واضح آرشیو وب فارسی:فارس: هویتطلبی نوین، ریشه تعارض فرهنگی در ترکیه
دردسرهای تازه اردوغان در نوعثمانی گری
این بار بحث جدیتر از گذشته است و اساس فرهنگ یک کشور یعنی زبان نوشتاری آن را مورد بحث قرار داده است. در این راستا، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه خواستار اجباری شدن زبان و رسم الخط عربی به مدارس ترکیه شده است.
یکی از نظریاتی که اخیراً در غرب مطرح شده و به نقد تفکر رایج در این جوامع میپردازد، نظریه سازهانگاری است که عدم توجه نظریات غربی به ارزشها و معانی و مبانی انسانی و از همه مهمتر «هویت» را در ساختار نظریهپردازی و نحوه زندگی مورد چالش قرار میدهد. مسئلهای که نخبگان مسلمان بهخصوص پس از انقلاب اسلامی ایران بر آن تاکید داشتند و اکنون مرجعی برای تحلیل بسیاری از پدیدههای سیاسی-اجتماعی شده است. مسئله اسلامگرایی و هویتطلبی در ترکیه نیز در قالب این نظریه قابل بحث و توضیح است: جایی که نخبگان ترکیه ندای بازگشت به هویت اسلامی سر میدهند، گویا تغییر مهمی در کشور اتفاق خواهد افتاد. بر این اساس، موضعگیریهای اردوغان، رئیس جمهور ترکیه همواره چالشی برای جامعه نخبگان لائیک ترکیه بوده است. این مسئله بیش از هر چیز از منشاء شکلگیری تفکرات وی نشأت میگیرد. بنابراین، باور این مسئله سخت نیست که اسلامگرایی مدرن در ترکیه صحنه سیاسی-اجتماعی این کشور را تغییر داده است. این بار سخن از تغییر رسمالخط زبان رسمی ترکیه به عربی است. از موفقیت های اقتصادی تا دموکراسی اسلامی و جذبه های فرهنگی جامعه ترکیه طی دههها با کودتاهای متعدد ارتش برای حفظ خط فکری لائیک در ساختار سیاسی مواجه بوده است. با این وجود، با قدرتگیری حزب اعتدال و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان تحولات مهمی در این کشور شکل گرفت. این تحولات هم در عرصه سیاسی بود، هم در عرصه اقتصادی؛ ولی وجه مهم و اصلی این تفکر خود را در تحولات فرهنگی نشان داد. بازگشت به هویت اسلامی و نقد فرهنگ غرب در عین پذیرش برتری تکنولوژیک و علمی آن و تلاش برای اخذ فن و تکنولوژی غربی در عین گرفتار نیامدن در اپیستومولوژی یا معرفتشناسی غرب از پایههای اصلی تفکرات حزب اعتدال و توسعه بود که به تغییرات مهمی حتی در سطح تغییرات در قانون اساسی این کشور توفیق یافت. با این وجود هر چه جامعه نخبه مذهبی این کشور به این تغییرات پاسخ مثبت نشان داده و آن را درونی کرده است، جامعه نخبه لائیک این کشور هنوز با ادبیات جدید مأنوس نشده و هر از گاهی شمهای از سخنان یا رویکردهای اردوغان موجب آشفتگی در این جمع میشود. اما این بار بحث جدیتر از گذشته است و اساس فرهنگ یک کشور یعنی زبان نوشتاری آن را مورد بحث قرار داده است. در این راستا، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه خواستار اجباریشدن زبان و رسمالخط عربی به مدارس ترکیه شده و اذعان کرده است که «آتاتورک با حذف زبان عثمانی رگ گردن ترکیه را قطع کرد.» وی ضمن اصرار بر اجباری بودن تدریس رسمالخط عربی، بازگردانی فرهنگ بومی را در برابر رویکرد غربی اجتنابناپذیر عنوان کرده است. این بار مخالفان لائیک وی که پیشتر با آزاد شدن حجاب در مجامع عمومی به شدت مخالفت می کردند، اکنون با رویکرد جدیتر دولت ترکیه خط فکری آتاتورک را در خطر میبینند. شایان ذکر است که، مصطفی کمال آتاتورک٬ بنیانگذار ترکیه نوین زبان عثمانی را در سال 1928 میلادی منسوخ اعلام کرد و رسمالخط لاتین را جایگزین رسمالخط عربی کرد. آتاتورک برای خالص کردن زبان رسمی ترکیه از زبانهای دیگر٬ دستور حذف واژههای عربی، فارسی و یونانی را از این زبان صادر کرد، هرچند برای کسانی که با زبان ترکی استانبولی آشنایی دارند این نکته مسلم است که پیرایش زبان ترکی استانبولی به زعم حامیان آن، موفق نبوده است. تاسف برای کسانی که قبر نیاکانشان را نیز نمی توانند، بخوانند! اردوغان در یک نشست مذهبی اعلام کرد: «کسانی در این کشور هستند که نمیخواهند این زبان تدریس شود. این خطر بزرگی است و چه آن ها بخواهند و چه نخواهند زبان عثمانی در این کشور تدریس و آموخته خواهد شد. باید رابطهمان را با ریشههایمان تقویت کنیم». او همچنین اعلام کرد که متاسف است که «اکثر مردم کشور نمیتوانند حتی نوشتههای روی سنگ قبر نیاکان خود را بخوانند». برجسته شدن رسمالخط زبان عربی به عنوان پایه آموزش، مسئلهای است که بیش از پیش پای نظریه سازهانگاری را به میان میکشد. نکتهای که بازگشت به هویت و روابط اجتماعی حاصل از ارزشهای پیشین در نظریه سازهانگاری بر آن تاکید دارد، بیش از پیش در زبان و معانی مستتر در واژگان آن مطرح است. وجه دیگر این نظریه بر برابر بودن منافع و ارزشها تاکید دارد. یعنی مقدم نبودن رفاه یا منافع اقتصادی یا مادی بر ارزشها و هویتها؛ مسئلهای که در گرایشهای مختلف نظری در غرب جریان و تداوم دارد و به نوعی پارادایم علمی و نگرش عمومی تبدیل شده است. تکنوکرات های مرکز گرا و بازگشت به خویشتن تکنوکراتهای اسلامگرای آنکارا که از قلب کشور ترکیه برخاستهاند، رویکردی ارزشمحور را در کنار فعالیت اقتصادی و سیاسی شعار و ملاک عمل خویش قرار دادهاند. گفتمانی مرکز محور و هویت خواه که هرچند گاهی کجرویهایی دارد، اما گویا ندای بازگشت به ارزشهای سنتی در کنار موفقیت اقتصادی را نه تنها ممکن بلکه ضروری و تنها راه میداند. بر این اساس به نقد تمدن غرب پرداخته و جامعه خویش را هر چه بیشتر به بازشناسی و بازتعریف از خویش تشویق می کند. مسئله حجاب، نقد برابری زن و مرد، نقد خیرخواهی لیبرال دموکراسی نسبت به مسلمانان(مرگخواهی غربیها برای مسلمانان)، تکیه بر برتری تاریخی تمدن اسلام با رنگ و بوی ملی و به چالش کشیدن گاه و بیگاه مظاهر غربی و تاریخ استعماری غرب که به نوعی تابو تبدیل شده است، از رویکردهایی است که برای اردوغان و تیمش ناآشنا نمینماید، هرچند که مخالفتهای داخلی یا خارجی او را «روانی» بخواند. مسعود فتحی پور منبع: رصد انتهای متن/
93/09/24 - 02:46
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 96]