واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
حدیث کار اکنون ، کار و اشتغال ، با گذشته بسیار تفاوت کرده و از حالات ابتدایی خارج شده و روندی بسیار پیچیده یافته است. امروزه ، با انواع مشاغل علمی ، فنّی ، خدماتی ، صنعتی و ... ، انبوه عظیمی از کارگران و کارمندان ، کارفرمایان و مدیران ، مؤسسات و شرکت های کوچک و بزرگ محلی ، ملی و بین المللی و نیز مسائل پیرامونی زیاد دیگری رو به رو هستیم که ابعاد مختلف آنها در شاخه های مختلف علوم ، بررسی می شود. در دو منبع اصلی دین (قرآن و حدیث) ، در موضوعات خُرد و کلانِ کار و اشتغال ، آموزه های بسیاری یافت می شود که در این نوشتار ، به صورت کوتاه ، به بخشی از آنها می پردازیم. کار ، ارزش ذاتی داردخداوند ، آسمان و زمین را در تسخیر انسان قرار داد تا آدمی برای آبادانی زمین تلاش کند و نیازهای خود را برطرف نماید. از این رو ، کار و کسب و روزی جستن ، از ارزش ذاتی برخوردار است و در احادیث اسلامی و سنّت معصومان(ع) ، در ردیف عبادت ، شهادت و ... آمده است. چنان که از پیامبر اسلام(ص) نقل است:ـ پس از ادای نماز واجب ، روزی جستن واجب است.1ـ هر کس بکوشد تا خود را عزیز و از مردم بی نیاز دارد ، [هم رتبه] شهید است.2ـ جهاد ، [فقط] آن نیست که [کسی] در راه خدا شمشیر بزند. هر آینه جهاد ، آن [نیز] است که فرد ، پدر و مادر و فرزندانش را سرپرستی کند. پس چنین کسی در حال جهاد است. و [نیز] آن که خود را تأمین می سازد تا از مردمْ بی نیاز باشد ، او هم در حال جهاد است.3تشویق به کار و پرهیز از بی کاریروشن است که بی کاری ، زمینه ساز بسیاری از مشکلات فردی و جمعی است. به همین جهت در احادیث ، تشویق و تأکید به کار و کسب و نیز پرهیز از بی کاری و تنبلی در طلب روزی ، بسیار دیده می شود. پیامبر اسلام(ص) دست کارگر را می بوسد و می فرماید : «این ، دستی است که هرگز آتش به آن نمی رسد».4 روش انبیا و اولیای الهی نیز تلاش و کوشش برای امرار معاش بوده است. به گفته رسول خاتم(ص) ، حضرت آدم(ع) در حالی که بهشت و نعمت را پشت سر گذاشته بود ، به فرمان خداوند ، با دستش کشت و کار می کرد و از دسترنج خویش می خورد،5 خداوند ، آهن را برای حضرت داوود(ع) ، نرم کرد و او هر روز زرهی می ساخت و می فروخت و از بیت المال ، بی نیاز گشت.6حضرت محمّد(ص) نیز در حالی مبعوث شد که با گرفتن یک قیراط (یک بیست و چهارم دینار) برای مردم مکه ، گوسفند می چرانید. امام علی(ع) ، هرگاه از جهاد فراغت می جست ، به آموزش مردم و داوری میان آنان روی می آورد و چون از این کارها هم فارغ می شد ، در بُستانی از آنِ خویش ، با دست خود به کار می پرداخت و در همین حال ، خدای را ذکر می گفت.7 درباره امام باقر ، امام صادق و امام کاظم(ع) نیز روایت شده که با دست خود ، کار می کردند و غرق عرق می شده اند.8شرایط احراز شغلامروزه در مدیریت مشاغل ، یکی از اقدامات ، طرح ریزی و طبقه بندی مشاغل و شرایط احراز شغل است. با رعایت شرایط احراز شغل و گزینش نیروی برخوردار از وجدان کاری ، دانایی ، مهارت و تجربه ، کارها به بهترین نحو انجام می شود.در دیگاه اسلامی ، هم علم و مهارت و تخصص و توانایی ، و هم ایمان ، تقوا و امانتداری از شروط صلاحیت کارکنان است؛ چرا که انسان توانا و ماهر ، کارها را به درستی انجام می دهد و در پرتو ایمان و تقوا ، خدا را شاهد اعمال و رفتار خود می بیند و مواظب است که خلاف نکند و اگر خلافی انجام داد ، می کوشد اصلاح کند. این نکته را در قرآن ، در داستان موسی و شعیب (قصص/ آیه 26) و داستان یوسف و خزانه داری مصر (یوسف/ آیه 55) می توان خواند. در سنّت (گفتار و رفتار معصومان) هم در این خصوص ، موارد زیادی یافت می شود که از آن جمله ، عهدنامه مالک اشتر است. علی(ع) ، کارگزاران دولت اسلامی را به طبقات مختلفی مانند : قاضی ، سپاهی ، صنعتگر و ... تقسیم و برای انتخاب هر یک شرایطی را ذکر می کند:در کار عاملان و کارگزاران خود بیندیش و ایشان را پس از آزمون ، به کار گمار و خودسرانه و بدون مشورت با دیگران، بر سر کاری مگذار که خودسری و کوته نظری ، ستمکاری و خیانت به بار می آورد. کارگزاران این چنین را در میان کسانی جستجو کن که کاردان و آبرومندند و نیز از خانواده هایی برگزین که درستکار و پارسا و پیش قدم در اسلام اند که اینان خوی و رفتاری پسندیده دارند و برای آبروداری ، کمتر طمع می ورزند و در کارها عاقبت اندیشند.9حقوق و دستمزد مناسب ( رفاه نسبی )حقوق و دستمزد ، ارضا کننده نیازهای اولیه زندگی و مهم ترین عامل انگیزش افراد برای کار است؛ اما حقوق و دستمزد نیز باید مناسب باشد و شرایطی را ایجاد کند که فرد به یک رفاه نسبی و آسایش روانی برسد تا با انگیزه بیشتری کار بهتری انجام دهد و از قوانین و مقررات، سرپیچی نکند.از پیامبر اسلام(ص) نقل است : «آدمی ، هرگاه وسایل زندگی اش به قدر نیاز فراهم باشد ، روانش آسایش می یابد».10 علی(ع) در سفارش به مالک اشتر می فرماید : «روزی اینان (کارگزارانت) را فراخ کن که فراخی روزی ، آنها را در خودسازی، توانا و دلگرم می کند و از دستبرد به مالی که در اختیارشان است ، بی نیاز می گرداند».11از سوی دیگر در احادیث ، بر برقراری تعادل میان درآمدها و هزینه های زندگی و نیز میانه روی و دوری از اسراف نیز تأکید فراوانی شده است تا آدمی بر پایه اصول اخلاقی ، شغل مناسب را انتخاب کند و عملکرد خوبی ارائه دهد.امام سجاد(ع) در دعای کمک خواهی برای پرداخت وام می گوید : «بارخدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست و مرا از ولخرجی و زیاده روی دورکن و با بخشش و میانه روی، برپا و استوارم دار و اندازه نگه داشتن نکو را به من بیاموز و به لطف خویش از ریخت و پاش، بازم دار».12اثرات غیر اقتصادی کارکار ، تنها نقش اقتصادی و کسب درآمد یا سود ندارد؛ بلکه اثرات مثبت فراوان روحی (روانی) و نیز اجتماعی دارد. کار و فعالیت سالم ، باعث آسایش روانی ، رضایت از زندگی ، حفظ آبرو و ... فرد می شود که به او یک نشاط روحی و انگیزش روانی می دهد و چنانچه پایبند به اصول اخلاقی و انسانی باشد ، دست به کارهای ناپسند و نیز مفاسد اجتماعی نمی زند. کار ، بستر مناسبی برای رشد فضیلت هاست و بی کاری ، زمینه ساز مفاسد اخلاقی و اجتماعی است.امام رضا(ع) می فرماید : «هرگاه انسان به قدر خوراک سالش را فراهم آورد ، سبکبار و آسوده خاطر می شود».13 امامان باقر و صادق(ع) مادام که به قدر خوراک سالشان را تدارک نمی کردند ، مِلکی نمی خریدند.14جمع بندیکار و اشتغال ، در اسلام توصیه شده و هدف از آن ، از نظر فردی تأمین نیازهای مادی ، رسیدن به رفاه نسبی و تکامل معنوی است و از نظر اجتماعی ، پیشرفت و توسعه جامعه اسلامی است. در اسلام ، هر کار و شغلی مجاز شمرده نشده است و نیز بین اقتصاد و اخلاق (ارزش های معنوی) ، رابطه ای دوسویه برقرار نموده است. از این رو ، اسلام ، اصول اخلاقی و عبادی بسیاری را در رشد و توسعه اقتصادی ، دخیل می داند ، از جمله : توکل ، تقوا و پرهیز از گناهان ، خوش خلقی ، صبر ، قناعت ، پاکدامنی ، نماز ، دعا ، زکات ، امانتداری و ...15.پی نوشت ها :1 تا 3. رک : توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث ، محمّد محمدی ری شهری ، قم : دارالحدیث ، 1382 ، ج1 ، ص 183 ـ 230 .4 تا 8 . رک : همان ، ص 197 ـ 213 .9. نهج البلاغه ، نامه 53 (عهدنامه مالک اشتر) .10. الکافی ، ج 5 ، ص 89 ، ح 2 .11. نهج البلاغه ، نامه 53 .12. صحیفه سجادیه ، دعای 30 .13. رک : توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث ، ج 1 ، ص 69 ـ 90 .14. همان جا.15. رک : همان ، ج 2 ، ص 627 ـ 758 و ص 775 ـ 862 .منبع: www.hawzah.net
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 364]