واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: تصویر سیاست ها در سبد خانوار تهران- ایرنا-سبد خانوار بهترین آینه ای است که می توان آثار سیاست های کلان اقتصادی را به روشنی در رزق و روزی مردم یافت. همانند خلبانان که در مقابل خود نمایشگرهای متعددی قرار داده اند تا هر لحظه از آخرین وضعیت موتور هواپیما، وضعیت جوی و سمت وسوی پرواز آگاهی یافته و در سریع ترین زمان ممکن به این تغییرات واکنش نشان دهند، آمار بودجه خانوار همین نقش را برای سیاست گذاران اقتصادی بازی می کند تا با اطلاع از نه فقط وضعیت معیشتی، بلکه با شناخت کامل الگوهای مصرفی، سیاست های جدیدی برای تصحیح روندهای اقتصادی اتخاذ کنند.
روزنامه «دنیای اقتصاد» در سرمقاله امروز -شنبه- خود به قلم «علی فرحبخش» می نویسد: هنگامی که اقتصاد با شوک های منفی و مثبت اقتصادی روبه رو می شود، همه خانوارها حتی آنان که اندک اطلاعی از مفاهیم شاخص های اقتصادی ندارند، به طور غریزی اقدام به تغییر الگوی مصرفی خود می کنند.
«میلتون فریدمن» اقتصاددان معروف این رفتار خانوارها را به بیلیارد باز قهاری تشبیه می کند که بدون اطلاع از تئوری های فیزیک قادر است برای نیل به پیروزی دقیق ترین ضربه را به توپ بنوازد.
خانوارها اساسا به دو دلیل رفتار مصرفی خود را تغییر می دهند، اولا تغییر محیط اقتصاد کلان یا شوک های مثبت و منفی که خانوارها را مجبور می سازد با توجه به بودجه محدود و ترجیحات فردی اقدام به انتخاب سبدی جدید از کالاهای مصرفی بنمایند. برای مثال، اگرسرپرست یک خانوار برای مدتی شغل خود را از دست دهد یا از درآمد کمتری نسبت به سال های قبل برخوردار شود، به ناچار بر بسیاری از هزینه های غیرضروری همچون تفریح، رستوران و مسافرت خط قرمز خواهد کشید و تلاش خواهد کرد تا منابع محدود خود را به ضروری ترین نیازهای زندگی اختصاص دهد. شوک مثبت اقتصادی نیز می تواند به نتایج دیگری منجر شود و با افزایش ناگهانی درآمدها، خانوارها ممکن است بخش عمده ای از بودجه خود را به هزینه های غیر ضروری و خرید کالاهای لوکس اختصاص دهند که پیش از آن امکان پذیر نبوده است. از سوی دیگر تغییر تکنولوژی و عادات مصرفی می تواند آثار شگرفی بر چگونگی تخصیص بودجه خانوار داشته باشد. اکنون بخش مهمی از هزینه خانوارها حتی در مناطق دورافتاده کشور صرف خرید موبایل، تبلت، نوت بوک و اتصال به اینترنت می شود که این قلم هزینه ها نسبت به دو دهه قبل تغییرات بسیار چشمگیری را نشان می دهد.
بررسی آمار بودجه خانوار در نزدیک به دو دهه اخیر نشان دهنده تغییراتی است که خانوارهای ایرانی با توجه به محیط اقتصاد کلان کشور در الگوی مصرف خود اتخاذ کرده اند. در دوره سال های 1376 تا 1384 که کشور با نرخ تورم نسبتا پایین 8/14 درصد و رشد اقتصادی نسبتا بالای 2/5 درصد روبه رو بوده است، خانوارها توانسته اند تا حد زیادی از تله فقر که در آن باید بخش عمده ای از بودجه خود را به مایحتاج ضروری اختصاص دهند رهایی یافته و بخشی از منابع خود را به هزینه هایی همچون خرید اثاثیه مورد نیاز در منزل یا سفرهای توریستی اختصاص دهند که می تواند در بهبود رفاه نسبی آنان موثر باشد. این فرضیه به راحتی با نگاهی اجمالی به سهم هزینه ها در بودجه خانوار قابل اثبات است. سهم هزینه های غیر ضروری از 30 درصد در سال 1376 به نزدیک 39 درصد در سال 1384رسیده است که به روشنی حاکی از بهبود وضعیت خانوارهای ایرانی در دوره فوق الذکر است.
اگر از سال 84 به بعد تصویر 8 ساله دیگری را مورد توجه قرار دهیم، روندها به طور واضحی در جهت معکوس طی طریق می کنند. در دوره سال های 88-1384 سهم هزینه های غیر ضروری در بودجه خانوار به طور مستمر شروع به کاهش می کند به گونه ای که سهم 39 درصدی این هزینه ها در سال 84 به 29 درصد در سال 88 کاهش می یابد. در واقع کاهش میانگین رشد اقتصادی از 2/5 درصد در دوره 84-1376 به 1/2 درصد در دوره 92-1384 و همچنین افزایش میانگین تورم از 8/14 درصد در دوره 84-1376 به 5/20 درصد در دوره 92-1384 باعث شده، خانوارهای ایرانی قید بسیاری از هزینه های غیر ضروری را بزنند و تمرکز خود را بر مهم ترین نیازهای زندگی معطوف کنند.
همین نتایج به روش دیگری هم قابل تایید است. اگر هزینه های خانوار در دوره 90- 1384 را در مقابل نرخ تورم قرار دهیم و به عبارت دیگر تغییرات هزینه واقعی خانوار را بررسی کنیم به روشنی مشخص است که به جز سال استثنایی 88 که تورم به شدت کاهش یافته و اندکی در حدود 2/4 درصد وضعیت رفاهی خانوارها ارتقا یافته است، در کلیه سال های این دوره با کاهش سطح رفاهی روبه رو بوده ایم که اوج این کاهش در سال 90 ( سال آغاز رکود اقتصادی ) با کاهش حدود 10 درصدی سبد واقعی خانوارها نمایش داده می شود. بر این اساس مخارج واقعی خانوارهای ایرانی (به قیمت پایه سال 90) از مقدار واقعی ماهانه 3/1 میلیون تومان در سال 84 به ماهانه 983 هزار تومان در سال 92 کاهش یافته است که حاکی از کاهش 5/24 درصدی سبد مصرفی خانوارهای ایرانی است. تمام این تحلیل ها به روشنی حاکی از آن است که اگر سیاست گذاران کشور ارتقای رفاه خانواده های ایرانی را هدف گرفته اند، راهی جز کنترل تورم و دستیابی به رشد پایدار موجود نیست و هر سیاست عوام گرایانه ای که در کوتاه مدت حلاوت و شیرینی برای مردم به جا بگذارد در میان مدت و بلندمدت هزینه های سنگین خود را بر همه آحاد جامعه ظاهر می سازد، نتایجی که گاه همچون بازی های فوتبال هیچ کس انتظار آن را نداشته است.
اول**1368**
19/07/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 31]