تبلیغات
تبلیغات متنی
پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان
پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
تجهیزات و دستگاه های کلینیک زیبایی
محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1848541545
نقش فرد و موقعیت در قضاوت اخلاقی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
نقش فرد و موقعیت در قضاوت اخلاقی
در اخلاق هنجاری می کوشیم با ابزار عقلانی به مجموعه ای از معیارهای قابل قبول دست یافته تا ما را در تعیین اینکه چرا عمل خاصی درست است، توانمند سازد.
چکیده یکی از رویکردهای پژوهشی در زمینة قضاوت اخلاقی که اخیراً بر آن تأکید شده، رویکرد تفاوت های فردی است. مقالة حاضر برای بررسی نقش تفاوت های فردی دربارة قضاوت اخلاقی در مورد یکی از معماهای اخلاقی کلاسیک، یعنی معمای واگن انجام شده است. 389 دانشجو در دو پژوهش شرکت کرده اند. در پژوهش اول، 225 دانشجو علاوه بر پاسخ به معمای واگن، به خزانه بین المللی گویه های شخصیت و مقیاس تجدیدنظرشده جهت گیری دینی پاسخ داده اند. در پژوهش دوم، 164 دانشجو علاوه بر پاسخ به نسخة دیگری از معمای واگن، به پرسش نامه شخصیت هگزاکو، پرسش نامه کنجکاوی و اکتشاف 2 و مقیاس خودارزیابی معنویت پاسخ داده اند. نتایج دو پژوهش نشان می دهد که تفاوتی بین دو جنس در قضاوت اخلاقی وجود ندارد. سن، متغیرهای دینی و شخصیتی (به جز وظیفه شناسی در پژوهش اول، و صداقت-فروتنی در پژوهش دوم) رابطه ای با قضاوت اخلاقی نداشتند. مقایسه دو نسخه معمای واگن نشان می دهد که احتمال مخالفت با آسیب رساندن به یک نفر در صورتی که پیامد جانبی نجات جان چند نفر باشد (معمای دوم)، کمتر از موردی است که آسیب رساندن به یک نفر، وسیله ای برای نجات جان چند نفر است (معمای اول). طبق این نتایج، قضاوت اخلاقی دربارة معمای واگن به تفاوت های فردی چندان حساس نیست. موقعیت و قصد عامل (فراتر از پیامدهای عمل) مؤلفة تعیین کننده ای در قضاوت اخلاقی دربارة اعمال دیگران است. مقدمه دانش اخلاق به این می پردازد که چه چیزی درست و چه چیزی نادرست است. هنگامی که می کوشیم معیارها یا قواعدی را فراهم آوریم تا ما را در تشخیص افعال درست یا نادرست کمک کنند، سروکارمان با اخلاق هنجاری است. در اخلاق هنجاری می کوشیم با ابزار عقلانی به مجموعه ای از معیارهای قابل قبول دست یافته تا ما را در تعیین اینکه چرا عمل خاصی درست است، توانمند سازد. در دو قرن گذشته، دو نظریة فلسفی برای تبیین رخدادهای اخلاقی ارائه شده است: وظیفه گرایی و غایت گرایی. در اخلاق هنجاری معاصر، این دو نظریه در برابر هم قرار می گیرند. غایت گرایان، اعمال درست را بر اساس غایاتِ خیر، مشخص می کنند. وظیفه گرایان نیز مدعی اند که گرچه غایات و وسایل رسیدن به آنها پیوندی ناگسستنی با عمل دارند، اما ویژگی های مهم دیگری نیز وجود دارند که تعیین کنندة درستی یا نادرستی اعمال اند. در وظیفه گرایی، ملاک سنجش اعمال اخلاقی، وظیفه است. حقانیت افعال اخلاقی ناشی از الزامی می باشد که در خود عمل نهفته است؛ یعنی فعل خوب ذاتاً سزاوار تحسین است و نه به علت پیامدهای خوبش. بر این اساس، در اخلاق مبتنی بر وظیفه گرایی دست کم برخی اعمال اخلاقی را می توان یافت که با چشم پوشی از پیامدهایشان، انجام آنها برای انسان لازم است. اگر غایت گرایی، ما را به دیدن پیامدهای عمل توصیه می کند، وظیفه گرایی، ما را به مشاهده خود عمل ـ بدون توجه به پیامدهایش ـ سفارش می کند.1 تنگناهای اخلاقی، بخشی از زندگی انسان اند. خیلی مواقع نمی توان هم زمان به وظایف اخلاقی متعدد پایبند بود. فیلسوفان به چنین موقعیت هایی تنگنای اخلاقی گفته2 و روان شناسان در قالب تعارض از آن سخن می رانند. تنگنا مسئله ای اخلاقی نیست که برایش پاسخی نداریم، بلکه مسئله ای است که برای آن چندین پاسخ داریم. هنگامی که با یک تنگنا روبه رو می شوید، هرکاری کنید بخشی از شما ناراضی خواهد بود. تعارض، ویژگی اصلی چشم انداز روان شناسی اخلاق است. روان شناسان اخلاق می کوشند به پرسش های توصیفی دربارة چگونگی تصمیم گیری افراد درباره آنچه باید انجام داد، پاسخ بدهند. در حالی که فیلسوفان اخلاق می کوشند به پرسش های هنجاری درباره آنچه افراد انجام می دهند، پاسخ دهند.3 پرسش کلاسیک روان شناسی اخلاق مربوط به ماهیت انگیزش اخلاقی و استدلال های اخلاقی است؛ کدام جزئیات علّی و قصدیِ اعمال به قضاوت اخلاقی می انجامند؟ این پرسش، چارچوب چندین دهه پژوهش در روان شناسی اخلاق را تشکیل داده و در قلب آن باقی مانده است.4 اگر یک بینش بتواند وضعیت کنونی روان شناسی اخلاق را توصیف کند این خواهد بود که نظام های شناختی متعددی، داوری های اخلاقی را همراهی می کنند؛ دیدگاهی که در برابر روان شناسان شناختی تحولی، همچون پیاژه و کلبرگ جای دارد. آنها برای توصیف چارچوب های تغییرات تحولی، عملکرد یک نظام داوری اخلاق را فرض می گرفتند. اکنون روشن است که ذهن اخلاقی، منظومه ای از فرایندهای شناختی متمایزی است که مستقل عمل می کنند؛ گاهی تعامل می کنند و گاهی رقابت. برای مثال، مل و همکارانش معتقدند که استدلال اخلاقی، ناشی از ادغام چندین فرایند شناختی است، مانند دانش اجتماعی بافتاری که جایگاهش قشر پیش پیشانی است، دانش معنایی اجتماعی که در قشر گیجگاهی جای دارد، و حالت های هیجانی و انگیزشی که با فعالیت مسیر قشری-کناری مغز همبسته است.5 گرین و همکارانش بر پایة تصویرنگاری مغزی نشان داده اند که مناطق مختلف مغز درگیر انواع مختلفی از تصمیم گیری اخلاقی اند. آنها بر این اساس، نقش دو نظام روان شناختی مجزا را پیشنهاد کرده اند: 1. نظامی شناختی که از گزینه های افزاینده رفاه طرف داری می کند؛ 2. نظامی عاطفی که از اعمالی که شامل آسیب بدنی مستقیم به افرادند، بازداری می کند.6 درک فرایندهای زیربنایی شناخت اخلاقی تلاشی پویا در روان شناسی است. مدت هاست که در فلسفه و روان شناسی از سناریوهایی برای مطالعه قضاوت اخلاقی استفاده می شود.7 معماهای اخلاقی کلاسیک غالباً مستلزم آن است که یک تماشاگر، قضاوت کند که آیا مجاز است برای نجات چندین نفر به یک فرد بی گناه آسیب وارد کرد.8 یکی از نقاط کانونی مهم پژوهش در روان شناسی اخلاق، معمای واگن است که فوت9 و تامسون10 به فلسفه مدرن معرفی کردند. فوت ابتدا آن را ساخت و بعدها تامسون آن را توسعه داد.11 پژوهش های متعدد نشان داده اند که بیشتر افراد، این را از نظر اخلاقی قابل قبول می دانند که برای نجات پنج نفر که در مسیر یک واگن فراری قرار دارند، از کلیدی استفاده کرد که مسیر واگن را به سمت یک نفر عوض می کند. اما پذیرفتنی نیست که برای نجات پنج نفر، یک نفر به جلوی واگن هل داده شود تا واگن متوقف شود.12 غایت گرایی در مورد واگن می گوید که یک نفر را فدای نجات پنج نفر کن. بیشینه ساختن پیامدها (نجات پنج نفر) مستلزم نقض یک قاعده اخلاقی است. وظیفه گرایی می گوید وظیفه ما این است که به دیگران بدون رضایت آنها آسیب وارد نکنیم.13 معماهای واگن در ادبیات فلسفی و روان شناختی دربارة قضاوت اخلاقی، بسیار معروف شده اند، به گونه ای که برخی پژوهشگران این پیشنهاد کنایه آمیز را مطرح کرده اند که باید رشتة جداگانه ای به نام واگن شناسی وجود داشته باشد.14. با اینکه معمای واگن کاملاً ساختگی به نظر می رسد، به دستکاری های ظریف، بسیار حساس است که به نوبة خود به آشکار شدن مؤلفه های بنیادین اخلاق کمک می کند.15 اما پژوهشگران با دستکاری در اجزای داستان آن، به مطالعه قضاوت اخلاقی می پردازند.16 علاوه بر پژوهشگران رشته های روان شناسی،17 علوم شناختی18 و فلسفه19، علاقمندان به مطالعه زیرلایه های عصبی اخلاق20 نیز از معمای واگن در مطالعات عصب شناختی به عنوان محرک استفاده می کنند. روان شناسی اخلاق معاصر بر عمومیت قضاوت های اخلاقی تأکید می کند.21 تا این اواخر، به نقش تفاوت های فردی در قلمرو روان شناسی اخلاق توجه اندکی شده است. اکنون شواهدی در دست است که تفاوت های پایدار فردی در اخلاق نقش دارند. رویکرد تفاوت های فردی، ابزار ارزشمندی برای مطالعه قضاوت افراد فراهم می آورد، چرا که سهم تفاوت های فردی کمتر از موقعیت نیست.22 یکی از معروف ترین ابزارهایی که برای مطالعه قضاوت اخلاقی به کار می رود، معمای واگن است. در این مقاله، دو نسخه از معمای واگن ارائه شده است. با توجه به آنچه آمد، مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش ویژگی های فردی شامل جنس، سن، دین داری، و شخصیت در قضاوت اخلاقی درباره معمای واگن انجام شده است. پرسش اصلی پژوهش این است که آیا قضاوت اخلاقی با ویژگی های فردی مرتبط است یا نه؟ روش تشکیل تحقیق دانشجویان دانشگاه تهران، جامعة آماری مطالعه حاضر را تشکیل می دهند. 389 دانشجو (شامل 171 زن و 218 مرد) با روش نمونه برداری غیرتصادفی، برای شرکت در دو پژوهش انتخاب شده اند. در پژوهش اول، 225 نفر (شامل 115 زن و 110 مرد) شرکت کرده اند. میانگین سنی شرکت کنندگان در پژوهش اول، 20/23 سال با انحراف استاندارد 57/2 و دامنه 18 ـ 35 سال بوده است. 112، 102 و 2 نفر از شرکت کنندگان به ترتیب، مشغول تحصیل در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری بوده اند. 9 نفر مقطع تحصیلی شان را ذکر نکرده اند. در پژوهش نخست، برای جمع آوری داده ها ابزارهای زیر به کار رفته است: معمای واگن (معمای 1): متن معمای واگن به کار بسته شده در پژوهش نخست، چنین بوده است: «یک واگن خالی با سرعت به سوی پنج کارگر در حال حرکت است. پلی در فاصله واگن و کارگران، وجود دارد و یک کارگر با کوله پشتی بزرگی روی آن ایستاده است. اگر اقدامی صورت نگیرد واگن به آن پنج کارگر برخورد می کند و موجب مرگشان می شود. اما می توان از مرگ این پنج کارگر جلوگیری کرد. بابک که نظاره گر ماجراست، اتفاقاً نزدیک کلیدی است که دریچة پل عابر پیاده را باز می کند؛ دریچه ای که کارگر دارای کوله پشتی بزرگ روی آن ایستاده است. بابک متوجه می شود که می تواند با زدن کلید که کارگرِ دارای کوله پشتیِ بزرگ را روی ریل می اندازد، از مرگ آن پنج کارگر جلوگیری کند. واگن با کارگر برخورد خواهد کرد، ترکیب وزن کارگر و کوله پشتی برای توقف واگن کافی است و به جلوگیری از مرگ آن پنج کارگر می انجامد. اما تصادف، باعث مرگ کارگر دارای کوله پشتی می شود.» از شرکت کنندگان خواسته شده که پس از مطالعه داستان به پرسش های ذیل پاسخ دهند: 1. آیا از نظر اخلاقی پذیرفتنی است بابک با زدن کلید جان پنج کارگرِ را نجات دهد که در عوض به مرگ یک کارگر منجر می شود؟ 2. اقدام بابک تا چه اندازه از نظر اخلاقی پذیرفتنی است؟ از 1 (کاملاً غیرقابل قبول) تا 9 (کاملا قابل قبول). مقیاس تجدیدنظر شده جهت گیری دینی: این مقیاس، پرسش نامه ای چهارده گویه ای و برگرفته از مقیاس آلپورت و راس است. این مقیاس، شامل سه عامل جهت گیری دینی درونی، برونی اجتماعی و برونی فردی است. پایایی این پرسش نامه، مناسب و قابل مقایسه با مقیاس اصلی است. این نسخه کوتاه، قابلیت کاربرد در افراد با سطوح مختلف تحصیلی را دارد.23 نسخة فارسی این مقیاس توسط قربانی و همکارانش تهیه شده است.24 پایائی درونی خرده مقیاس های آن با روش آلفای کرونباخ در ایالات متحده به ترتیب برابر با 84/0، 59/0 و 62/0 و در ایران به ترتیب برابر با 74/0، 68/0، و 65/0 به دست آمده است. همبستگی این مقیاس با مقیاس جهت گیری دینی مسلمانان ـ مسیحیان در ایالات متحده و ایران حاکی از روایی همگرای مقیاس است. خزانة بین المللی گویه های شخصیت: این مقیاس که توسط گولدبرگ25 بر اساس الگوی پنج عاملی شخصیت ساخته شده است، پنج عامل توافق، برون گرایی، وظیفه شناسی، ثبات هیجانی و تجربه پذیری را می سنجد. در این پژوهش، نسخة پنجاه گویه ای آن به کار رفته است. نسخة فارسی این مقیاس نیز توسط قربانی و همکارانش تهیه شده است. ضریب آلفای کرونباخ در عامل های نسخه فارسی این مقیاس در گروهی از دانشجویان ایرانی از 50/0 ـ 70/0 گزارش شده است.26 شرکت کنندگان به این پرسش نامه و پرسش نامه پیشین در یک مقیاس پنج درجه ای از عمدتاً نادرست تا عمدتاً درست پاسخ داده اند. در پژوهش دوم، 164 نفر (شامل 56 زن و 108 مرد) شرکت کرده اند. میانگین سنی شرکت کنندگان 28/23 سال با انحراف استاندارد 40/3 و دامنه 18 ـ 33 سال بوده است. 79، 77 و 7 نفر از شرکت کنندگان به ترتیب، مشغول تحصیل در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری بوده اند. یک نفر مقطع تحصیلی خود را ذکر نکرده است. در پژوهش دوم، برای جمع آوری داده ها ابزارهای زیر به کار رفته است: معمای واگن (معمای 2): متن معمای واگن به کار بسته شده در پژوهش دوم چنین بوده است: «یک واگن خالی با سرعت به سوی پنج کارگر راه آهن در حال حرکت است. یک انشعاب در سمت راست خط اصلی نیز وجود دارد که یک کارگر در آنجا در حال کارکردن است. یک جعبة بزرگ و سنگین نیز روی ریل و پایین تر از آن، یک کارگر قرار دارد. اگر اقدامی صورت نگیرد، واگن در خط اصلی ادامه مسیر خواهد داد و به مرگ پنج کارگر منتهی می شود (به تصویر نگاه کنید). اما می توان از مرگ آن پنج کارگر جلوگیری کرد. بابک که نظاره گر ماجراست، اتفاقاً نزدیک کلیدی است که واگن را به راه فرعی منتقل می کند. بابک متوجه می شود که می تواند با زدن کلید که واگن را به راه فرعی منتقل می کند، از مرگ آن پنج کارگر جلوگیری کند. واگن ابتدا با آن یک کارگر و سپس با جعبه سنگین برخورد می کند. برخورد واگن با جعبه سنگین موجب توقف واگن خواهد شد و از مرگ آن پنج کارگر جلوگیری می شود، اما تصادف، موجب مرگ آن یک کارگر می شود. اگر جعبه سنگین روی ریل نبود، واگن به مسیر اصلی برمی گشت و موجب مرگ پنج کارگر می شد. اگر آن یک کارگر در مسیر نبود، باز هم جعبة بزرگ، واگن را متوقف می کرد.» شرکت کنندگان پس از مطالعه سناریو به پرسش های ذیل پاسخ داده اند. 1. آیا از نظر اخلاقی پذیرفتنی است که بابک برای نجات جان پنج کارگر، کلید را بزند که در عوض به مرگ یک کارگر منجر می شود؟ 2. اقدام بابک تا چه اندازه از نظر اخلاقی پذیرفتنی است؟ از 1 (کاملاً غیرقابل قبول) تا 9 (کاملاً قابل قبول). مقیاس خودارزیابی معنویت: این مقیاس شش گویه ای، جهت گیری معنوی یا معنویتِ مبتنی بر جهت گیری درونی را می سنجد.27 نمونه ای از گویه ها از این قرار است: بسیار سعی می کنم تا زندگی ام طبق باورهای دینی ام باشد (گویه 2) و از مطالعه دربارة معنویت یا دینم لذت می برم (گویه 4)، این مقیاس در پژوهش های بالینی و غیربالینی، ابزاری معتبر شناخته شده است. پایایی درونی مقیاس با روش آلفای کرونباخ از 82/0 ـ 91/0 بوده است.28 آلفای کرونباخ نسخه فارسی مقیاس نیز برابر با 82/0 بوده است.29 پرسش نامه شخصیت هگزاکو: هگزاکو جایگزینی برای پرسش نامه هایی است که پنج عامل بزرگ شخصیت را می سنجند.30 هگزاکو علاوه بر تغییراتی که در پنج عامل بزرگ داده است، عامل ششمی با نام صداقت-فروتنی را افزوده است. در این پژوهش، نسخة شصت گویه ای مقیاس به کار رفته است. سازندگان مقیاس پایایی درونی، شش عامل صداقت-فروتنی، تهییج پذیری، برون گرایی، توافق، وظیفه شناسی، و تجربه پذیری را از 77/0 ـ 80/0 گزارش کرده اند.31 همبستگی نمره های خودگزارشی و نمره های مشاهده گر شش عامل هگزاکو از 47/0 ـ 60/0 و همبستگی پرسش نامه پنج عاملی نئو با پنج عامل متناظر آن در مقیاس شصت گویه ای هگزاکو از 53/0 ـ 80/0 بوده است. عامل صداقت ـ فروتنی قوی ترین همبستگی را با عامل توافق داشته است (41/0r=). آلفای کرونباخ نسخة فارسی هگزاکو از 85/0 ـ 93/0 و همبستگی عامل های آن با پرسش نامه نئو از 42/0 ـ 79/0 گزارش شده است.32 پرسش نامه کنجکاوی و اکتشاف 2: این مقیاس ده گویه ای که نسخه نو و پیشرفته پرسش نامه کنجکاوی و اکتشاف است، دو خرده مقیاس دارد. بسط به انگیزش برای جست وجوی دانش و تجارب نو اشاره دارد و پذیرش تمایل به پذیرش ماهیت نو، نامشخص بوده و پیش بینی نشدنی زندگی روزمره را دربر می گیرد. همبستگی مثبت با رشد شخصی، تجربه پذیری، خودمختاری، زندگی هدفمند، انعطاف پذیری روانی، عاطفه مثبت و ارتباط مثبت با دیگران، حکایت از اعتبار سازه این مقیاس دارد. پایایی درونی آن با روش آلفای کرونباخ بالای 85/0 گزارش شده است.33 شرکت کنندگان در پژوهش دوم به این پرسش نامه و دو پرسش نامة پیشین در یک مقیاس پنج درجه ای از عمدتاً نادرست تا عمدتاً درست پاسخ داده اند. برای تحلیل داده ها از روش ها و شاخص های آمار توصیفی و استنباطی و نسخه 16 نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته ها 6/67 درصد (152 نفر) از پاسخ دهندگان به معمای اول، اقدام بابک را غیراخلاقی و 4/32 درصد (73 نفر) اخلاقی دانسته اند. 1/34 درصد (56 نفر) از پاسخ دهندگان به معمای دوم، اقدام بابک را غیراخلاقی و 9/65 درصد (108 نفر) اخلاقی دانسته اند. اجرای آزمون t مستقل نشان می دهد که مخالفت با اقدام بابک در معمای اول به مراتب شدیدتر از مخالفت با اقدام بابک در معمای دوم است (22/6t=، 01/0p همچنین آزمون t مستقل نشان می دهد که در سن، متغیرهای دین داری و شخصیت (به جز وظیفه شناسی) تفاوت معناداری میان مخالفان و موافقان با اقدام بابک در معمای اول وجود ندارد. تنها یک تفاوت در عامل وظیفه شناسی مشاهده شده است. مخالفان با اقدام بابک در معمای اول در عامل وظیفه شناسی، نمره بالاتری گزارش می کنند (جدول 1). بین دو جنس نیز تفاوت معناداری در قضاوت اخلاقی دربارة معمای واگن مشاهده نشده است (15/1t=، 25/0p=). جدول 1: مقایسه مخالفان و موافقان اقدام بابک در متغیرهای پژوهش 1 t موافقان مخالفان متغیرها SD M SD M 1/59 0/39 3/04 0/36 3/13 برون گرایی 0/41 0/32 3/22 0/27 3/20 توافق *2/07 0/38 3/03 0/37 3/14 وظیفه شناسی 0/36 0/58 3/03 0/53 3/06 ثبات هیجانی 1/26 0/36 3/17 0/37 3/24 تجربه پذیری 1/08 0/57 3/12 0/52 3/21 دین داری درونی 1/67 0/84 2/14 0/85 1/94 دین داری برونی اجتماعی 0/76 1/06 3/73 1/11 3/61 دین داری برونی فردی 1/14 2/78 23/33 2/15 22/92 سن *p بررسی معمای دوم نشان می دهد که تفاوت معناداری بین دو گروه مخالف و موافق در متغیرهای سن، دین داری و شخصیت (به جز صداقت-فروتنی) وجود ندارد. تنها عامل شخصیتی صداقت-فروتنی در دو گروه متفاوت بوده است. مخالفان، در این عامل، نمره بالاتری گزارش کرده اند (جدول 2). در پژوهش دوم نیز تفاوت معناداری بین دو جنس در قضاوت اخلاقی درباره معمای واگن مشاهده نشده است. (22/1t=، 22/0p=) جدول 2: مقایسه مخالفان و موافقان اقدام بابک در متغیرهای پژوهش 2 t موافقان مخالفان متغیرها SD M SD M *2/17 0/66 3/41 0/70 3/66 صداقت-فروتنی 0/99 0/56 3/11 0/68 3/00 تهییج پذیری 1/38 0/62 3/52 0/73 3/36 برون گرایی 0/94 0/58 3/34 0/63 3/43 توافق 0/53 0/60 3/46 0/59 3/41 وظیفه شناسی 0/89 0/54 3/55 0/59 3/47 تجربه پذیری 0/37 1/17 7/01 1/30 7/09 کنجکاوی 1/40 0/96 3/63 1/21 3/37 دین داری 1/32 3/30 23/02 3/56 23/82 سن 05/0*p پرسش نامه هگزاکو برخلاف نسخة پنجاه گویه ای خزانة بین المللی، گویه های شخصیت و امکان سنجش صفت های شخصیت را فراهم می آورد. در خصوص 24 صفت شخصیت هگزاکو، مخالفان با اقدام بابک در صفت صداقت (زیرمجموعه عامل صداقت-فروتنی) نمره بالاتری گزارش کرده اند (52/2t=، 05/0p بحث و نتیجه گیری پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ویژگی های فردی با قضاوت اخلاقی انجام شد. بدین منظور از یک معمای کلاسیک در فلسفة اخلاق، یعنی معمای واگن استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تفاوت های فردی در سن، جنس، دین داری و متغیرهای شخصیتی (به جز وظیفه شناسی در معمای اول، و صداقت-فروتنی در معمای دوم) با قضاوت اخلاقی در معمای واگن رابطه ندارند. تفاوت های مشاهده شده در خصوص متغیرهای شخصیتی با دو معمای واگن را می توان به تفاوت های دو مقیاس شخصیت در نظریه های زیربنایی شان، و تفاوت در متن، گستره و محتوای گویه های این دو پرسش نامه شخصیت، نسبت داد. با وجود نام ها و حتی محتوای مشترک این دو پرسش نامه، عامل های هگزاکو با پنج عامل سنتی تفاوت دارند. محتوای توافق و ثبات هیجانی در پنج عامل، چرخش مجدد کرده و در عامل های صداقت- فروتنی، توافق و تهییج پذیری، پراکنده شده است. عامل توافق هگزاکو تا حدودی با محتوای تحریک پذیری و تندمزاجی مشخص می شود که معمولاً در عامل پایداری هیجانی پنج عامل جای دارد،34 از این رو، در مجموع، نتایج این دو مطالعه را مؤید یکدیگر قلمداد می کنیم. یک پژوهش مقدماتی، رابطه ضعیفی را بین عامل تجربه پذیری از نسخه کوتاه خزانة بین المللی گویه های شخصیت که پرسش نامه ای بیست گویه ای است، نشان داده است (19/0r=، 056/0p=).35 افزودن «پرسش نامه کنجکاوی و انکشاف 2» در پژوهش دوم به این دلیل بوده که در پی بررسی نقش ابعاد بیشتری از شخصیت و به ویژه عامل تجربه پذیری بودیم. کنجکاوی یکی از صفت هایی است که معمولاً در عامل تجربه پذیری جای می گیرد و به علت اهمیتش از آن عامل استخراج شده است و به طور مستقل مطالعه می شود.36 نتایج پژوهش نشان می دهد که قضاوت اخلاقی با عامل تجربه پذیری خزانه بین المللی گویه های شخصیت، عامل تجربه پذیری پرسش نامه هگزاکو و صفت های زیرمجموعه آن و نیز پرسش نامه کنجکاوی و انکشاف، رابطه نداشته است، از این رو، می توان با اطمینان گفت که قضاوت اخلاقی در معمای واگن با عامل تجربه پذیری و زیرمجموعه هایش رابطه ای ندارد. درک فرایندهای زیربنایی شناخت اخلاقی، تلاشی پویا در روان شناسی است. پژوهش های روان شناختی و فلسفی از سناریوهای استاندارد برگرفته از ادبیات فلسفی استفاده می کنند. معماهای واگن موارد جالبی برای آزمودن نظریه های شناختی ارائه می کنند، چراکه این معماها نشان می دهند شمّ اخلاقی ما متأثر از عامل هایی فراتر از مقایسه پیامدها یا اعمال است،37 در این مطالعه، دو نسخه معمای واگن بررسی شده است. در معمای اول، کشته شدن یک نفر وسیله ای برای نجات جان پنج نفر است و در معمای دوم، پیامد جانبی، نجات جان آنهاست. مقایسه پاسخ به این دو معما نشان می دهد که احتمال مخالفت با اقدام عامل در موقعیت نخست، به مراتب بیشتر از موقعیت دوم است. این یافته نشان می دهد که فارغ از پیامدها و نتایج اعمال، موقعیت و نیت عامل، نقش مهمی در قضاوت درباره اعمال او دارد. برخی نظریه های اخلاقی بر ساختارهای علّی متمرکز شده اند، ازاین رو داوطلب تبیین آثار چنین تفاو ت های ساختاری شده اند. غایت گرایی بر پیامد تمرکز می کند. این نظریه به پیامد کلی عمل نگریسته و به این علت از تبیین تفاوت های مشاهده شده در پژوهش حاضر درمی ماند، چراکه پیامدهای دو موقعیت یکسان اند. آموزه اثر دوگانه، قاعده ای غیرغایت گرایانه است که طبق آن، تفاوت آسیب رساندن به انسان ها به عنوان یک وسیله یا پیامد جانبی، مهم ترین نقش را در تبیین تفاوت های اخلاقی در معماهای واگن دارد. اصطلاح اثر دوگانه، به دو اثری اشاره دارد که نتیجه انجام یک عمل اند: یک اثر قصد شده، اثر دیگر پیش بینی می شود و ناخواسته از انجام عمل به وجود می آید. این آموزه می گوید که اخلاقاً مجاز است که به عنوان یک اثر جانبی، موجب مرگ شد.38 بنابراین، تفاوت مشاهده شده بر پایة آموزه اثر دوگانه به خوبی تبیین می شود و نتایج این پژوهش را می توان تأیید تجربی بر آن آموزه دانست. تفاوت مشاهده شده در دو معمای واگن بر پایة نظریة گرین نیز تبیین پذیر است. ویژگی های معمای اول (شامل آسیب عامدانه به یک فرد) به گونه ای است که نظام هیجانی را تحریک می کند و ازاین رو مخالفت بیشتری را برمی انگیزاند. اما در معمای دوم (که آسیب قصد نشده است، بلکه پیش بینی شده است)، نظام هیجانی به اندازه موقعیت اول، تحریک نمی شود، ازاین رو در معمای دوم، نظام مغزی و روان شناختی مرتبط با بیشینه کردن رفاه کلی غلبه یافته است و با احتمال بیشتری اقدام برای نجات چند نفر با موافقت روبه رو می شود. در این مطالعه برای بررسی قضاوت اخلاقی افراد از معماهای ساختگی استفاده شده است. استفاده از چنین موقعیت های ساختگی این امتیاز را دارد که می توان مطمئن شد آزمودنی ها آشنایی یا دلبستگی شخصی با جزئیات این موارد ندارند.39 استفاده از رویکرد تفاوت های فردی نشان می دهد که در موقعیت های واقعی (مانند خودکشی، سقط جنین و اتانازی) قضاوت اخلاقی متأثر از باورهای دینی و عامل های شخصیتیِ روان پریشی گرایی و روان رنجور خویی (معکوس ثبات هیجانی) است؛40 چیزی که در این پژوهش مشاهده نشده است. این نتایج می تواند بیانگر این باشد که قضاوت اخلاقی به خودی خود متأثر از عامل های یادشده نیست. قضاوت اخلاقی در مرحلة نخست، متأثر از اصول اخلاقی است که در طول تاریخ بشر تکامل یافته اند و آنچنان که گرین و همکارانش41 توضیح داده اند، نظام های مغزی و روان شناختی خاصی را به خود اختصاص داده اند. مطالعات بیشتر در این زمینه می تواند نقاط تاریک این وجه از ساحت انسان را روشن تر سازد. مطالعة حاضر در نمونة دانشجویی انجام شده است. مطالعه و مقایسه جامعه عمومی، افراد جامعه ستیز و افراد دارای آسیب مغزی می تواند پنجره های جدیدی به روی اخلاق پژوهان بگشاید. مطالعة تجربی دیگر قواعد اخلاقی و بررسی دیگر معماهای اخلاقی از کارهایی است که دیگر پژوهشگران می توانند به آنها بپردازند. پی‌نوشت‌ها: 1. ناصر آقابابایی و جواد حاتمی، «بررسی آموزه اثر دوگانه و نقش قصد در قضاوت اخلاقی»، اخلاق و تاریخ پزشکی، ص 79-87. 2. Sharma, B. P., The end of life decisions – Should physicians aid their patients in dying? Journal of Clinical Forensic Medicine, p. 133-140. 3. Cushman, F. & Young, L., The psychology of dilemmas and the philosophy of morality, Ethical Theory and Moral Practice, p. 9-24. 4. Cushman, F., Crime and punishment: Distinguishing the roles of causal and intentional analyses in moral judgment, Cognition, p. 353-380. 5. Moll, J., et al., The neural basis of human moral cognition, Nature Reviews Neuroscience, p. 799-809. 6. Greene, J. D. & Haidt, J., How (and where) does moral judgment work? Trends in Cognitive Sciences, p. 517-523. 7. Cushman, F., et al., The role of conscious reasoning and intuition in moral judgment testing three principles of harm, Psychological Science, p. 1082-1089. 8. Young, L. & Saxe, R., Innocent intentions: A correlation between forgiveness for accidental harm and neural activity, Neuropsychologia, p. 2065-2072. 9. Foot, P. 10. Thomson, J. J. 11. Roeser, S., Intuitions, emotions and gut reactions in decisions about risks: Towards a different interpretation of ‘neuroethics’, Journal of Risk Research, p. 175-190. 12. Sachdeva, S., et al., Culture and the quest for universal principles in moral reasoning,International Journal of Psychology, p. 161-176. 13. McGuire, J., et al., A reanalysis of the personal/impersonal distinction in moral psychology research, Journal of Experimental Social Psychology, p. 577-580. 14. Sachdeva, S., et al., Ibid. 15. Huebner, B. & Hauser, M. D., Moral judgments about altruistic self-sacrifice: When philosophical and folk intuitions clash, Philosophical Psychology, p. 73-94. 16. ناصر آقابابایی، «معمای واگن و تلویحات آن برای اتانازی فعال و غیر فعال»، اخلاق و تاریخ پزشکی، ص 65. 17. O’Neill, P. & Petrinovich, L., A preliminary cross-cultural study of moral intuitions, Evolution and Human Behavior, p. 349-367. 18. Young, L. & Saxe, R., Ibid. 19. Nichols, S. & Mallon, R., Moral dilemmas and moral rules. Cognition, p. 530-542. 20. Mendez, M. F. & Shapira, J. S., Altered emotional morality in frontotemporal dementia. Cognitive Neuropsychiatry, p. 165-179. 21. Young, L. & Saxe, R., Ibid. 22. Feltz, A. & Cokely, E. T., Do judgments about freedom and responsibility depend on who you are? Personality differences in intuitions about compatibilism and Incompatibilism, Consciousness and Cognition, p. 342. 23. Tiliopoulos, N., et al., The means and ends of religiosity: A fresh look at Gordon Allport’s religious orientation dimensions, Personality and Individual Differences, p. 1609-1620. 24. Ghorbani, N., et al., Muslim-Christian Religious Orientation Scales: Distinctions, correlations, and cross-cultural analysis in Iran and the United States, The International Journal for the Psychology of Religion, p. 69-91. 25. Goldberg, L. R., A broad-bandwidth, public domain, personality inventory measuring the lower-level facets of several five-factor models. In I Mervielde, I Deary, F De Fruyt, F Ostendorf (Eds.),Personality psychology in Europe, p. 7. 26. Ghorbani, N., et al., Philosophy, self-knowledge, and personality in Iranian teachers and students of Philosophy, The Journal of Psychology, p. 81-95. 27. Galanter, M., Spirituality and recovery in 12-step programs: An empirical model, Journal of Substance Abuse Treatment, p. 265-272. 28. Galanter, M., et al., Assessment of spirituality and its relevance to addiction treatment, Journal of Substance Abuse Treatment, p. 257- 264. 29. ناصر آقابابایی و دیگران، «معنویت و احساس شخصی روان‌درستی در دانشجویان و طلاب»، علوم روان شناختی، ص 360- 372. 30. Bashiri, H., et al., A Study Of The Psychometric Properties And The Standardization Of HEXACO Personality Inventory, Procedia - Social and Behavioral Sciences, p. 1174. 31. Ashton, M. C. & Lee, K., The HEXACO–60: A short measure of the major dimensions of personality, Journal of Personality Assessment, p. 340-345. 32. حسن پالاهنگ و دیگران، «هنجاریابی پرسشنامه 6 عاملی شخصیت HEXACO-PI-R در دانشجویان ایرانی»، مجله روان‌شناسی دانشگاه تبریز، ص 48-66. 33. Kashdan, T. B., et al., The Curiosity and Exploration Inventory-II: Development, factor structure, and psychometrics, Journal of Research in Personality, p. 987-998. 34. Ashton, M. C., et al., The IPIP–HEXACO scales: An alternative, public-domain measure of the personality constructs in the HEXACO model, Personality and Individual Differences, p. 1515-1526. 35. ناصر آقابابایی، همان. 36. Kashdan, T. B. et al., Ibid. 37. Sinnott-Armstrong, W., et al., Intention, temporal order, and moral judgments, Mind & language, p. 90-106. 38. ناصر آقابابائی و جواد حاتمی، همان. 39. Thomson, J. J., Turning the trolley, Philosophy & Public Affairs, p. 359-374. 40. Lester, D., et al., Personality and a pro-death attitude, Personality and Individual Differences, p. 1183-1185. 41. Greene, J. D., et al., The neural bases of cognitive conflict and control in moral judgment,Neuron, p. 389-400. منبع: فصلنامه معرفت اخلاقی – شماره 10 پایان متن/
93/07/16 - 01:02
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 223]
-
اجتماع و خانواده
پربازدیدترینها