محبوبترینها
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1825915962
دختر پیغمبر در شعر فارسى
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: ستایشگران بنىهاشم و حدود آزادى آنان در دوره خلفا
از نیمه دوم سده نخستین هجرت،برغم تمایل حكومت دمشق،در شعر عربى نشانههائى از گرایش به خاندان پیغمبر پدید گشت. (1) بحق دانستن آنان، سوگوارى در مصیبت این خاندان،ناخشنودى نمودن از ستمهائى كه بر ایشان رفت.و گاه نكوهشى از آن مردم كه موجب چنین ستم شدند.از میان آن شعرها نمونههائى انتخاب گردید كه با زندگانى دختر پیغمبر (ص) ارتباطى داشت.اما آنچه درباره امیر المؤمنین على علیه السلام و فاجعه كربلا سروده شده فراوانست،چندانكه در چند مجلد بزرگ جاى خواهد گرفت.با بر افتادن امویان بسال یكصد و سى و دو هجرى این دسته از شاعران مجال فراخترى یافتند. و با آنكه عباسیان از آل على دلى خوش نداشتند،براى ریشهكن ساختن مانده خاندان اموى ستایندگان بنى هاشم را آزاد مىگذاشتند،و اگر ضمن ستایش آل پیغمبر از آل عباس هم مدحى مىكردند،ستاینده بىجایزه وصلت نمىماند.اما بهر حال آزادى آنان تا آنجا بود كه مدح علویان با نكوهش عباسیان توام نباشد و گرنه شاعر بجان خود امان نمىیافت-گاهى هم زمامدارانى چون متوكل و معتصم كمترین گرایشى را بآل على (ع) بر نمىتافتند و از آزار شاعران ثناگوى آنان دریغ نمىكردند.با گسترش تسلط دیلمیان بر بغداد،در این شهر كه از سالها پیش مركز اجتماعى شاعران شیعى شده بود،انجمنها تشكیل گردید كه در آن فضیلتهاى اهل بیت را مىخواندند و بر مظلومیت آنان اشك مىریختند.اما در شعر فارسى ،ستایش آل پیغمبر و گرایش به على (ع) و خاندان او از سده چهارم هجرى آغاز شده،و شمار این شعرها (آنچه در دست ماست) در سراسر حكومتسامانیان غزنویان،سلجوقیان و خوارزمشاهیان بسیار اندك است.در آن دسته از شعرها كه بعنوان نخستین شعرهاى درى معرفى شده جز وصف طبیعت و ستایش حكومت چیزى نمىبینیم.آیا مىتوان گفت همه شعرهاى فارسى ایران اسلامى كه تا سده چهارم هجرى بزبان درى یا دیگر لهجههاى ایرانى سروده شده از این نوع بوده است؟هر چند نمىتوان بدین پرسش پاسخ مثبت داد،اما گمان نمىرود شعرهاى در موضوع مورد بحث ما سروده شده باشد.در اینصورت علت آن چیست؟فشار سختحكومت؟جاى چنین احتمالى هست.و ما مىدانیم از سال چهل و سوم هجرى تا پایان حكومت ولید بن عبد الملك بن مروان،ایران و منطقه شرقى زیر فشار حاكمانى چون زیاد،عبید الله،حجاج بن یوسف،پسر اشعث.و كسانى از این دست مردم،روزگار مىگذرانده است.اما چرا در مدینه كه مستقیما زیر نظر خاندان اموى بود،كمیتبه ستایش هاشمیان بر مىخیزد ولى در نیشابور،طوس،غزنه و هرات نظیر چنین شاعرى را نمىبینیم؟. آیا مىتوان گفت در سده نخستین هجرت مردم ایران از خاندان پیغمبر (ص) و آنچه بر سر آنان رفت اطلاعى نداشتند؟هرگز جاى چنین احتمالى نیست.از این گذشته در فاصله تقریبا نیم قرن از حكومت ولید بن عبد الملك تا پایان كار مروان بن محمد كه گروههاى مقاومت در شرق ایران مخفیانه سرگرم كار بودند و بنام حكومتخاندان پیغمبر«الرضا من آل محمد»شعار مىدادند،مىتوان گفت هیچگونه شعرى كه بازگوینده این تمایل باشد سروده نشده؟مىدانیم شعر عامل مهمى براى تحریك عاطفه و احساس عمومى است.آیا مىتوان گفتحكومتها و یا عاملان آنان چنین شعرها را از میان بردهاند؟اگر چنین است چرا با شعر عربى چنین معاملهاى نشده است؟مضمون شعرهاى عربى مذمت مستقیم از خلفاى اموى و عباسى بود،در صورتیكه اگر در زبان فارسى چنین شعرهایى سروده شده باشد،تعریض به حاكمان صفارى،سامانى و یا غزنوى نبوده،چه آنان دخالتى در آن ستمكارىها نداشتهاند.درست است كه بحث ما درباره شعر درى است و این لهجه از سده سوم رسمیتیافت،اما در شعر تازى هم كه ایرانیان عربىگو سرودهاند چنان نمونههائى دیده نمىشود.از سده چهارم هجرى یعنى همزمان با تاسیس دولتهاى شیعى در ایران مركزى است كه گاهگاه نظیر این مضمونها در شعر فارسى دیده مىشود:مدحت كن و بستاى كسى را كه پیمبرو یا این نمونه:و یا این نمونه:بستود و ثنا كرد و بدو داد همه كار (2)چنین زادم و هم بدین بگذرمهمین دان كه خاك ره حیدرم (3)و یا این بیتها:مرا شفاعت این پنج تن بسنده بودكه روز حشر بدین پنج تن رسانم تنبهین خلق و برادرش و دختر و دو پسرمحمد و على و فاطمه حسین و حسن (4)در اواخر سده چهارم كه فاطمیان بر مصر دستیافتند و حكومتى مقتدر را پى افكندند وصیتشهرت آنان بدیگر كشورهاى اسلامى رسید و در شرق ایران طرفدارانى پیدا كردند، شاعران فارسى گوى آن سامان بمدح اهل بیت زبان گشودند و نمونه برجسته آنان ناصر خسرو علوى است.لیكن باز هم در سراسر قرن پنجم و ششم.شمار شعرهائى كه در مدح آل پیغمبر بفارسى سرودهاند،فراوان نیست.شگفت اینكه در سده پنجم شیعیان در بغداد و مركز خلافت عباسى انجمنها تشكیل مىدادند و بر مصیبت اهل بیت مىگریستند ،اما در شرق ایران دور افتادهترین نقطه بمركز خلافت،ناصر خسرو باید از بیم جان از بیغولهاى به بیغوله دیگر پناه برد.این چنین سختگیرى را باید بحساب عباسیان گذاشت و یا بحساب خوش خدمتى حكومتهاى محلى كه براى پایدارى خود،خشنودى خاطر آنان را از هر راهى مىجستند،و یا بحساب پاىبندى سخت مردم این منطقه بمذهب سنت و جماعت و یا پذیرش وضع (پس از مقاومتى اندك) ،بحثى است كه پس از گذشت هزار سال آنچه پیرامون آن نوشته شود حدس و گمانى است كه منشا آن نیز تمایل و عاطفه و یا طرز تفكر بحث كننده است.بهر حال چنانكه نوشتیم از نشات زبان درى در شرق ایران تا دهه نخستین سده هفتم،از شعر فارسى آنچه در ستایش خاندان پیغمبر سروده شده نمونههائى اندك است.و نام دختر پیغمبر به تلویح یا ضمنى در بعض این بیتها دیده مىشود.با هجوم مغولان بایران براى مدتى بیش از یكصد سال همه چیز درهم ریخت و در سده هشتم هجرى است كه شاعران شیعى در نقاط مختلف كشور ایران بمدح اهل بیت زبان مىگشایند.در ادامه نمونه شعرهایی از نظر خواننده مىگذرد و چنانكه مىبینیم طولانىترین مدیحه از خواجوى كرمانى و ابن حسام خوسفى است.آنچه در این فصل فراهم آمده،به پایان قرن نهم خاتمه مىیابد.چه قرن دهم آغاز سمیتیافتن مذهب شیعه در ایران است و در این دوره است كه قسمت مهمى از شعر فارسى را مدیحهها و مرثیههاى اهل بیت تشكیل مىدهد.ناصر خسروابو معین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانى بلخى متولد به سال 394 و متوفى بسال 481 هجرى قمرى از شیعیان اسماعیلى و مداح خلفاى فاطمى مصر و حجت از سوى ایشان،در جزیره خراسان.آنروز در آن هول و فزع بر سر آن جمعپیش شهدا دست من و دامن زهراتا داد من از دشمن اولاد پیمبربدهد بتمام ایزد داد ارتعالىدیوان.تقوى ص 4هم مطلع جمال خداوندىهم مشرق طلیعه انوارشصد چون مسیح زنده ز انفاسشروح الامین تجلى پندارشهم از دمش مسیح شود پرانهم مریم دسیه ز گفتارشهم ماه بارد از لب خندانشهم مهر ریزد از كف مهیارشاین گوهر از جناب رسول اللهپاكست و داور استخریدارشكفوى نداشتحضرت صدیقهگرمى نبود حیدر كرارشجنات عدن خاك در زهرارضوان ز هشتخلد بود عارشرضوان بهشتخلد نیارد سرصدیقه گر بحشر بود یارشباكش ز هفت دوزخ سوزان نىزهرا چو هستیار و مدد كارشدیوان ص 209سنائىابو المجد مجدود بن آدم.از شاعران قرن پنجم و ششم هجرى.متوفاى اوائل قرن ششم (518هجرى) .نشوى غافل از بنى هاشموز ید الله فوق ایدیهمداد حق شیر این جهان همه راجز فطامش نداد فاطمه را(حدیقه.مدرس رضوى ص261)در صفت كربلا و نسیم مشهد معظمآل یاسین بداده یكسر جانعاجز و خوار و بى كس و عطشانكرده آل زیاد و شمر لعینابتداى چنین تبه در دینمصطفى جامه جمله بدریدهعلى از دیده خون بباریدهفاطمه روى را خراشیدهخون بباریده بى حد از دیده(حدیقه.ص270)قوامى رازىبدر الدین قوامى از شاعران معروف نیمه اول قرن ششم.متوفى در نیمه دوم قرن ششم هجرى.در مرثیه سید الشهداءزهرا و مصطفى و على سوخته ز دردماتم سراى ساخته بر سدره منتهادر پیش مصطفى شده زهراى تنگدلگریان كه چیست درد حسین مرا دواایشان درین كه كرد حسین على سلامجدش جواب داد و پدر گفت مرحبازهرا ز جاى جست و به رویش در اوفتادگفت اى عزیز ما تو كجائى و ما كجاچون رستى از مصاف و چه كردند با تو قوممادر در انتظار تو دیر آمدى چراحب یاران پیمبر فرض باشد بى خلافلیكن از بهر قرابت هستحیدر مقتدابود با زهرا و حیدر حجت پیغمبرىلاجرم بنشاند پیغمبر سزائى با سزا(دیوان.ص 1206-127)اثیر اخسیكتىاز شاعران سده ششم هجرى و متوفى بسال 577یا 579 هجرى قمرى.سبزه فكنده بساط بر طرف آبگیرلاله حقه نماى شعبده بو العجبپیش نسیم ارغوان قرطه خونین بكفخون حسینیان باغ كرده چو زهرا طلب(دیوان ركن الدین همایون فرخ ص27)خواجوى كرمانىابو العطا كمال الدین محمود مرشدى متولد به سال 689و متوفى بسال 753 هجرى قمرى.روشنان قصر كحلى گرد خاك پاى اوسرمه چشم جهان بین ثریا كردهاندبا وجود شمسه گردون عصمت فاطمهزهره را این تیره روزان نام زهرا كردهاندخون او را تحفه سوى باغ رضوان بردهاندتا از آن گلگونه رخسار حورا كردهاندباز دیگر بر عروس چرخ زیور بستهاندپرده زر بفتبر ایوان اخضر بستهاندچرخ كحلى پوش را بند قبا بگشودهاندكوه آهن چنگ را زرین كمر در بستهانداطلس گلریز این سیما بگون خرگاه رانقش پردازان چینى نقش ششتر بستهاندمهد خاتون قیامت مىبرند از بهر آندیده بانان فلك را دیدهها بر بستهانددانه ریزان كبوتر خانه روحانیاننام اهل بیتبر بال كبوتر بستهانددل در آن تازى غازى بند كاندر غزو رومتازیانش شیهه اندر قصر قیصر بستهاند(دیوان.ص 133-134)منظومه محبت زهر او آل اوبر خاطر كواكب از هر نوشتهانددوشیزگان پردهنشین حریم قدسنام بتول بر سر معجز نوشتهاند.(دیوان.ص584)از آن بوصلت او زهره شد بدلالىكه از شرف قمرش در سراچه دربان بودچون شمع مشرقى از چشم سایر انجمز بس اشعه انوار خویش پنهان بودنگشت عمر وى از حى (6) فزون ز روى حسابچرا كه زندگى او بحى حنان بودوراى ذروه افلاك آستانه اوستزمرغزار فردایس آب و دانه اوستبدسته بند ریاحین باغ پیغمبركه بود نیره برج قدس را خاورعروس نه تتق (7) لاله برگ هفت چمن (8)تذرو هشت گلستان (9) و شمع شش منظرز نام او شده نامى سه فرع (10) و چار اصول (11)بیمن او شده سامى دو كاخ و پنج قمر (12)كهینه سورى (13) بیت العروس او ساره (14)كمینه جاریه خانه دار او هاجر (15)بمطبخش فلك دود خورده را در پیشزمه طبقچه سیم و ز مهر هاون زرز سفره انا املح (16) طعام او نمكینز شكر انا افصح (17) كلام او شیرین(دیوان ص615)ابن یمینمحمود بن یمین الدین فریومدى.از شاعران سده هشتم هجرى و از ستایشگران خاندان سربدارى و وابسته بدین خاندان.بسال هفتصد و شصت و نه هجرى درگذشته است.شنیدم ز گفتار كارآگهانبزرگان گیتى كهان و مهانكه پیغمبر پاك والا نسبمحمد سر سروران عربچنین گفت روزى باصحاب خودبخاصان درگاه و احباب خودكه چون روز محشر در آید همىخلایق سوى محشر آید همىمنادى بر آید بهفت آسمانكه اى اهل محشر كران تا كرانزن و مرد چشمان بهم بر نهیددل از رنج گیتى بهم بر نهیدكه خاتون محشر گذر مىكندز آب مژه خاك تر مىكندیكى گفت كاى پاك بى كین و خشمزنان از كه پوشند بارى دو چشمجوابش چنین داد داراى دینكه بر جان پاكش هزار آفرینندارد كسى طاقت دیدنشز بس گریه و سوز و نالیدنشبیك دوش او بر،یكى پیرهنبزهر آب آلوده بهر حسنز خون حسینش بدوش دگرفرو هشته آغشته دستار سربدینسان رود خسته تا پاى عرشبنالد بدرگاه داراى عرشبگوید كه خون دو والا گهر از ین ظالمان هم تو خواهى مگرستم كس ندیدست از این بیشتربده داد من چون توئى دادگركند یاد سوگند یزدان چنانبدوزخ كنم بندشان جاودانچه بد طالع آنظالم زشتخوىكه خصمان شوندش شفیعان او(دیوان.حسینعلى باستانى راد ص590-589)ابن حساممحمد بن حسام الدین خوسفى از شاعران مشهور قرن نهم.شاعر مقتدر طبع و عالم بلند همت كه عمر خود را به مدح خانواده پیغمبر گذراند،و مردمان را براى نواله ستایش نگفت چنانكه گوید:شكم چون به یك نان توان كرد سیرمكش منتسفره اردشیرسراینده خاوران نامه و دیوان او مركب از قصیدهها و ترجیعبندها و مخمسها و دیگر انواع شعر است.متوفى بسال هشتصد و هفتاد و پنج هجرى قمرى.قصیده در مدح فاطمه زهراچنین گفت آدم علیه السلامكه شد باغ رضوان مقیمش مقامكه با روى صافى و با راى صافزهر جانبى مىنمودم طوافیكى خانه در چشمم آمد ز دوربرونش منور ز خوبى و نورزتابش گرفته رخ مه نقابز نورش منور رخ آفتابكسى خواستم تا بپرسم بسىبسى بنگریدم ندیدم كسىسوى آسمان كردم آنگه نگاهكه اى آفریننده مهر و ماهضمیر صفى از تو دارد صفاصفا بخشم از صفوت مصطفى!دلم صافى از صفوت ماه كنز اسرار این خانه آگاه كنز بالا صدائى رسیدم بگوشكه یا اى صفى آنچه بتوان بگوش!دعایى ز دانش بیاموزمتچراغى ز صفوت برافروزمتبگو اى صفى با صفاى تمامبحق محمد علیه السلامبحق على صاحب ذوالفقارسپهدار دین شاه دلدل سواربحق حسین و بحق حسنكه هستند شایسته ذو المننبخاتون صحراى روز قیامسلام علیهم علیهم سلامكز اسرار این نكته دلگشاىصفى را ز صفوت صفایى نماىصفى چون بكرد این دعااز صفا درودى فرستاد بر مصطفىدر خانه هم در زمان باز شدصفى از صفایش سر انداز شدیكى تخت در چشمش آمد ز دورسرا پاى آن تخت روشن ز نورنشسته بر آن تخت مر دخترىچو خورشید تابان بلند اخترىیكى تاج بر سر منور ز نورز انوار او حوریان را سروریكى طوق دیگر بگردن درشبخوبى چنان چون بود در خورشدو گوهر بگوش اندر آویختهز هر گوهرى نورى انگیختهصفى گفتیا رب نمىدانمشعنایتبخطى كه بر خوانمشخطاب آمد او را كه از وى سؤالبكن تا بدانى تو بر حسب و حالبدو گفت من دخت پیغمبرمباین فر فرخندگى در خورمهمان تاج بر فرق من باب مندو دانه جواهر حسین و حسنهمان طوق در گردن من على استولى خدا و خدایش ولى استچنین گفت آدم كه اى كردگاردرین بار گه بنده راهستبارمرا هیچ از اینها نصیبى دهندازین خستگیها طبیبى دهندخطابى بگوش آمدش كاى صفىدلت در وفاهاى عالم و فىكه اینها به پاكى چو ظاهر شوندبعالم به پشت تو ظاهر شوندصفى گفتبا حرمت این احتراممرا تا قیام قیامت تمامپىنوشتها:1.مقصود از این شعرها شعرهائى است كه نشان دهنده مظلومیت آل پیغمبر باشد و گرنه شعرهاى مدحى از آغاز تاسیس حكومت اسلامى در مدینه سروده شد.2.كسائى مروزى.3.فردوسى.4.غضائرى رازى.5.قصیدهاى كه این بیتها جزء آن آمده در چاپ مینوى.محقق دیده نمىشود.6.اشارت استبه سالیان عمر دختر پیغمبر،حى بحساب جمل هیجده است.7.نه افلاك.8.هفتسیاره.9.هشتبهشت.10.موالید سه گانه:حیوان.نبات.معادن.11.چهار آخشج:آب.باد.خاك.آتش.12.هفت افلاك.13.میهمان.14.زن ابراهیم (ع) و مادر اسحاق.15.مادر اسماعیل (ع) .16.ماخوذ از حدیث«كان یوسف حسننا و لكنین املح» (سفینة البحار ج 2 ص546) .17.ماخوذ از حدیث«انا افصح العرب بیدانى من قریش (سفینة البحار ج 2 ص361)منبع :زندگانی فاطمه زهرا سلام الله علیها ص 211سید جعفر شهیدى
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1450]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها