسي ها مذاكره كند و با مطرح كردن مسئله آزادي دو گروگان و بازگرداندن كشتي و محموله آن از كمپاني بخواهد كشتيهايي را كه در بصره دارد،به او بفروشد و يا اجاره دهد. هنگامي كه نامه خان زند به مور داده شد، وي پس از مطالعه نامه به نمايندگان وي گفت كه درخواست كريم خان را به بمبئي مي فرستد؛زيرا خودش اجازه اين كار را ندارد. مور در حضور فرماندار بصره با زيركي به نمايندگان خان زند گفت كه اگر كريم خان ابتدا دو عضو كمپاني را آزاد كند و كشتي را بازپس دهد اين امر را به نشانه حسن نيت خان به بمبئي گزارش مي دهد و ازشورا مي خواهد كه به اين حسن نيت او پاسخ مناسبي دهد؛سپس اضافه كرد كه افراد و كشتي كمپاني اقدامي عليه خان زند نكرده اند كه مستحق بازداشت و مصادره باشند و به صورت كنايه گفت كه امام مسقط از او خواسته است عليه خان زند به وي كمك نظامي شود. وقتي نمايندگان خان زند با تأكيد بر علاقه كريم خان به ادامه دوستي با انگليس به مور اعلام كردند كه وي حاضر است خارك، بوشهر، بندرريگ و يا هر منطقه ديگر را در قلمرو خود به آنها واگذار كند، مور پاسخ داد اگر خان زند آن قدر علاقه مند است كه مي خواهد آنچه را متعلق به خود مي داند به انگليسي ها بدهد چرا اموال آنها را پس نمي دهد؟ (القاسمي، ص104). كريم خان پس از بازگشت نمايندگان خود و شنيدن خبر مخالفت نماينده كمپاني در واگذاري كشتي، عصباني شد و دستورداد بر دو گروگان كمپاني سخت بگيرند (مكاتبات كمپاني هند شرقي انگليس،14 فوريه 1774The Persian Gulf percies, ). منبعنشريه پايگاه نور ،شماره 23. ادامه دارد... /ج
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1215]
-
گوناگون
پربازدیدترینها