واضح آرشیو وب فارسی:مهر: خرمشهر و آرمانشهر در ادبيات /تنها 60 اثر ادبي دفاع مقدس با مضمون خرمشهر ثبت شده است
خبرگزاري مهر - گروه فرهنگ و ادب: "ادبيات دفاع شهري ايران" بخشي از مقاله اي نوشته حميدرضا نجفي است كه به تاثير واقعه آزادسازي خرمشهر در ادبيات داستاني ايران مي پردازد.
ميدانيم تنها شهري كه در طول جنگ به تصرف كامل دشمن درآمد، خرمشهر بود و ميدانيم بيشترين رمانهاي مربوط به ادبيات دفاع شهري به خرمشهر اختصاص يافته است.
هرچند كه در طول جنگ شهرهاي بسياري در معرض هجوم و حمله دشمن قرار گرفتند اما در قريب به اتفاق آثاري كه به جنگهاي شهري پرداختند، نام خرمشهر بيشتر مطرح شد. خرمشهر به عنوان الگوي شهري مدافع يا به اصطلاح گونهاي آرمانشهر در ادبيات ما رخ نمود و شهرهاي ديگري چون اهواز و آبادان كمتر و يا بعدها مورد توجه قرار گرفتند. همچنين روايت سقوط خرمشهر به عنوان تلخترين حادثه كل جنگ تحميلي در اغلب رمانها و آثار داستاني دفاع مقدس به اشاره گذاشته شد.
از اين سو نيز خبر آزادسازي خرمشهر به عنوان حماسيترين رويداد تاريخ جنگ ايران و عراق در رمانها و متون ادبي ما مطرح شد. حتي آن جايي كه ادبيات به حضور زنان در جنگ پرداخت، خواه ناخواه نام خرمشهر به ميان آمد. تقريبا تمام آثاري كه به حضور زنان در صحنه جنگ و بويژه به ياري رساني و امداد ميپردازند، با نام خرمشهر عجين شده است. شايد به اين دليل كه تنها شهر مقاومي كه زنان نيز در آن عليه تجاوز دشمن ايستادند، خرمشهر بود.
نمونه بارز چنين رمانهايي را ميتوان در "جستجوي من" نوشته منيژه جانقلي نام برد. به هر حال، با توجه به اهميت خرمشهر تقريبا در تمامي رمانهاي جنگ تحميلي ميتوان نامي از اين شهر را يافت. به عبارت ديگر، خرمشهر در اغلب آثار داستاني مربوط به جنگ يا مضمون اصلي و يا مضمون فرعي و پس زمينه قرار گرفته است.
به رغم جايگاه ويژه خرمشهر در ادبيات دفاع شهري ما، در فهرستي كه كتابخانه جنگ حوزه هنري انقلاب اسلامي از آثار ادبيات دفاع مقدس با مضمون خرمشهر فراهم آورده، تنها نام 60 اثر به ثبت رسيده است. جالبتر آنكه با مطالعه دقيقتر اين 60 عنوان درمي يابيم بيشتر اين عناوين خاطره نگاري و يا متوني فاقد ارزش كافي ادبي به شمار ميروند.
به عبارت ديگر، شايد بتوان تنها چهار يا پنج رمان با ارزش ادبي قابل قبول را در اين حوزه يافت. بر اين اساس، قابل پيش بيني است كه ما به مراتب كمتر ميتوانيم آثاري را مرتبط با دفاع شهري در آبادان، اهواز و ديگر شهرهاي درگير جنگ بيابيم. به اين ترتيب آثار ارزشمند ادبي ما درباره دفاع شهري شايد به 10 عنوان نيز بالغ نشود...
از ميان تقريبا 100 اثر ادبي مربوط به دفاع شهري، تنها به چند نمونه ميتوان اشاره كرد كه داراي ارزش ادبي قابل قبولي باشند.
از نخستين رمانهاي مربوط به ادبيات دفاع مقدس ميتوان از "زمين سوخته" اثر احمد محمود نام برد كه به تصويركشنده وضعيت شهر و مردم اهواز به هنگام جنگ تحميلي است. سيروس طاهباز نيز در اثر داستاني خود به نام "دعاي مرغ آمين" به شهر اهواز ميپردازد.
اين اثر در قالب دو نامه بلند يكي از اهواز به تهران و ديگري از تهران به اهواز تدوين يافته است. اسماعيل فصيح در رمان مستندگونه خود "زمستان 62" آبادان دوره جنگ را همچون يك پيش زمينه به نمايش ميگذارد.
كاوه بهمن در رمان "جنگي كه بود" به روايت خانوادهاي در شهر خرمشهر ميپردازد كه جنگ آن را از هم ميگسلد و برخي از افراد خانواده را به قرباني ميگيرد. قاسمعلي فراست نيز در رمان "نخلهاي بي سر" خود از اشغال خرمشهر آغاز ميكند و پايان رمان خود را به فتح دوباره خرمشهر اختصاص ميدهد. و همان طور كه قبلا نيز گفته شد، منيژه جانقلي در رمان "در جستجوي من" به خرمشهر و زنان آن به هنگام سقوط و مقاومت مردمش ميپردازد. جمشيد خانيان در "كودكيهاي زمين" به مضموني مشابه ميپردازد و سرانجام بايد از رمان "مهمان مهتاب" اثر فرهاد حسن زاده در همين باره نام برد.
آثاري كه نام برده شد كمابيش با ارزشترين آثار ادبيات دفاع شهري كشورمان به شمار ميآيند. حال آنكه آثار ديگري به ارزش ادبي كمتر مانند "نخلها و آدمها" اثر نعمت الله سليماني و يا "سكه پدربزرگ" اثر جعفر توزنده جاني قابل ذكرند...
چهارشنبه 1 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 287]