محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826341272
ايران و اروپا در دوره ي ترکمانان آق قويونلو (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ايران و اروپا در دوره ي ترکمانان آق قويونلو (1) نويسنده :علي ططري(1) چکيده: روابط سياسي ايران و اروپا در دوره ي قراقويونلوها به لشکر کشيهاي فرمانروايان اين سلسله به گرجستان محدود مي شد.آنها به دليل داشتن روابط مسالمت آميز با عثماني ارتباط چنداني با اروپا نداشتند،اما آق قويونلوها به ويژه در زمان اوزون حسن، به سبب توسعه طلبي عثماني ها با آنها دشمني داشتند.اين امر، از يک سو ، براي حکومتهاي منطقه اي به خصوص امپراتوري طرابوزان فرصتي فراهم کردتا با ازدواج شاهزاده خانمهاي خود با امراي اق قويونلو با ايشان ارتباط برقرار کنند و از اين راه در مقابل فشارهاي عثماني براي خود حامي سياسي -نظامي به وجود آوردند و از سوي ديگر، دولتهاي اروپايي از جمله جمهوري ونيز را برآن داشت که با فرستادن سفير و مجهز کردن آق قويونلو ها به اسلحه ي گرم، آنها را در جهت منافع سياسي -اقتصادي خود عليه عثماني به جنگ وادارند ، جنگي که نتيجه اي جز شکست نظامي از عثماني و همچنين شکست سياسي روابط ايران و اروپا نداشت.در اين مقاله، روابط آق قويونلوها با اروپا و اهداف و فرجام سياسي -اقتصادي آن روابط و دستاوردهاي مثبت و منفي آن بررسي شده است. کليد واژه :آق قويونلو ، اوزون حسن، عثماني، طرابوزان، جمهوري ونيز، آناتولي مقدمه روابط ايران و اروپا به ويژه پس از حمله ي مغول به ايران همواره از مسائل مهم و مورد توجه بوده است؛ بنابراين، پژوهش حاضر به بررسي روابط ايران و غرب در دوره ي حکومت ترکمانان آق قويونلو(2)پرداخته است.در بررسي روابط ترکمانان با دولتهاي اروپايي، بايد به نقش عثماني و تأثير آن بر معادلات منطقه اي و بين منطقه اي توجه خاصي داشت؛ زيرا محرک و دليل اصلي و واقعي اين روابط، ترکان عثماني بوده اند و اگر کشورگشاييها و زياده خواهيهاي اوزون حسن آق قويونلو(3)را در آناتولي مزيد بر علت بدانيم، متوجه مي شويم که عثماني، کليد رمز گشاي روابط پيچيده ي اروپا و ترکمانان است. ظهور چهره اي بارز به نام سلطان محمد دوم (4)(فاتح)در پهنه ي سياست بين الملل که از يک سو، رقيب قدرتمند ترکمانان (آق قويونلو ها)د رمنطقه بود و از سوي ديگر، به دليل سياست توسعه طلبانه اش به سمت غرب، دشمن سرسختي براي کشورهاي اروپايي به شمار مي رفت، سبب شد حکام قدرتمندي چون اوزون حسن به درستي دريابند که مقابله با چنين مشکلي مستلزم پذيرش در خواست برقراري ارتباط و در نهايت اتحاد با دولتهاي اروپايي و حاکمان منطقه و به ويژه امپراتوري طرابوزان است؛ زيرا بيم آن مي رفت که دشمن مشترک، هر يک از آنها را به ضعف و زوال دچار کند؛ پس، هدف مشترک يعني تضعيف و يا حتي براندازي عثماني مهم ترين و اصلي ترين دليل ايجاد روابط ميان ترکمانان (به ويژه اق قويونلوها)و اروپا بود.اهميت موضوع زماني آشکار شد که سلطان محمد دوم، قسطنطنيه را از دست اروپاييان گرفت، دنياي مسيحيت نيز در صدد جبران اين شکست برآمد، اما پايداري عثماني ها در نگهداري از قسطنطنيه سبب شد که اين امر به آرزويي دست نيافتني براي اروپاييان تبديل شود . تسلط ترکان عثماني بر آبراههاي بسفر و داردانل و همچنين راههاي تجاري شرق به غرب سبب شد که اروپاييان بيش از پيش موقعيت خود را در خطر ببينند .بروز اين مشکلات، دولتهاي اروپايي را بر آن داشت تا با ايجاد ارتباط با متحدي قدرتمند در دنياي شرق، عليه عثماني وارد عمل شوند؛ پس ترکمانان آق قويونلو، بهترين گزينه ي انتخابي بودند.عظمت و شهرت اوزون حسن پس از زوال تيموريان و قراقويونلوها و ازدواج وي با شاهزاده ي طرابوزاني، دسپيناخاتون ، همچنين دشمني و رقابتش با عثماني ها کافي بود تا نظردولتهاي اروپايي را به سمت اوجلب کند. در اروپا هنوز خبري از استعمارگران اسپانيايي ، پرتغالي و انگليسي نبود، اما متقدمين آنها يعني دولت -شهرهاي کوچکي که به هدفشان به دست آوردن سود بيشتر از تجارت و داد و ستد کالا ميان شرق و غرب بود و فکر تصرف منابع شرق را در سر مي پروراند، در جاي جاي اين قاره حضور فعال داشتند. آنان در کنار تجارت، به تبليغ دين مسيح(ع)نيز توجه داشتند و اغلب، مبلغان و کشيشان مذهبي را با خود مي بردند؛ کاري که بي گمان زمينه ساز تسلط اقتصادي بر مناطق مورد نظرشان بود.البته، آزادسازي مزار مقدس و تسلط بر سرزمين مصر و شاهراههاي اقتصادي منطقه نيز از ديگر اهداف آنها در برقراري روابط سياسي -اقتصادي با شرق بود. با توجه به اين نکته که دوره ي حکومت ترکمانان آق قويونلو هنوز دوره اي ناشناخته است و مطالعات و تحقيقات صورت گرفته کامل و کافي نيست و همه ي زواياي تاريخي اين دوره بررسي نشده است، در اين پژوهش به بررسي روابط خارجي آق قويونلو ها مي پردازيم . روابط خارجي ايران و اروپا در دوره ي آق قويونلو الف -روابط آق قويونلو ها با امپراتوري طرابوزان (5) بحث از روابط آق قويونلوها با امپراتوري طرابوزان به جز از نظر بررسي روابط آن دو با يکديگر از آن جهت که مدخلي است برجستجوي دلائل اصلي و زمينه هاي ارتباط آق قويونلوها با اروپاييان از اهميت ويژه اي برخوردار است ، به همين سبب در اين قسمت به بررسي روابط آق قويونلوها با امپراتوري طرابوزان پرداخته شده است. پيشينه ي روابط آق قويونلوها با امپراتوري طرابوزان قدمتي بيش از دوره ي حکومت اوزون حسن دارد، روملو در اين باره مي نويسد: «در آغاز قرن پانزدهم ميلادي/قرن نهم هجري قمري ميان طرابوزان و اق قويونلوها روابط نزديکي برقرار بود، تا انجا که در سال 1420م. /823ه.ق .هر دو دولت به اتفاق به محاصره ي ارزنجان پرداختند که در آن واقعه امپراتور طرابوزان منجنيق، توپ و مواد انفجاري را در اختيار آق قويونلوها گذارده بود»(همو، 1347،ص309). اين اتحاد سياسي بر پايه ي خويشاوندي نزديکي استوار بود که از طريق ازدواج پدر بزرگ اوزون حسن يعني زالوي سياه با دختر الکسيس چهارم به وجود آمده بود(هينتس،1362،ص40-41)، اما در دوره ي اوزون حسن اوضاع قدري متفاوت بود؛ هر روز بر تهديد عثماني عليه طرابوزان افزوده مي شد و لازم بود که اين امپراتوري متحدي قدرتمند در منطقه داشته باشد؛ البته نبايد فراموش کرد که: «روابط اق قويونلوها با طرابوزان تابعي از تحولات منطقه اي بود.به عبارت ديگر، به تناسب افزايش تهديدات خارجي عليه طرابوزان با قدرت گيري آق قويونلوها اين روابط توسعه مي يافت.هر چند روابط با آق قويونلوها تا زمان روي کار آمدن اوزون حسن، دوستانه و توأم با حسن نيت بود، سقوط قسطنطنيه، تکيه گاه مهم منطقه اي طرابوزان و از شرکاي تجاري آنان به دست سلطان محمد فاتح و حساسيت موقعيت امپراتوري، مناسبات آن دو را وارد مرحله ي جديدي کرد و ازدواج سياسي اوزن حسن با دسپينا خاتون تأکيدي بر همکاري هاي سياسي -نظامي آن دو بود »(حسن زاده، 1379،ص147). از ديگر مواردي که سبب اتحاد طرابوزان با اوزن حسن شد، کوشش اروپاييان براي تحريک و تشويق ان دو در ايجاد اين اتحاد بود.آنها مي خواستند که جبهه ي ضد عثماني را متحدتر و منسجم تر از قبل تشکيل دهند و از موجوديت آخرين حکومت مسيحي شرق يعني امپراتوري طرابوزان به نفع خود دفاع کنند.مسامحه ي مذهبي اوزون حسن در اين امر کمک شاياني به اروپاييان کرد.در اين اتحاديه چند هدف مجزا دنبال مي شد؛ بدين صورت که امپراتوري طرابوزان با اتحاد با ترکمانان مي کوشيد از موجوديت کشورش دفاع کند و عثماني را از خاک خود بيرون براند، از سوي ديگر، دولتهاي اروپايي همچو ن ونيز ، در قالب سياستهاي مذهبي ، خواستار منافع اقتصادي خود بودند. کالويوانيس چهارم، امپراتور طرابوزان، در اواخر سال 862ق/1457م.براي تحقق اين اهداف، سفيري به دربار امد(6)فرستاد.هنگامي که اين سفير پيشنهاد اتحاد عليه عثماني را مطرح کرد، اوزون حسن نيز خواستار ازدواج با دختر امپراتور شد و در مقابل متعهد شد که با جان و مال خود از امپراتوري طرابوزان در برابر عثماني حمايت کند(سفرنامه هاي ونيزيان در ايران،1349،-294،293)اوزون حسن از اين کار چند هدف داشت: نخست آنکه مي خواست براي استوار ساختن پايه هاي قدرت خود در برابر حريف نيرومندي چون سلطان محمد فاتح با خاندان امپراتوري طرابوزان وصلت کند؛ دوم آنکه در کرانه ي درياي سياه، خويشاوند و متحدي مطمئن بيابد(طاهري، 1349،ص42)در مقابل، امپراتوري طرابوزان مي کوشيد تا با اوزن حسن پيمان دوستي ببندد و چون از طرف عثماني احساس خطر مي کرد، تنها با گذاشتن شرايطي براي اين ازدواج از جمله آنکه دسپينا خاتون در دين خود(مسيحيت )باقي بماند(سفرنامه هاي ونيزيان در ايران،1349،ص293)، چاره اي جز قبول خواسته ي اوزون حسن نديد، اما با توجه به گزارشهاي منابع موجود، گويا امپراتور با ازدواج دخترش و اوزون حسن چندان موافق نبود و بر خلاف ميل باطني خود، ايالت کاپادوکيه در آناتولي را به عنوان جهيزيه به دخترش داد و در مقابل، از اوزون حسن تعهد گرفت که در برابر حمله هاي احتمالي عثماني از او دفاع کند، (هينتس، 1362،ص41). آنها پس از موافقت با اين ازدواج سياسي، در سال 862ق/1458م.قرار دادي رسمي امضا کردند(همان،ص42). در آمد اصلي امپراتوري طرابوزان از بازرگاني و تجارت تأمين مي شد ، به همين سبب کمتر به تقويت نيروي نظامي خود مي پرداختند ؛ آن گونه که پيش از اين نيز به خاطر همين ضعف خراجگزار سلجوقيان روم، مغولان، تيموريان و عثماني ها شده بودند؛ بنابراين، براي رهايي از اين وضعيت و گريز از تهاجم طوايف ترک اطراف آناتولي در دوره هاي مختلف، به وصلت سياسي شاهزاده خانمهاي طرابوزاني با فرمانروايان و حکام منطقه متوسل مي شدند تا اين ضعف را در سايه ي متحدان خويشاوندشان جبران کنند، حسن زاده مي نويسد: «ازدواج امراي اق قويونلو از جمله قتلغ بيگ، قرايولوک عثمان بيگ و اوزون حسن با شاهزاده خانم طرابوزاني در راستاي همين سياست بود.(همو،1379،ص147) از يک سو، اين زن مي توانست افزون بر انتقال اخبار و اطلاعات دربار اوزون حسن، در تحريک و تهييج وي در جنگ با عثماني موثر باشد و بدين ترتيب، رابطه ي طرفين بيش از پيش مستحکم و پا برجا مي شد و از سوي ديگر، ازوزن حسن با اين ازدواج وارد بخشي از پيماني مي شد که عليه عثماني بسته شده بود و به اتحاديه ي حاکمان طرابوزان، گرجستان و قرامان مي پيوست(رويمر، 1379،ص183)؛ با همه ي اين احوال: «اين ازدواج سياسي هر چند سرانجام نيکي براي هر دو طرف معامله نداشت ولي براي اندک مدتي قدرت و نفوذ ونيزيان را در ايران تضمين کرد(يوسف جمالي،1376،ص312). سرانجام امپراتوري طرابوزان پس از ايجاد اتحاد منطقه اي ميان آق قويونلوها، گرجستان، قرامان و طرابوزان، متحد اخير با اطمينان و پشتگرمي هم پيمانان خود مي کوشيد از قيد ترکان عثماني رهايي يابد، اما هنوز مدتي زياد از اين پيمان مشترک نگذشته بود که امپراتور طرابوزان در گذشت و برادرش ديويد(862-865ق/1458-1461م)جانشين او شد .ديويد نيز مانند برادر، سياستهاي خصمانه عليه عثماني را پي گرفت و سفرايي به دربار متحدان پيشين و نزد ديگر دولتهاي اروپايي فرستاد .همچنين با فرستادن سفيري به دربار اوزن حسن از وي خواست که از سلطان عثماني بخشش خراج سالانه سه هزار سکه ي طلا را درخواست کند(هينتس،1362،ص148)،اما در واقع، اين سه هزار سکه ي طلا که امپراتوري طرابوزان تعهد کرده بود سالانه به عثماني بپردازد .«فقط بهاي مهلتي بود که سلطان عثماني به دليل جنگ هايش با الباني ها و مجارها -که با يکديگر همدست شده بودند، -به او داده بود و به محض اينکه از اين جنگ ها فارغ مي شد، ناگزير به يکسره کردن کار امپراتوري طرابوزان همت مي گماشت.»(اوزون چارشلي،2ج ،1370،ص530-531). سرنوشت اتحاد ميان اوزون حسن، طرابوزان و گرجستان و قرامان بر خلاف تصور آنها رقم خورد؛ زيرا عثماني از طريق جاسوسانش از همه ي وقايع و روابط پنهاني آنها آگاهي يافت و اين به نفع هيچ يک از طرفين متحد نبود. امپراتوري طرابوزان که مي کوشيد دشمني خود را با عثماني پنهان نگهدارد، با اين کار به نابودي خود سرعت بخشيد و عثماني تصميم گرفت که کار آن را يکسره کند؛ از سوي ديگر، ديويد که از تهديد و حمله ي عثماني آگاه شده بود، کوشيد با ايجاد جنگي صليبي عليه عثماني ها به پاپ متوسل شود با در خواست کمک از شارل هفتم، پادشاه فرانسه(حسن زاده،1379،ص149)و اتحاد با ايران و گرجستان در برابر عثماني بايستد؛ عثماني به محض آگاه شدن از اين روابط، تصميم خود را عملي ساخت؛ البته، در اين ميان، اوزون حسن حتي مادرش، سراي خاتون و شيخ حسن کرد را به اردوي سلطان عثماني فرستاد و براي جلوگيري از نابودي طرابوزان کوششهاي بي نتيجه اي انجام داد (همان،ص148). سلطان محمد فاتح با درک وضعيت به وجود امده و پيش از انکه کوچک ترين فرصتي به امپراتوري طرابوزان بدهد تا از هم پيمانانش کمک بگيرد، با حمله از دو محور خشکي و دريا، در 26اکتبر 1461سبب تسليم و در نهايت انقراض اين امپراتوري شد(اوزون چارشلي،2 ج،1370،ص531)اين رويداد به امپراتوري 259ساله ي طرابوزان به عنوان آخرين حکومت مسيحي منطقه پايان داد و بيش از پيش به استيلاي ترکان عثماني بر منطقه ي حساس اناتولي و راههاي تجاري آن کمک کرد.بديهي است که اين امر خوشايند اوزون حسن و سياستهاي توسعه طلبانه ي او نبود؛ به ويژه آنکه راههاي ارتباطي و تجاري به اروپا تا حد زيادي از کنترل وي و هم پيمانانش خارج شد. پی نوشت ها : 1.دانشجوي دکتري تاريخ دانشگاه ازاد اسلامي واحد نجف آباد . 2.اق قويونلوها، يکي از قبايل بيست و چهارگانه ي اوغوز بودند که بر بيرقهاي خود گوسفندان سفيد ترسيم مي کردند .انها پس از برچيدن حکومت قراقويونلوها و آخرين بازمانده ي تيموريان يعني ابوسعيد تيموري به اوج قدرت سياسي -نظامي رسيدند و سرانجام در سال 920ق.به دست شاه اسماعيل اول صفوي از بين رفتند(يوسف جمالي،1376،ص311-314حسن زاده 1379،ص71-72). 3.مؤسس و مقتدر ترين پادشاه سلسله ي ترکمانان آق قويونلو بود که با از ميان بردن ابوسعيد تيموري و جهانشاه قراقويونلو ، حکومت نيرومندي به وجود آورد 4.سلطان محمد دوم از سلاطين به نام و مقتدر عثماني بود که در سال 1451م.به تخت سلطنت نشست و اندکي پس از ان در سال 1453م. قسطنطنيه را فتح و امپراتوري بيزانس را ساقط کرد(اوزن چارشلي،1370،ص167-168) 5.در پي فتح استانبول به دست لاتن ها «الکسي کومنن، از افراد سلسله ي کومنن که به طرابوزان فرار کرده بود، در سال 601ق/1204م.امپراتوري با همين نام تأسيس نمود».اين امپراتوري از راه بازرگاني کسب در آمد مي کرد و به لحاظ قرار گرفتن در مسير تجارت ميان شرق و غرب و همچنين داشتن روابط مستحکم تجاري با دولت شهرهاي اروپايي از جمله ونيز از موقعيت سياسي -اقتصادي مهمي برخوردار بود؛ به همين سبب در معادلات سياسي منطقه نقش مؤثري داشت(اوزون چارشلي،1370،ص54-61و 529-530) 6.امد«نام شهري قديمي و مستحکم در شمال بين النهرين و آن با سنگهاي سياه بنا شده و شط دجله ان را چون هلالي احاطه کرده است ودر قرب آن چشمهايي است که شهر را آب دهد و امروز به ديار بکر معروف است(لغت نامه دهخدا، 1325،مدخل امد) منبع:نشريه پايگاه نور، شماره24. ادامه دارد... /ج
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 591]
-
گوناگون
پربازدیدترینها