واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: جایگاه شعر دفاع مقدس در ادبیات ارومیه روزنامه آراز آذربایجان در شماره روز شنبه خود، با انتشار مطلبی به بررسی جایگاه شعر دفاع مقدس در ادبیات ارومیه پرداخته است.
در این مطلب می خوانیم: یکی از مهمترین عناوین ادبیات در ایران اسلامی، موضوع دفاع مقدس است. موضوعی که جامعه ایران نه در کلام عرفی که در شکل جغرافیایی و انسانی در متن آن درگیر بوده و هست. ایران اسلامی به دلیل تنوع و کثرت فرهنگ ها و ادیان از سویی و ویژگیهای مرزی در چهار سوی خود، آماج مستقیم و غیرمستقیم حملات دشمنان از داخل و خارج کشور بوده وهست.
این درهم تنیدگی با صورت دفاعی جنگ 8 ساله جزء هویت ذاتی جامعه ایران شده است. به همین دلیل از سویی باید جریان سازی های فرهنگی و فکری توأمانی در حوزه های مختلف ادبی و هنری انجام شود تا این هویت ذاتی تبدیل به یک شناخت اجتماعی تاریخی شده واز مسیر خاطره گونه و یادبودگرا خارج شود.
در خصوص موضوعیت ادبیات دفاع مقدس و فرهنگ سازی و اجتماع سازی آن باید به چند نکته توجه داشت: اول اینکه ورود صورت دفاعی جنگ 8 ساله به حوزه ادبیات و در کل فرهنگ، باید از موضع فرهنگی باشد و ادبیات نه بعنوان یک وسیله که به عنوان مرکز و اساس فرهنگ سازی در این زمینه پذیرفته شود! نه نتیجه و ماحصل یک تلفیق ناموفق!
دوم آنکه ادبیات و زبان ادبی می تواند فکر و اندیشه مبتنی بر دفاع و استقامت را با همه ابعاد فلسفی، عرفانی، تاریخی و… آن تبدیل به یک فرهنگ جامعه محور کند. ادبیات می تواند با شعر و داستان نه فقط روایت که خلق کند و بیافریند و این بزرگترین ویژگی ادبیات است. ادبیات استثنایی را نمی پذیرد و حاضر نیست حقیقت را برای یک لحظه هم که شده زییاتر ببیند و یا زیباتر بکند. چرا که حقیقت همیشه زیبا و شاعرانه نیست!
ادبیات روایت لحظات دست نیافتنی در جهان واقع است اما با شیوه و ابزار واقعی و سازمایه واقعی! صورت دفاعی 8 سال جنگ در ایران و مناطق مختلف آن در ذات خود همین لحظات ناب را بارها تجربه کرده و در ذهن و بطن خود محفوظ دارد. خاصیت آفرینشی ادبیات می تواند این زوایا و لحظات ناب را از دل تاریخ 8 ساله این صورت دفاعی جنگ بیرون کشیده و صورت انسانی آن را به شکل کاملا ادبی و واقعی به شناخت بنشیند.
سوم زبان! زبان مفاهمه و ارائه، مهمترین نقش را در ادبیات به عهده دارد. زبان شاخص در ادبیات می تواند زبان صورت دفاعی 8 سال جنگ را کشف کرده و با صورت ادبی خود برای همیشه و برای آینده روایت و تثبیت کند. زبان دفاع، زبان انسانی و زبان امنیت است، زبان آسایش است، زبان شاخص ادبی نیز به دنبال کشف بزنگاه های عاطفی در بحران عمیق انسانیت در جهان امروز است. این دو زبان از یک مسیر عبور می کنند و حاوی اندیشه و شعور یکسان هستند.
زبان ارائه صورت دفاعی درعرصه یک جنگ هر قدر به بومیت وقوع جنگ و لحظات دفاعی آن نزدیک باشد موفق تر بوده و به نشانه ها و ارکان سازنده این لحظات دفاعی نزدیکتر است. برای مثال جنگ 8 ساله و صورت دفاعی آن پر از نشانه های بومی هر منطقه ای است که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در این صورت دفاعی درگیر بوده است. به عبارتی دفاع در جنگ 8 ساله ایران و عراق خاستگاه های فرهنگی و اجتماعی داشته است. این خواستگاه های فرهنگی؛ ادیان و مذاهب، زبان و فرهنگ بومی مادری، وطن دوستی، انسان دوستی و… را در خود داشته و دارد.
شعر دفاع مقدس: ادبیات منظوم دفاع مقدس آیینه تمام نمای چهره حماسه سازان 8 سال جنگ است. ایثار، از خودگذشتگی، حماسه، شهادت طلبی، وطن دوستی، حمیت، خداپرستی رزمندگان و شهیدان را الگوی واقعی برای حال و آینده قرار می دهد.
این در حالی است که همه این ابعاد با آداب و عادات و فرهنگ و سنن اجتماعی و اعتقادی و ملی ما آمیخته شده است. شعر دفاع مقدس در حوزه محتوا، زبان، زیباشناسی، و قالب تحولات ثابت و یا متغیر به خود دیده؛ در برخی زمینه ها به پیروی از قدما عمل شده و گاهی نوآوری دیده می شود و یا اینکه شعر در برخی موارد از دیدگاه هنری قوی جلوه نکرده است.
به هرحال خیزها و جهش شاعرانه در شعر ستودنی است. اما در هر حال توجه به تحولات در حوزه زبان و زیبایی های ادبی شعر ضرورت دارد. شعر دفاع مقدس دفتر و سفینه احوال، عادات، اندیشه ها، اعتقادات رزمندگان و شهدا و ایثارگران و شاعران است که در قالب محتوایی چون: ترغیب، تشویق، جهاد اصغر و اکبر، حماسه و عرفان، بیگانه ستیزی، وطن دوستی، شهادت طلبی، مبارزه با غرب زدگی، و خودباختگی، مردم گرایی، خودباوری، انتقادی، مضامین اسطوره ای، تاریخی، دینی، جلوه می کند.
تأثیر شعر دفاع مقدس چگونه و براساس چه مکانیسمی بر مخاطب وارد می گردد؟ فارغ از زمینه های مختلف برون متنی باید دید شعر دفاع مقدس با کدام شیوه های بیانی بینامتنی، پیرامتنی، پیشامتنی و مهمتر از همه درون متنی عمل می نماید؟
اما ارزش شعر دفاع مقدس در دو حوزه قابل تخمین و برآورد است. یکی از این دو حوزه، کلیت شعر معاصر است. در این حوزه جایگاه شعر دفاع مقدس در روند تکاملی شعر معاصر بررسی می شود. پویایی، ایستایی و حتی جریان شعر معاصر کشور، حاصل از تأثیر شعر دفاع مقدس در طی این پژوهش مورد تحقیق قرار می گیرد. اما حوزه دیگر ارزیابی و ارزش گذاری شعر دفاع مقدس در عرصه های خارج از ادبیات شکل می گیرد.
اگر بپذیریم که شاعر علاوه بر تعهدات ادبی، مسئولیت های دیگری نیز به عنوان یک انسان (جدا از شخصیت ادبی اش) برعهده دارد، پس شعر او باید بتواند برآیندی هنرمندانه و خلاقانه از مسئولیت های ادبی اش از یک سو و تعهدات اجتماعی، سیاسی و حتی ایدئولوژیکش از دیگرسو داشته باشد.
بنابراین در این حوزه تحقیقی به این مسأله پرداخته می شود که آیا شاعر دفاع مقدس توانسته است در سال های دفاع مقدس و پس از آن، شعر خود را در صحنه های اجتماعی و سیاسی نقش مند کند؟ او کدام گروه از مردم را مورد خطاب قرار داده است؟ آیا او توانسته شعری در گرانیگاه فرم و محتوا بسراید یا اینکه برای جذب طیف های متنوع تر و وسیع تر مخاطبین به شعارسرایی مبادرت نموده است؟
برای پاسخ گویی به هرکدام از سؤالات مطرح شده نیاز به پژوهشی جامع جهت ارائه نمونه، تحلیل اشعاروآثار و بررسی های زبانی و ادبی خاصه در استان آذربایجان غربی و کلانشهرارومیه لازم و ضروری است.
** رسانه ها** 8137/8136
15/09/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]