تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834902632
اشارات قرآني در شعر حافظ
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
اشارات قرآني در شعر حافظ نويسنده: هادي كوشش ـ مشهد 1ـ غزل با مطلع: ساقيا برخيز و درده جام را خاك بر سر كن غم ايّام را بيت مورد نظر: صبر كن حافظ به سختي روز و شب عاقبت روزي بيابي كام را اشاره اي تلميحي به آيه ي 149 سوره ي بقره دارد كه مي فرمايد: «... استَعينُو بالصّبرِ والصّلوةِ» (ياري جوئيد به صبر و نماز) و «إنّ الله مَعَ الصّابرينَ» (به درستي كه خدا با شكيبايان است). 2ـ غزل با مطلع: آن پيك نامور كه رسيد از ديار دوست آورد حِرزِ جان ز خطِ مشكبار دوست بيت مورد نظر: سيرِ سپهر و دور قمر را چه اختيار در گردشند بر حسبِ اختيار دوست اشاره به آيه ي 53 سوره ي اعراف دارد كه مي فرمايد: «وَالشّمسَ والقَمَر وَالنُّجومَ مُسَخّراتٍ بأمرهِ» (و آفتاب و ماه و ستارگان تسخير شده ها به امر اويند) و همچنين آيه ي 13 سوره ي نحل با همين عبارت رابطه دارد. 3ـ غزل با مطلع: اي هدهد صبا به سبا مي فرستمت بنگر كه از كجا به كجا مي فرستمت بيت موردنظر همين مطلع غزل است كه اشاره به آيه ي 29 سوره ي نمل دارد كه مي فرمايد: «إذهَب بكتابي هذا فَألفِه إليهِم» (ببر اين نامه ي مرا و بياندازش براي ايشان). 4ـ غزل با مطلع: باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است شمشاد سايه پرور من از كه كمتر است بيت مورد نظر: ما آبروي فقر و قناعت نمي بريم با پادشه بگوي كه روزي مقدرست اشاره به آيه ي 8 سوره ي هود دارد كه مي فرمايد: «وَ ما مِن دابّةٍ في الأرضِ إلّا عَلَي الله رِزقُها ...» (و نيست هيچ جنبنده اي در زمين مگر بر خداست روزيش ...). 5ـ غزل با مطلع: بلبلي برگ گلي خوشرنگ در منقار داشت واندر آن برگ و نوا خوش ناله هاي زار داشت بيت مورد نظر: چشم حافظ زير بام قصر آن حوري سرشت شيوه ي جنات تجري تحتهاالانهار داشت اشاره به آيه ي 12 سوره ي بروج دارد كه مي فرمايد: «إنّ الّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوالصّالحاتِ لَهُم جَنّاتٌ» (به درستي كه آنان كه گرويدند و كارهاي شايسته كردند ايشان راست بهشتها). «تَجري مِن تَحتِها الأنهارُ» و همچنين آيه ي 60 سوره ي نساء كه مي فرمايد: «سَنُدخلَهُم جنّاتٍ تجري من تحتها الانهار» (زود باشد كه درآوريمشان در بهشتهايي كه مي رود زير آنها نهرها). 6ـ غزل با مطلع: خَمي كه ابروي شوخ تو در كمان انداخت بقصد جانِ منِ زارِ ناتوان انداخت بيت مورد نظر: كنون به آب مي لعل خرقه مي شويم نصيبه ي ازل از خود نمي توان انداخت اشاره به آيه ي 52 سوره ي توبه دارد كه مي فرمايد: «قُل لَن يُصيبَنا إلّا ما كَتَبَ الله لَنا ...» (بگو هرگز نمي رسد ما را مگر آنچه نوشت خدا بر ما). 7ـ غزل با مطلع: خوشتر ز عيش و صحبت و باغ و بهار چيست؟ ساقي كجاست گو سبب انتظار چيست؟ بيت مورد نظر: معنيّ آب زندگي و روضه ي اِرم جز طرف جويبار و مي خوشگوار چيست؟ اشاره به آيات 6 و 7 سوره ي فجر دارد كه مي فرمايد: «ألَم تَرَ كَيفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعادٍ. إرَمَ ذاتِ العِمادِ ...» (آيا نديدي كه چگونه كرد پروردگارت به عاد. ارم صاحب بناهاي رفيع). 8ـ غزل با مطلع: روزگاريست كه سوداي بتان دين منست غم اين كار، نشاط دل غمگين منست بيت مورد نظر: ديدن روي تو را ديده ي جان بين بايد وين كجا مرتبه ي چشم جهان بين منست اشاره به آيه ي 104 سوره ي انعام دارد كه مي فرمايد: «لا يُدرِكُهُ الأبصارُ وَ هُوَ يُدرِكُ الأبصارَ ...» (درنيابد او را ديده ها و او درمي يابد ديده ها را). 9ـ غزل با مطلع: رويِ تو كس نديد و هزارت رقيبت هست در غنچه اي هنوز و صدت عندليب هست بيت مورد نظر: در عشق خانقاه و خرابات فرق نيست هر جا كه هست پرتو روي حبيب هست اشاره به آيه ي 110 سوره ي بقره دارد كه مي فرمايد: «فَأينَما تَوّلَوا فَثّمَ وَجهُ الله، إنَّ الله واسِعٌ عليمٌ» (پس هر كجا روي آوريد آنجا وجه خداست به درستي كه خدا فراخ رحمت داناست). 10ـ غزل با مطلع: زاهد ظاهرپرست از حال ما آگاه نيست در حق ما هر چه گويد جاي هيچ اكراه نيست بيت مورد نظر: در طريقت هر چه پيش سالك آيد خير اوست در صراط مستقيم اي دل كسي گمراه نيست اشاره به آيه ي 137 سوره ي بقره دارد كه مي فرمايد: «قُلِ الله المَشرقُ وَ المَغربُ، يَهدي مَن يَشاءُ إلي صِراطٍ مُستَقيمٍ» (بگو خدا راست مشرق و مغرب راه مي نمايد آن را كه خواهد). همچنين آيه ي 6 سوره ي فاتحة الكتاب كه مي فرمايد: «إهدِنا الصّراطَ المُستقيمَ» (هدايت كن ما را به راه راست). 11ـ غزل با مطلع: ساقي بيار باده كه ماه صيام رفت دردِه قدح كه موسم ناموس و نام رفت بيت مورد نظر: زاهد غرور داشت سلامت نبرد راه رند از ره نياز به دارالسلام رفت اشاره به آيه ي 128 سوره ي انعام دارد كه مي فرمايد: «لَهُم دارُالسّلامِ عِندَ رَبُّهُم». (براي ايشان است خانه ي سلامت نزد پروردگارشان). 12ـ غزل با مطلع: شكفته شد گل حمرا و گشت بلبل مست صلاي سرخوشي اي صوفيان باده پرست بيت مورد نظر: مقام عيش ميسّر نمي شود بي رنج بلي به حكم بلي بسته اند روز الست اشاره به آيه ي 172 سوره ي اعراف دارد كه مي فرمايد: «ألَستُ بِرَبّكُم قالُوا بلي شَهِدنا أن تَقُولُوا يَومَ القيامةِ إنّا كّنّا عَن هذا غافِلينَ» (آيا نيستم من پروردگار شما، گفتند آري گواه شديم، مبادا بگوئيد روز قيامت به درستي كه بوديم از اين بي خبران). 13ـ غزل با مطلع: عيب رندان مكن اي زاهد پاكيزه سرشت كه گناه دگران بر تو نخواهند نوشت بيت مورد نظر همين مطلع غزل است كه اشاره به آيه ي 46 سوره ي بقره دارد كه مي فرمايد: «وأتقُوا يَومه لا تَجزِيِ نَفسٌ عَن نَفسٍ شيأً» (و بپرهيزيد از روزي كه كفايت نكند نفسي از نفسي چيزي را) و همچنين آيه ي 164 سوره ي انعام كه مي فرمايد: «وَلا تزِرُوا زِرَة وِزر أخري» (و برنمي دارد بردارنده اي بار گناه ديگري را) و آيه ي 19 سوره ي فاطر با همين عبارت. 14ـ غزل با مطلع: مَطَلب طاعت و پيمان و صلاح از منِ مست كه به پيمانه كشي شهره شدم روز الست بيت مورد نظر: كمر كوه كم است از كمر كوه اينجا نااميد از درِ رحمت مشو اي باده پرست اشاره به آيه ي 54 سوره ي زمر دارد كه مي فرمايد: «... لا تَقنَطُوا مِن رَحمَةِ الله إنّ الله يَغفِرُ الذُّنوبَ جَميعاً إنَّهُ هُوَالغَفُورُ الرّحيمُ» (نوميد نشويد از رحمت خدا به درستي كه خدا مي آمرزد گناهان را همه به درستي كه اوست آمرزنده ي مهربان). 15ـ غزل با مطلع: اگر به مذهب تو خون عاشقست مباح صلاح ما همه آنست كان تراست صلاح بيت مورد نظر: سواد زلف تو جاعل الظلمات بباض روي تو تبيان فالق الاصباح اشاره به آيات 2 و 97 سوره ي انعام دارد كه مي فرمايد: «وَ جَعَلَ الظّلُماتِ والنُّورَ ثُمَّ الذّينَ كَفَروا بِربّهِم يَعدِلُونَ» (و پديد آورد تاريكي ها و روشني را پس آنان كه كافر شدند به پروردگارشان برابر مي كنند ديگران را) و 97 «فالِقُ الأصباحِ وَ جَعَلَ اللّيلَ سَكَناً وَ ...» شكافنده نمود صبح و گردانيد شب را آرامگاه و). 16ـ غزل با مطلع: آنان كه خاك را به نظر كيميا كنند آيا بود كه گوشه ي چشمي به ما كنند بيت مورد نظر: پيراهني كه آيد از آن بوي يوسفم ترسم برادران غيورش قبا كنند اشاره به آيه ي 94 سوره ي يوسف دارد كه مي فرمايد: «إذهَبُوا بِقَمِيصي هذا فَأَلقُوهُ عَلي وَجهِ ابي يأتِ بَصيراً ...» (ببريد اين پيراهن مرا، پس بياندازيد بر روي پدرم كه مي آيد بينا). 17ـ غزل با مطلع: بيا كه رايت منصور پادشاه رسيد نويد فتح و بشارت به مهر و ماه رسيد بيت مورد نظر: عزيز مصر به رغم برادران غيور ز قعر چاه برآمد به اوج جاه رسيد اشاره به آيه ي 57 سوره ي يوسف دارد كه مي فرمايد: «وَ كَذلِكَ مَكّنا لِيُوسف فِي الأرضِ يَتَبَوّأ منها حيث يشاءُ نَصيبُ بِرَحمَتِنا مَن نَشاءُ وَ لا نضيعُ أجرَالمُحسنينَ.» (و همچنين تمكن داديم يوسف را در زمين كه منزل گزيند از آن هر جا كه بخواهد مي رسانيم به رحمت خود آن را كه خواهيم و ضايع نسازيم مزد نيكوكاران را). 18ـ غزل با مطلع: جان بي جمال جانان ميل جهان ندارد هر كس كه اين ندارد حقا كه آن ندارد بيت مورد نظر: احوال گنج قارون كايام داد بر باد با غنچه بازگوئيد تا زر نهان ندارد اشاره به آيه82 سوره قصص دارد كه مي فرمايد: «فخسفنا به و بداره الأرض فما كان له فثه ينصرونه من دون الله و ما كان من المنتصرين» (پس فرو برديم او را و خانه اش را به زمين پس نبود او را گروهي كه ياري كنند او را از غير از خدا و نبود از نصرت يافتگان). 19ـ غزل با مطلع: حسب حالي ننوشتيم و شد ايامي چند محرمي كو كه فرستم به تو پيغامي چند بيت مورد نظر: عيب مي جمله بگفتي، هنرش نيز بگوي نفي حكمت مكن از بهر دلِ عامي چند اشاره به آيه ي 217 سوره ي بقره دارد كه مي فرمايد: «يَسئَلُونكَ عَن الخَمر والمَيسر قُل فيهما إثم كَبيرٌ وَ مَنافِع لِلناسِ وَ إثمُهُما اكبرُ مِن نَفعِهِما» (مي پرسند تو را از شراب و قمار بگو در آن دو گناهي بزرگ است و سودها براي مردمان و گناه آن دو بزرگتر است از سودشان). 20ـ غزل با مطلع: دلم جز مهرِ مهرويان طريقي برنمي گيرد ز هر در مي دهم پندش وليكن درنمي گيرد بيت مورد نظر: سخن در احتياج ما و استغناي معشوق است چه سود افسونگري اي دل كه در دلبر نمي گيرد اشاره به آيه ي 17 سوره ي فاطر دارد كه مي فرمايد: «يا أيَُّهاالنّاسُ أنتُم الفُقَراءُ إلي الله وَالله هُوَالغنيُ الحَميدُ» (اي مردمان شمائيد محتاجان به سوي خدا و خدا اوست بي نياز ستوده). 21ـ غزل با مطلع: دوش ديدم كه ملائك درِ ميخانه زدند گلِ آدم بسرشتند و به پيمانه زدند بيت مورد نظر: آسمان بار امانت نتوانست كشيد قرعه ي فال به نام منِ ديوانه زدند اشاره به آيه ي 73 سوره ي احزاب دارد كه مي فرمايد: «إنّا عَرَضنا الامانَةَ عَلَي السَّمواتِ وَالأرضِ وَالجِبالِ فأبَينَ أن يَحمِلنَها وَأَشفَقنَ مِنها وَحَمَلَها الإنسان إنّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولا» (به درستي كه ما عرضه كرديم امانت را بر آسمانها و زمين و كوهها پس ابا نمودند كه بردارند آن را و ترسيدند از آن و برداشتش انسان به درستي كه باشد او ستمكار و نادان). 22ـ غزل با مطلع: دوش مي آمد و رخساره برافروخته بود تا كجا باز دل غمزده اي سوخته بود بيت مورد نظر: يار مفروش به دنيا كه بسي سود نكرد آنكه يوسف به زرِ ناسره بفروخته بود اشاره به آيه ي 21 سوره ي يوسف دارد كه مي فرمايد: «وَشَرَوهُ بِثَمَنٍ بَخسٍ دَراهِمَ معددةٍ وَ كانوا فيه مِن الزّاهِدينَ» (و فروختند او را به بهاي اندك به چند درهم شمرده شده و بودند در آن از بي رغبتان). 23ـ غزل با مطلع: دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند وندر آن ظلمت شب آب حياتم دادند بيت مورد نظر: بيخود از شعشعه ي پرتو ذاتم كردند باده از جام تجلّي صفاتم دادند اشاره به آيه ي 140 سوره ي اعراف دارد كه مي فرمايد: «فلَمّا تَجلّي رَبُّهُ لِلجَبلِ ...» (پس چون تجلّي كرد پروردگارش مر كوه را ...). 24ـ غزل با مطلع: دي پير مي فروش كه ذكرش به خير باد گفتا «شراب نوش و غم دل ببر ز ياد» بيت مورد نظر: سود و زيان و مايه چو خواهد شدن ز دست از بهر اين معامله غمگين مباش و شاد اشاره به آيه ي 24 سوره ي حديد دارد که مي فرمايد: «لِکيلا تَأسوا علي مافاتِکُم وَلا تَفرَحُوا بِما آتيکُم» (تا غمگين نشويد بر آنچه فوت شد از شما و شاد نشويد به آنچه داد شما را). 25ـ غزل با مطلع: سالها دل طلب جام جم از ما مي كرد وآنچه خود داشت ز بيگانه تمنّا مي كرد بيت مورد نظر: آن همه شعبده ها عقل كه مي كرد آنجا سامري پيش عصا و يد بيضا مي كرد اشاره به آيات 105 و 106 سوره ي اعراف دارد که مي فرمايد: «فَألقي عَصاهُ فَإذا هِيَ ثُعبانٌ مُبين وَنَزَعَ يَدَهُ فَإذا هِيَ بَيضاءُ لِلناظرينَ.» (پس انداخت عصاي خود را پس آنگاه آن اژدهايي هويدا شد و بيرون کرد دستش را پس آنگاه آن نوراني بود بينندگان را). و در همين غزل دارد: فيض روح القدس ار باز مدد فرمايد ديگران هم بکنند آنچه مسيحا مي کرد اشاره به آيات 82 و 255 سوره ي بقره دارد که مي فرمايد: «... وَ آتينا عيسي ابنَ مريم البيّناتِ وَأيَدّهُ بِرُوحِ القُدُسِ وَ ...» (و داديم عيسي پسر مريم را معجزات و تأييد کرديم او را به روح پاکي و ...) در هر دو آيه با همين عبارت. و باز در همين غزل دارد: بيدلي در همه احوال خدا با او بود او نمي ديدش و از دور خدايا مي کرد اشاره به آيه ي 16 سوره ي «ق» دارد که مي فرمايد: «وَ لَقَد خَلَقنا الإنسانُ وَ نَعلَمُ ماتُوَسوِسُ بِهِ نَفسَهُ وَ نَحنُ أقرَبُ إلَيهِ مِن حَبل الوَريد» (و به تحقيق آفريديم انسان را و مي دانيم آنچه را وسوسه مي کند به آن نفسش و ما نزديکتريم به او از رگ گردن). 26ـ غزل با مطلع: عكس روي تو چو در آينه ي جام افتاد عارف از خنده ي مي در طمع خام افتاد بيت مورد نظر: اين همه عكس مي و نقش مخالف كه نمود يك فروغ رخ ساقي است كه در جام افتاد اشاره به آيه ي 36 سوره ي نور دارد که مي فرمايد: «الله نورُالسّمواتِ وَالأرضِ مَثَلُ نورِهِ کَمشکوةٍ فيها مِصباحٌ المِصباحُ في زُجاجةٍ ...» (خدا نور آسمانها و زمين است مَثَل نورش چون چراغداني است که در آن چراغي است که آن چراغ در آبگينه باشد). 27ـ غزل با مطلع: گر مي فروش حاجت رندان روا كند ايزد گنه ببخشد و دفع بلا كند بيت مورد نظر: گر رنج پيشت آيد و گر راحت اي حكيم نسبت مكن به غير كه اينها خدا كند اشاره به آيه ي 189 سوره ي اعراف دارد که مي فرمايد: «قُل لا أملِکُ لِنَفسي نَفعاً وَلا ضَرّاًَ إلّا ماشاءَالله» (بگو مالک نيستم من از براي خود سودي و نه زياني را مگر آنچه را که خدا خواسته باشد) و همچنين آيه ي 49 سوره ي يونس با همين عبارت. 28ـ غزل با مطلع: مژده اي دل كه مسيحا نفسي مي آيد كه ز انفاس خوشش بوي كسي مي آيد بيت مورد نظر: ز آتش وادي ايمن نه منم خُرّم و بس موسي اينجا به اميد قبسي مي آيد اشاره به آيات 10 و 11 سوره ي طه دارد که مي فرمايد: «إذ رَآ ناراً فَقالَ لِأهلِهِ امکُثُوا إنّي آنستُ ناراً. لَعَلي آتيکم مِنها بِقَبَس أو أجِد عَلَي النارِ هُديً» (چون ديد آتشي را پس گفت کسانش را درنگ کنيد به درستي که من ديدم آتشي را باشد که بياورم شما را از آن گيراننده ي شعله يا بيابم بر آن آتش هدايتي). و همچنين آيه ي 8 سوره ي نمل با مضموني مشابه آيات فوق. 29ـ غزل با مطلع: مطرب عشق عجب ساز و نوائي دارد نقش هر پرده كه زد راه به جائي دارد بيت مورد نظر: پير دُردي كش ما گرچه ندارد زر و زور خوش عطابخش و خطاپوش خدائي دارد اشاره به آيه ي 15 سوره ي نور دارد که مي فرمايد: «وَلَولا فَضّل الله عَلَيکُم وَ رَحمَته في الدّنيا والاخِرَةِ لَمَسّکُم في ما أفَضتُم فيه عَذابٌ عَظيمٌ» (و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمت او در دنيا و آخرت هر آينه مس مي کرد شما را در آنچه گفتگو کرديد در آن عذابي بزرگ). در همين غزل بيت: ستم از غمزه مياموز که در مذهب عشق هر عمل اجري و هر کرده جزائي دارد اشاره به آيه ي 42 سوره ي مدّثر دارد که مي فرمايد: «کُلّ نَفسٍ ما کَسَبَت رَهينَةٌ» (هر نفسي به آنچه کسب کرده در گرو است). 30ـ غزل با مطلع: معاشران گره از زلف يار باز كنيد شبي خوش است بدين قصه اش دراز كنيد بيت مورد نظر: حضور خلوت انس است و دوستان جمعند وَ إن يكاد بخوانيد و در فراز كنيد اشاره به آيه ي 52 سوره ي قلم دارد که مي فرمايد: «وَ إنّ يَکادُالذّينَ کَفَروا ليُزلقُونَکَ بِأبصارِهِم لَمّا سَمَعُوالذّکرَ وَ يَقُولُونَ إنّهُ لَمَجنون» (و نزديک بود آنانکه کافر شدند بزنند تو را با چشمهايشان چون شنيدند قرآن را و مي گويند اينکه او ديوانه است). 31ـ غزل با مطلع: نقد صوفي نه همه صافي بي غش باشد اي بسا خرقه كه مستوجب آتش باشد بيت مورد نظر: خوش بود گر محك تجربه آيد به ميان تا سيه روي شود هر كه در او غش باشد اشاره به آيه ي 151 سوره ي بقره دارد که مي فرمايد: «لَنَبلُوَّنَکُم بِشَيءٍ مِنَ الخَوف وَالجُوع و نَقصٍ من الأموالِ و الأنفس وَ الثَّمَراتِ وَ بشّرالصابِرينَ» (هر آينه مي آزماييم شما را به چيزي از ترس و گرسنگي و کاستن از مال ها و نفس ها و ميوه ها و مژده ده شکيبايان را). 32ـ غزل با مطلع: هر كه را با خط سبزت سر سودا باشد پاي از اين دايره بيرون ننهد تا باشد بيت مورد نظر: ظلّ ممدودِ خم زلف توام بر سر باد كاندرين سايه قرار دل شيدا باشد اشاره به آيات 27 تا 30 سوره ي واقعه دارد که مي فرمايد: «وَأصحابُ اليَمينِ ما أصحابُ اليَمينِ في سِدرٍ منضودٍ. وَ طَلحٍ مَنضودٍ. وَ ظِلٍّ مَمدُودٍ» (و ياران جانب راست چه ياران جانب راست در زير سدر بي خار و درخت مورد در هم پيچيده و سايه ي هميشه کشيده شده). 33ـ غزل با مطلع: شب وصلست و طي شد نامه ي هَجر سلامٌ فيه حتّي مطلع الفجر بيت مورد نظر همين مطلع غزل است که اشاره به آيه ي 5 سوره ي قدر دارد که مي فرمايد: «سَلامٌ هِيَ حَتّي مَطلعِ الفَجرِ» (و سلامتي در آن شب است تا طلوع صبح). 34ـ غزل با مطلع: باغبان گر پنج روزي صحبت گل بايدش بر جفاي خار هجران صبر بلبل بايدش بيت مورد نظر: تكيه بر تقوي و دانش در طريقت كافري است راهرو گر صد هنر دارد توكّل بايدش اشاره به آيه ي 4 سوره ي طلاق دارد که مي فرمايد: «مَن يَتَوکَّل عَلَي الله فَهُوَ حَسبَهُ و ...» (کسي که توکل کند بر خداوند پس او را کافي است و ...) و همچنين آيه ي 164 سوره ي انعام که مي فرمايد: «قُل إنّ صَلاتي و نُسُکي وَ مَحيايَ وَ مَماتي لِلّهِ رَبّ العالَمينَ» (بگو به درستي که نماز من و عبادتم و زندگيم و مردنم مر خداي راست که پروردگار جهانيان است). 35ـ غزل با مطلع: من خرابم ز غم يار خراباتي خويش مي زند غمزه ي او ناوك غم بر دل ريش بيت مورد نظر: پس زانو منشين و غم بيهوده مخور كه ز غم خوردن تو رزق نگردد كم و بيش اشاره به آيات متعدده دارد، از آن جمله آيه ي 51 سوره ي توبه که مي فرمايد: «قُل لَن يُصيبَنا إلّا ما کَتَبَ اللهُ لَنا ...» (بگو هرگز نمي رسد ما را مگر آنچه نوشت خدا بر ما) و آيه ي 40 سوره ي صافات که مي فرمايد: «أولئکَ لَهُم رِزقُ مَعلومٌ» (آنها برايشان رزقي معلوم است). و آيه ي 23 سوره ي ذاريات که مي فرمايد: «وَ في السَّماءِ رزقُکُم و ما توعَدونَ» (و در آسمان است روزي شما و آنچه وعده کرده مي شويد). و آيه ي 74 سوره ي نحل که مي فرمايد: «وَالله فَضَّلَ بَعضُکُم عَلي بَعضٍ في الرِزقِ ...» (و خدا افزوني داد برخي از شما را بر برخي در روزي). 36ـ غزل با مطلع: بارها گفته ام و بار دگر مي گويم كه من دل شده اين ره نه به خود مي پويم بيت مورد نظر: در پس آينه طوطي صفتم داشته اند آنچه استاد ازل گفت بگو مي گويم اشاره به آيه ي 51 سوره ي انعام دارد که مي فرمايد: «قُل لا أقولُ لَکُم عندي خَزائِنُ الله وَلا أعلَمُ الغيبَ وَ لا أقولَ لَکُم إنّي مَلِک أن أتَّبع إلّا ما يُوحي إلَيَّ» (بگو نمي گويم شما را که نزد من است خزانه هاي خداوند و نمي دانم غيب را و نمي گويم شما را که من فرشته ام پيروي نمي کنم مگر آنچه وحي مي شود به من ...). 37ـ غزل با مطلع: بي تو اي سرو روان با گل و گلشن چه كنم؟ زلف سنبل چه كشم عارض سوسن چه كنم؟ بيت مورد نظر: حافظا خُلد برين خانه ي موروث منست اندرين منزل ويرانه نشيمن چه كنم؟ اشاره به آيات 11 و 12 مؤمنون دارد که مي فرمايد: «أولئکَ هُمُ الوارثُونَ، الّذينَ يَرثُونَ الفِردوسَ هُم فيها خالِدونَ» (آن گروه ايشانند وارثان آنان که به ميراث مي برند فردوس را ايشان باشند در آن جاودانيان). 38ـ غزل با مطلع: حاشا كه من به موسم گل ترك مي كنم من لاف عقل مي زنم اين كار كي كنم بيت مورد نظر: از نامه ي سياه نترسم كه روز حشر با فيض لطف او صد ازين نامه طي كنم اشاره به آيه ي 55 سوره ي زمر دارد که مي فرمايد: «... لا تَقنِطُوا مِن رَحمَةِ الله إنّ الله يَغفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إنّه هُوَ الغفورُ الرّحيمُ» (نااميد نشويد از رحمت خدا به درستي که خدا مي آمرزد گناهان را همه. به درستي که اوست آمرزنده ي مهربان). 39ـ غزل با مطلع: در خرابات مغان نور خدا مي بينم اين عجب بين كه چه نوري ز كجا مي بينم بيت مورد نظر: نيست در دايره يك نقطه خلاف از كم و بيش كه من اين مسئله بي چون و چرا مي بينم اشاره به آيه ي 4 سوره ي ملک دارد که مي فرمايد: «الّذي خَلَقَ سَبعَ سَمواتٍ طِباقاً مأتَري في خَلق الرّحمن مِن تفاوتٍ فارجع البَصَرَ هَل تَري مِن فُطورٍ.» (آنکه آفريد هفت آسمان را طبقه طبقه نبيني در پديد کردن خداوند بخشاينده تفاوتي پس بازگردان چشم را آيا مي بيني هيچ نقصاني). 40ـ غزل با مطلع: سالها پيروي مذهب رندان كردم تا به فتواي خود حرص به زندان كردم بيت مورد نظر: اينكه پيرانه سرم صحبت يوسف بنواخت اجر صبريست كه در كلبه ي احزان كردم اشاره به آيه ي 42 سوره ي بقره دارد که مي فرمايد: «وَاستَعينُوا بالصّبر والصّلوةِ وَ إنّها لَکَبيرَةٌ الّا عَلَي الخاشِعينَ» (و استعانت جوئيد به شکيبايي و نماز و به درستي که آن نماز دشوار است مگر بر صاحبان خشوع) و همچنين منطوقه ي معروف الصَّبرُ مِفتاحُ الفرجٍ و داستان حضرت يعقوب «ع». 41ـ غزل با مطلع: ساقي بيا كه شد قدح لاله پُر ز مي طامات تا به چند و خرافات تا به كي؟ بيت مورد نظر: فردا شراب كوثر و حور از براي ماست و امروز نيز ساقي مهروي و جام مي اشاره به آيات 13 تا 22 سوره ي دهر دارد که در وصف بهشتيان مي فرمايد: 13- «وَ جَزاهُم بما صَبَروا جنّةً و حَريراً» (و پاداش داد ايشان را به آنچه صبر کردند بهشت و حرير) 22- «عاليَهُم ثيابُ سُندُسٍ خَضر وَاستَبرقً وَ حُلوا أساوِرَ مِن فِضةٍ وَ سَقاهم رَبَّهُم شَراباً طَهوراً» (بالايشان جامه هاي ديباي نازک سبز و ديباي ستبرق و پيرايه کرده شد به دستبندهايي از سيم و آشامانيد ايشان را پروردگارشان شرابي پاکيزه). 42ـ غزل با مطلع: به صوت بلبل و قمري اگر ننوشي مي علاج كي كنمت «آخرالدواء الكي» بيت مورد نظر: 1ـ چو هست آب حياتت به دست تشنه ممير فلا تَمت وَ مِنَ الماءِ كُلُّ شيءٍ حيّ که اشاره به آيه ي 32 سوره ي انبياء دارد که مي فرمايد: «وَ جَعَلنا مِن الماءِ کُلَّ شيءٍ حيٍّ أفلا يُؤمِنُونَ» (و گردانيديم از آب، هر چيز را زنده آيا پس نمي گرويد). 2ـ نوشته اند بر ايوان جنّت المأوي كه هر كه عشوه ي دنيا خريد واي به وي که اشاره به آيه ي 81 سوره ي بقره دارد که مي فرمايد: «أولئکَ الّذينَ الشتَرَوا الحيوة الدُّنيا بالأخِرَةِ فَلا يُخَّففُ عَنهُم العَذابَ وَلاهُم يُنصِرُونَ» (آن گروه آنانند که خريدند زندگي دنيا را به آخرت پس سبک کرده نخواهد شد از ايشان عذاب و نه ايشان ياري کرده مي شوند). و نيز آيه ي 4 سوره ي ابراهيم که مي فرمايد: «الّذينَ يَستَحِبّونَ الحَيوةَ الدُّنيا عَلَي الآخرةِ وَ يَصُدُّونَ عَن سَبيلِ الله ...» (آنان که برمي گزينند زندگي دنيا را بر آخرت و بازمي دارند از راه خدا). 43ـ غزل با مطلع: سحرگه رهروي در سرزميني همي گفت اين معمّا با قريني بيت مورد نظر: كه اي صوفي شراب آنگه شود صاف كه در شيشه بماند اربعيني اشاره به آيه ي 138 سوره ي اعراف دارد که مي فرمايد: «وَ واعَدنا موسي ثَلاثينَ لَيلَةً وَ أتمَمناها بِعَشرِ فَتَمَّ ميقاتُ رَبَّه أربَعينَ لَيلَةً و ...» (و وعده داديم موسي را سي شب و تمام گردانيديم آن را به ده پس تمام شد وقت مقرر پروردگارش چهل شب و ...). و همچنين اشاره به حديث: «خَمَّرتُ طينة آدمَ بِيَدي أربَعينَ صباحاً» دارد. 44ـ غزل با مطلع: سليمي مُنذُ حَلّت بالعِراق ألاقي من هواها ما ألاقي بيت مورد نظر: بيا ساقي بده رطل گرانم سقاكَ الله مِن كأسٍ دهاقِ که اشاره به آيات 32 تا 35 سوره ي نبأ دارد که مي فرمايد: «أنّ للمُتَقينَ مَفازاً، حَدائِقَ وَ أعناباً وَ کواعِبَ أتراباً، وَ کَأساً دِهاقاً» (به درستي که پرهيزکاران را جاي کاميابي است باغها و انگورها و دختران نارپستان هم سن و جام هاي پر شراب). 45ـ غزل با مطلع: عمر بگذشت به بي حاصلي و بوالهوسي اي پسر جام ميم ده كه به پيري برسي بيت مورد نظر: لَمَعَ البرقُ مِن الطور وَ آتَستُ بِهِ فَلِعلي لكَ آتٍ بشهابٍ قبس که اشاره به آياتي چند از قرآن مجيد دارد از جمله آيه ي 30 سوره ي قصص که مي فرمايد: «فلّما قضي موسي الأجَلَ وَ سارَ بأهلِه آنَسَ مِن جانِب الطورِ ناراً قال لأهلِهِ إمکثوا إنّي آنَست ناراً لِعَلّي آتيکُم منها بخَبر أو جزوةٍ مِنَ النّارِ لعلکم تَصطَلونَ» (پس هنگامي که به پايان رسانيد موسي آن مرگ را و روان شد با اهلش ديد از جانب طور آتشي را گفت به اهلش درنگ نمائيد به درستي که من ديدم آتشي را شايد که آورم به شما از آن خبري يا گيرانيده ي شعله ي از آتش شايد که شما گرم شويد). و آيه ي 8 سوره ي نمل که ذيل غزل شماره ي 28 اين يادداشتها آمده است. و من الله التوفيق ... منبع: مجله ي ادبستان، شماره ي 51. پايگاه نور ش 38 /ج
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1756]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها