تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1815286604
عوامل اثرگذار بر بازرگاني خليج فارس در عصرمغول(2)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
عوامل اثرگذار بر بازرگاني خليج فارس در عصرمغول(2) نويسنده:محمد جعفر چمنکار 1.حاکميت عناصر ايراني بر مناطق جنوبي خليج فارس: افزون بر سرزمين هاي شمالي، در کرانه هاي جنوبي خليج فارس نيز مراکز تجاري بسيار مهم وجود داشتند که بر تحولات اقتصادي منطقه موثر بودند. بخش هاي گسترده اي از اين مناطق در قلمرو دولت ايلخاني و زير نظر مستقيم ملوک تابع آنها قرار داشتند. اتابک مظفرالدين ابوبکر بن سعد سلغوري در سال 628 هـ. به سواحل خليج فارس لشکرکشي نمود و بر بسياري از نواحي سواحلي و جزاير آن، از کيش تا عمانات و بحرين و قطيف استيلا يافت و بر محدوده گسترده اي از بندر بصره تا سواحل اقيانوس هند فرمان راند.( فسائي، ج 1، ص 262 ؛ زرکوب شيرازي، ص 80) نام او در پاره اي از بنادر هندوستان در خطبه ها آمد و به لقب سلطان البرّ و البحر مشهور گشت. (بهرامي، ص 782؛ فضل الله شيرازي، ص 105) « بسياري از مملکت نامدار اضافت او شد چون قطيف و قيس و بحرين و يک نيمه از کنبايت و سواحل بحر عمان» ( شبانکاره اي، ص 184) رکن الدين محمود بن احمد قلهاتي، از رهبران نيرومند ملوک هرمز، که با گسترش امپراتوري دريايي خود بر بيشتر مناطق جنوب تنگه هرمز استيلا داشت، شهر قلهات را در عمان به عنوان مرکزي براي نظارت بر بخشي از فعاليت هاي اقتصادي خليج فارس و درياي عمان انتخاب کرده و در آن ساکن بود: « او به تسخير بلاد هندوستان مشغول شد و بعضي از آن مملکت را نيز به تصرف آورد. بعد از آن که ممالک قيش و بحرين و ظفار و نزوي و قلهات که به قلاتو موسوم است، مسخر کرد .»(نطنزي، ص 12) قطب الدين تهمتن، ديگر حاکم نيرومند هرمز، نيز بر عمانات، بحرين و بخش هايي از سواحل عربستان و اقيانوس هند فرمان مي راند: «حکومت بر هرموز و تمامت دريا کنار را از قلاتو تا دربند ماچول به دست فرو گرفت و مجموعه دشتستان و قطيف و بحرين و بعضي از برّ عرب داخل مملکت او شدند.» ( همان، ص 17) در ميان سرزمين هاي جداي از نيمه شمالي خليج فارس که زير حاکميت عناصر ايراني بودند، بندر بصره، بندر ابله، مجمع الجزاير بحرين يا اوال، عمانات يا مزون باستان و بنادر عدن و يمن از اهميت بيشتري برخوردار بودند. بصره و در همسايگي آن، بندر ابله که در نتيجه فروپاشي بغداد، به تدريج اهميت فراوان اقتصادي و رونق و آباداني خود را از دست داده بودند، با تبديل شدن به مراکز زراعتي، به ويژه توليد خرما، که به گفته حمدالله مستوفي محصول آن تا هند و چين و ماچين مي رفت، از نظر تجاري و بارگيري و باراندازي کالاهاي گران بها به حاشيه رانده شدند.( مستوفي، ص 38) بصره مدت ها ميان بازرگاناني که به معامله همه گونه کالاي کمياب چون خز، جواهرات، سرمه آلات، رنگ هاي شنگرف، زرنگاري، حنا، ابريشم خام، گلاب و عطر بنفشه اشتغال داشتند، شهرت داشت.( لسترنج، ص 9-88) بندر ابله يا اپولوگوس باستان که فرج الهند ( دروازه هند) ناميده مي شد، نيز در توليد و صادرات پارچه هاي کتاني مرغوب مشهور بود.( رائين، ج 1، ص 184 ؛ لسترنج، ص 88) ابن بطوطه در اين باره نوشته است: « ... کشتي رانان که در اين نواحي درآمد فراوان دارند و در فن خود بسيار ماهر مي باشند ... ابله شهر بزرگي بوده است که تجار هند و فارس اجناس خود را به آنجا مي آوردند.»( ابن بطوطه، ص 9-198) بحرين که حمدالله مستوفي آن را از توابع دولت خانه کيش مي داند، ( مستوفي، ص 8-136) در زمينه محصولات کشاورزي از جمله پنبه، خرما، ترنج و انواع ميوه ( ابن بطوطه، ص 307) و توليد و بافت جامه هاي نيکو و پرده هاي پسنديده شهرت فراوان داشت.( همداني، ص 418) « بر آن جزيره آب روان و باغستان و ديهيا است و شهرستان آن را هجر گفته اند، داخل فارس است و ملک ايران. از ميوه هاي بحرين، خرما بيشتر است و از آنجا به بسيار ولايت برند. »( مستوفي، ص 137) سرزمين عمان، به ويژه در بخش هاي ساحلي و ظفار که داراي آب و هواي مرطوب و حاره اي اقيانوسي بود، از توليد کنندگان عمده محصولات کشاورزي چون: نارگيل، خرما، غلات، پنبه، موز، ارزن، انبه، نيشکر، لوز، مرکبات، ذرت و سبزيجات به شمار مي رفت.(Risso.p.3) کندر يا عود و مواد خوشبوکننده از ديگر محصول ارزشمند اين منطقه محسوب مي شدند که شهرت جهاني داشت.( چمنکار، بحران ظفار ...، ص 100) صيد ماهي، به ويژه از نوع ساردين، ( ابن بطوطه، ص 284) دامپروري و پرورش گاو، گوسفند، بز و شتر ( ويلسون، ص 36) و به ويژه اسب که به مناطق ديگر از جمله هندوستان صادر مي گرديد، ( مارکوپولو، ص 298) صيد مرواريد ( همداني، ص 463) و تجارت و بازرگاني کالاي گران بها در بازارهاي پر رونق خود و ايفاي نقش ترانزيت کالا از هند و چين و افريقاي شرقي به مناطق شمالي خليج فارس (همان) از ديگر اشتغال هاي مهم مردم عمانات در عصر ايل خاني بود. مارکوپولو و ابن بطوطه از رونق و آباداني عمانات بارها ياد کرده اند. ( مارکوپولو، ص 298 ؛ ابن بطوطه، ص 297 و 4-283) بنادر عدن و يمن با استيلا بر تنگه باب المندب، از جمله ديگر مراکز مهم در اقتصاد خليج فارس و در ياي عمان بودند که ارتباط هاي بسيار نزديک، آنان را با عمانات پيوند مي داد. ابن اثير نوشته است: « عدن بر کرانه دريا واقع است. لنگرگاه بزرگي دارد و بندر مهمي است که با هند و زنگبار و حبشه و کرمان و فارس مربوط است.»( ابن اثير، ج 22، ص 65) ابن بطوطه نيز با توصيف پهلوگيري کشتي هاي بزرگ خارجي در بندر عدن، سکونت بازرگانان هندي و مصري در اين شهر و ثروت هنگفت تجار عدني، نوشته است که بسياري از آنان به تنهايي يک کشتي بزرگ را با همه محموله آن در تملک داشتند.( ابن بطوطه، ص 274) 2.توسعه نقش مناطق پسابندر: افزون بر مناطق مرتبط با دريا، سرزمين هاي پسابندر مهمي در دوره ايل خانان به حيات خود ادامه دادند که بنا به سنت هاي کهن، در اقتصاد خليج فارس اثرگذار بودند. اين مناطق که مثلثي بزرگ را ميان بندر تيز در جنوب شرقي ايران تا شيراز، مرکز حکومت اتابکان فارس، و خوزستان را تکيل مي داد، با وجود فراز و فرودهاي بسيار در ميزان اهميت اقتصادي و آباداني، همواره در ارتباط با بازرگاني سرحدات آبي جنوبي نقش آفرين بودند. در مسير تجاري جزيره هرمز به کرمان از راه جيرفت و از هرمز به نُرماشير در جنوب شرقي بم و فهرج و راه تجاري هرمز به نرماشير و سپس زرند، مرکز سيستان، و ديبل ( ديبول ) بندرگاه هندوستان که بخشي از شاه راه بزرگ جاده ادويه را تشکيل مي داد، ( وثوقي، ص 109-106) شهرهاي پسابندر مهم بردسير، جيرفت، کمادي ( قمادين)، بم و سيرجان قرار داشتند. همه نيمه جنوبي ايالت کرمان تا ساحل دريا، جزء ولايت جيرفت بود. جيرفت تا روزگار سلاجقه تجارت خانه مهم خراسان و سيستان بود و در آن انواع محصولات سردسير و گرمسير به دست مي آمد و نيل، حل، شکر و دوشاب آن صادر مي شد.( لسترنج، ص 337) قمادين ( کمادي )، مکاني در همسايگي، جيرفت، تا سده ششم هجري بارانداز و انباري بزرگ براي بازرگانان هند، يونان و افريقا بود: « قمادين موضعي بود بر در جيرفت؛ مسکن غرباء روم و هند و منزل مسافران برّ و بحر، خزينه متمولان، گنج خانه ارباب بضايع شرق و غرب، محمل رجال آفاق و مخزن نفايس چين و ختا و هندوستان و حبشه و زنگبار و دريابار روم و مصر و ارمينيه و آذربايجان و ماوراءالنهر و خراسان و فارس و عراق.» ( افضل الدين کرماني، ص 29) جيرفت و کمادي در نتيجه حملات مغول تا اوايل حکومت ايل خانان دوره اي از انحطاط را پشت سر گذاشتند؛ چنان که در زمان مارکوپولو وضع محقري داشتند.( لسترنج، ص 338) حمدالله مستوفي نيز تنها از فراواني نخلستان ها و خرماي بسيار آن ياد کرده است، ( مستوفي، ص 140) اما بايد اين منطقه توانمندي اقتصادي خود را بازيافته باشد، زيرا حافظ ابرو که آن را ميانه راه بردسير و هرمز مي داند، جيرفت را مجمع بازرگانان جهان خوانده است.( حافظ ابرو، ج 3، ص15) شهر بم در مسير جاده ادويه، محل گذر بخش بزرگي از قافله ها و کاروان هايي بود که در مسير ايران برّي و بحري درگذر بودند. هم چنين مي توانست به عنوان مکاني براي بارانداز و انبار کالا مورد استفاده تجار قرار گيرد و يا به صورت واسطه اي، کالاها را به مناطق ديگر ايران صادر نمايد. بم در توليد پارچه هاي پنبه اي عالي، طيلسان هاي قواره دار، ديباهاي ظريف، جامه هاي زيبا و عمارت هاي بلند شهرت داشت. برخي از جامه هاي توليد شده در اين شهر 000 /30 دينار ارزش داشتند و همچون پارچه هاي عدني و صنعاني، با دوام بودند و بيش از پنج تا ده سال عمر مي کردند.( ابن حوقل، ص 77) سيستان در همسايگي بم، محصولات خود مانند: روغن، پنير، لبنيات، فرش و غيره را همراه با کاروان هاي هند و افغانستان به بم مي فرستاد و در عوض کالاهاي هرمز، کرمان و سيرجان را دريافت مي کرد.( باستاني پاريزي، ص 8) بردسير و سيرجان نيز از شهرهاي مهم در مسير جاده ادويه بودند. به نوشته حافظ ابرو، پس از بردسير، شهري از سيرجان در ايالت کرمان بزرگ تر نبود.( حافظ ابرو، همان) سيرجان در دوره ايلخانان در توليد انواع محصولات کشاورزي از جمله غلات، پنبه و خرما شهرت داشت. ( لسترنج، ص 323) به نوشته همداني: متاع اقليم کرمان، رازيانه، خرما، زيره، ارزن، رکوه، نطع ها، پرده و کرباس بود.( همداني، ص 473) از منطقه ولاشگرد کرمان به جزيره هرمز غلات صادر مي گرديد و از آنجا به وسيله کشتي به ممالک مختلف جهان ارسال مي شد.( لسترنج، ص 343) شهر پسابندر شيراز، مرکز حکومت اتابکان، که به وسيله راه هاي متعدد با سواحل خليج فارس و درياي عمان ارتباط داشت، دالان و گذرگاهي براي ورود و خروج کاروانيان از جنوب به قلب ايران و بالعکس بود. به گفته شبانکاره اي، شيراز در روزگار اتابک سعد بن زنگي « مصر جامع » ( شبانکاره اي، ص 184) و مرکزي براي مبادلات تجار از دورترين نقاط جهان بود. هفده محله شيرازي داراي نه دروازه کاروان رو بود. بازارهاي آن انواع کالا را براي فروش عرضه مي داشتند و ميوه هاي آن، به ويژه انگور مثقالي، مشهور بودند. « حقوق ديوانيش به تمنا مقرر است و اکنون 000/ 450 دينار ضمان آنجاست .»( مستوفي، ص 16-114) « شهر در غايت خوشي است.»( همان) ابن بطوطه شيراز را شهري آباد، بزرگ با باغ هاي سر سبز عالي و چشمه سارهاي پرآب، بازارهاي باشکوه که به صنوف متعدد تقسيم مي گشت و خيابان هاي خوب، توصيف کرده است که بازار ميوه آن در رونق با بازار باب البريد دمشق رقابت مي کرد.( ابن بطوطه، ص 216) کازرون، از ديگر شهرهاي فارس، در تماس هميشگي با مناطق گرمسيري و ساحلي بود. محصولات کشاورزي چون ترنج، نارنج، ليمو، خرماي موسوم به گيلاني، پنبه و اندکي کتان در آن پرورش مي يافت. نرگس زارهاي آن شهرت فراوان داشت و قماش کرباسين آن به نقاط مختلف جهان صادر مي شد.( مستوفي، ص 136و 126) منطقه دشتستان که جزء نواحي گرمسيرات فارس شمرده مي شد و در همسايگي بنادر ريشهر، سيراف و جنابه قرار داشت، از بخش هاي پسابندر بسيار مهم بود که به سبب قرار گرفتن بر سر راه هاي ارتباطي بازرگاني و داشتن توانمندي کشاورزي، ترانزيت کالا، انبار آذوقه و مال التجاره و تأمين نيازمندي هاي غذايي بنادر، از عوامل اثرگذار بر اقتصاد خليج فارس در عصر ايلخانان بود. اين منطقه که از روزگار باستان بخشي از مراکز اداري و تجاري دولت هاي آريايي در آن قرار داشت، (سرفراز، ص 8-25) در دامداري و به ويژه پرورش اسب مشهور بود و بخشي از توليدات آن به هندوستان صادر مي شد.( فراشنبدي، ج 1، ص 12-11) منطقه شبانکاره با مرکزيت شهر ايج ( ايگ ) با اتصال به نواحي بشاگرد و کورستان لار با تحولات اقتصادي نواحي ساحلي در ارتباط بود. به نوشته حمدالله مستوفي: حدودش به ولايت فارس و کرمان و بحر فارس مي رسيد.( فسائي، ج 2، ص 900؛ مستوفي، ص 138) پادزهر، خرمهره و موميايي از محصولات عمده شبانکاره بود.( شبانکاره اي، ص 6-164) ميوه هاي شبانکاره به جزيره کيش صادر مي گرديد.( لسترنج، ص 310) مناطق لارستان، فال، خنج و کورستان نيز در استان فارس با بازرگاني برّي و بحري خليج فارس ارتباطي تنگاتنگ داشتند. « لار ولايتي است نزديک کنار دريا و مردم آنجا بيشتر تاجر باشند و سفر بحر و برّ کنند و حاصلش غله و پنبه و اندکي خرما است.» ( مستوفي، ص 139) ابن بطوطه نيز از بازارهاي نيکوي لار و کورستان ياد کرده است. ( ابن بطوطه، ص 5-304) تبريز و سلطانيه، پايتخت ايلخانان که مبداء و مقصد بسياري از کاروان هاي تجاري از دورترين جاهاي جهان بودند، از راه هاي مختلف با خليج فارس و درياي عمان ارتباط داشتند. بازار بزرگ تبريز به بخش هاي ويژه صنوف گوناگون تقسيم مي گرديد. بازار مشک و عنبرفروشان آن شهرت جهاني داشت و بازار جواهرات آن چشم ها را خيره مي کرد. ( همان، ص 253) به نوشته قلقشندي: تبريز مهم ترين نقطه سراسر ايران بود که « از همه سو بدان روي آورند و مقصد بارهاي همه تجار و مسافران است.» ( الزويري، ص 105) سلطانيه نيز پس از تبريز از مهم ترين مراکز اقتصادي ايران در نيمه شمالي بود: «هر چه مردم را به کار آيد، در آن ولايت موجود و بسيار است و اکنون چندان عمارات عالي که در آن شهر است، بعد از تبريز در هيچ شهري ديگر نباشد.»( مستوفي، ص 55) هر ساله به ويژه تابستان کاروان هايي بزرگ با پيمودن بيش از دويست و پنجاه و چهار فرسنگ راه در طول هفتاد روز از کيش و هرمز به اين مناطق مي رسيدند( همان، ص 186 ؛ الفونس، ص 106) و کالاهاي گوناگوني چون پارچه هاي گران بها، ادويه مالزي، مرواريد و ياقوت سيلان و مالابار، الماس و زمرد هند و شال کشمير، مرواريد خليج فارس و درياي عمان، اطلس و پارچه هاي زربفت شوشتر، موصل، يزد و کرمان و گلاب و عطريات شيراز و اصفهان و انواع کالاهاي کمياب و مشتري پسند هندوستان و چين را عرضه مي کردند.( کلاويخو، ص 68 ؛ اقبال، تاريخ مغول، ص 570) بخشي از کالاهاي مناطق جنوبي ايران توسط بازرگانان اروپايي که از راه سوريه و غرب به تبريز مي آمدند، به دورترين نقاط جهان صادر مي گرديد.( گروسه و دنيکر، ص 112) هم چنين کاروان ها به هنگام بازگشت، کالاهاي ساخت اروپا را براي فروش در جنوب و يا انتقال به هند و چين و افريقاي شرقي به بنادر خليج فارس بارگيري مي نمودند. منبع:نشريه پايگاه نور شماره 25 ادامه دارد...
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 417]
-
گوناگون
پربازدیدترینها