محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826591054
اثبات وجود خداوند از طریق نظریه تکامل
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
اثبات وجود خداوند از طریق نظریه تکامل
فرض وجود خداوند، بهترین تبیینی است که می‌تواند وقوع تکامل را در فرایند آفرینش توضیح دهد. در حقیقت، بدون فرض خدا، احتمال وقوع تکامل در جریان خلقت به‌شدت کاهش می‌یابد.
چکیده اصل انتخاب طبیعی را چارلز داروین، طبیعت‌گرا و زیست‌شناس معروف انگلیسی قرن نوزدهم، مطرح کرد. این اصل که مبنای فرایند تکامل زیست‌شناختی محسوب می‌گردد، از منظر بسیاری از متألهان در تعارض با هدفمندی جهان خلقت و به تبع، در تعارض با اندیشه خداباوری است. این مقاله می‌کوشد با تکیه بر آرای کیث وارد، فیلسوف برجسته معاصر، نشان دهد که تعارض یادشده، نه ریشه در خود اصل انتخاب طبیعی، که در برداشت‌ها و تفاسیر نادرستی دارد که از اصل یادشده صورت گرفته است. طرح مسئله به اعتقاد برخی متفکران، اصل «انتخاب طبیعی» از سه‌جهت خداباوری را به‌چالش کشیده است: 1. نظریه تکامل با طرح تغییرات تصادفی، با برهان اتقان صنع و مدبرانه‌بودن نظام آفرینش در تعارض است. 2. نظریه تکامل در حوزه اخلاق، مقدمه باور به‌نوعی اخلاق تکاملی مبتنی بر تنازع بقا و بقا اصلح را فراهم نموده است. 3. اصل انتخاب طبیعی با انتخابِ سازگارترین موجوداتی که پیروز میدان تنازع بقا هستند، عملکردی غیرعقلانی را به نمایش می‌گذارد که هدفمندی جهان خلقت و جایگاه بلندمرتبه انسان را مورد تردید قرار می‌دهد. از میان تعارض‌های یادشده فقط به بررسی تعارض اصل انتخاب طبیعی و هدفمندی نظام آفرینش با تکیه بر آرای کیث وارد می‌پردازیم. ازآنجاکه کیث وارد، تفاسیر ارائه‌شده پیرامون اصل انتخاب طبیعی را دلیل اصلی بروز تعارض هدفمندی خلقت و نظریه تکامل می‌داند، در بخش اول مقاله ضمن بیان عملکرد زیستی اصل انتخاب طبیعی، به بیان برداشت‌ها و تفاسیر ارائه‌شده پیرامون این اصل خواهیم پرداخت. برمبنای این برداشت‌ها، جهان طبیعت نه‌تنها از دگرگونی و تحول، هدفی را دنبال نمی‌کند، بلکه میتوان صرفاً با تکیه بر علل و عوامل طبیعی، از قبیل تنازع بقا، بقای اصلح و سایر مؤلفه‌های طبیعی، تاریخ تحولات طبیعی را چنان توجیه کرد که انسان را از مداخله عوامل و علل فوق‌طبیعی بی‌نیاز سازد. در بخش دوم مقاله نیز از طریق فرایند کیهانی تکامل و با استفاده از برهان خود‌آگاهی، به اثبات هدفمندی جهان آفرینش می‌پردازیم و نشان می‌دهیم که برخلاف پندار زیست‌شناسان، با جهانی بی‌هدف مواجه نیستیم. برخی زیست‌شناسان بر این باورند که با فرض پذیرش هدفمندی جهان، اصل انتخاب طبیعی برای توجیه پیچیدگی‌های جهان کافی است. بدین‌منظور در بخش سوم مقاله به بررسی دلایل زیست‌شناسان مبنی بر کفایت اصل انتخاب طبیعی در پدیدآمدن دگرگونی‌ها خواهیم پرداخت. دو ویژگی انتخاب طبیعی، یعنی «عدم توانایی در تعین‌بخشی به نتایج» و «عدم توجه به ارزش بقا» از عمده‌ترین علت‌های کافی‌نبودن اصل انتخاب طبیعی هستند. در بخش بعدی نیز فرض وجود خداوند را به‌عنوان بهترین تبیینی که می‌تواند به شیوه‌ای دقیق، تمایل موجودات به پیشرفت و پیچیدگی را توضیح دهد، مطرح می‌کنیم. در بخش پایانی، ضمن نقد دو مدل «خدای رخنه‌پوش» و «خدای تعین‌بخش» با استفاده از «علت انتخابی»، «علت از بالا به پایین» و «علت غایی» نشان می‌دهیم خدای جهان تکاملی، خدایی است که لحظه‌به‌لحظه در کار خلقت است و جهان آفرینش در هر لحظه، هستی خود را از او می‌گیرد. بدین‌وسیله نشان خواهیم داد که از دیدگاه کیث وارد، نه‌تنها میان نظریه تکامل و هدفمندی جهان آفرینش تعارضی نیست، بلکه میان خداباوری و نظریه تکامل رابطه‌ای دوسویه برقرار است، که از یک‌سو از طریق فرایند تکامل میتوان وجود خداوند را اثبات کرد و از دیگر سو، فقط وجود خداوند است که مؤید وقوع تکامل در جهان آفرینش است. الف) بررسی تعارض اصل انتخاب طبیعی و هدفمندی جهان آفرینش یک. اصل انتخاب طبیعی بی‌شک با بررسی جهان طبیعت، مسئله تغییرپذیری را در میان انواع موجودات زنده به‌روشنی مشاهده خواهیم کرد. یکی از علت‌های بروز تغییر در جانداران، اصل تنازع بقا(1) است. براساس این اصل، موجودات زنده در کسب منابع کمیاب غذایی و محیطی، با دیگر موجودات در رقابتی دائمی به‌سر می‌برند. در این میان، بعضی تغییراتی که در موجود رخ داده است ـ که ممکن است در اثر جهش باشد ـ در کسب پیروزی جاندار در میدان تنازع بقا مفید واقع شده، موجب سازگاری بهتر موجود با محیط زیستش می‌شود. (بهزاد، 1361: 49) با انتقال صفات کسب‌شده از طریق وراثت به نسل‌های آینده، در طی زمان طولانی، سازگارترین موجود توسط طبیعت انتخاب می‌شود. فرایندی که سبب انتخاب موجود زنده توسط محیط می‌شود، «انتخاب طبیعی»(2) یا «انتخاب اصلح»(3) نام دارد. (Darwin,1985:169 & 170) بدین‌ترتیب میتوان کارکرد اصل انتخاب طبیعی را در هفت مرحله بیان کرد، که عبارت از است: 1. موجودات زنده همواره در حال تغییرند. 2. در جهان طبیعت، تنازع بقا وجود دارد. 3. ممکن است تغییراتی که در موجودات زنده رخ می‌دهد، آنها را در جریان تنازع بقا و غلبه بر سایرین یاری دهد. 4. تغییرات مفیدی که در انواع رخ می‌دهد، سبب انتخاب آنها توسط محیط می‌شود. 5. ارگانیسم‌هایی که به‌واسطه تغییرات مطلوب در جریان تنازع بقا پیروز شوند، شانس بیشتری برای زندگی طولانی‌تر و تولیدمثل افزون‌تر خواهند داشت. 6. فرزندان تمایل بسیاری دارند تا به پدر و مادر خود شباهت داشته باشند. 7. تغییرات مفیدی که ارگانیسم‌ها را در تنازع بقا یاری داده‌اند، از طریق وراثت به نسل‌های آینده منتقل خواهند شد. (Lewens, 2007: 41-43) دو. برداشت‌ها پیرامون اصل انتخاب طبیعی اکنون که مکانیسم زیستی اصل انتخاب طبیعی در فرایند تکامل مشخص گردید، این پرسش باقی می‌ماند که چرا برخی زیست‌شناسان و موحدان، این اصل را با هدفمندی جهان خلقت در تعارض می‌دانند؟ از جمله دلایلی که مقدمات بروز این تعارض را فراهم آورده است، تفاسیری است که پیرامون اصل انتخاب طبیعی بیان گردیده است. به‌نظر کیث وارد، تفاسیر ارائه‌شده، گزینش اصل انتخاب طبیعی را گزینشی هوشمندانه نمی‌داند؛ زیرا بدون آنکه هدفی از انتخاب داشته باشد، موجودی را در نتیجه سازگاری اتفاقی با محیط انتخاب می‌کند و موجودی در اثر عوامل اتفاقی منقرض می‌شود؛ برای نمونه، تصور داروین از اصل انتخاب طبیعی چنین بود: تکامل هیچ جهتی ندارد و ضرورتاً به چیزهای بالاتر رهنمون نمی‌شود. تنها کاری که اصل انتخاب طبیعی انجام می‌دهد این است که ارگانیسم‌هایی را که با محیط بومی‌شان بیشتر سازگاری یافته‌اند، انتخاب می‌کند. (Darwin, 1985:8) در این صورت، نه‌تنها نمی‌توان از آفرینش جهان هدف خاصی را انتظار داشت، بلکه به‌دلیل جهت‌نداشتن اصل انتخاب طبیعی، انسان‌ها موجوداتی اتفاقی محسوب می‌شوند که در نتیجه فرایندهای طبیعی در جهان، تصادفی به‌وجود آمده‌اند. (وین دیویس، 1385: 53) براساس این برداشت‌ها، اگر دیده می‌شود موجوداتی نظیر انسان‌ها به‌وجود آمده‌اند، فقط به‌دلیل وقوع جهش‌های تصادفی در ملکول‌های DNA، تنازع بقا و انتخاب محیط است. کیث وارد در این خصوص می‌گوید: در برداشت بدبینانه از نظریه تکامل، ظهور ذهن، ارزش، هدف و ... تنها محصول جنگ ژن‌ها برای بقاست و انسان‌ها چیزی بیش از نتایج تصادفی میلیون خطا در کپی DNA نیستند. (Ward, 2002: 117 & 118) داروین نیز یگانه دلیل وجود انسان‌ها را تلاش افراد در افزایش بروز ژن‌هایشان در نسل‌های آینده می‌داند. (Darwin, 1985: 8) بنابراین میتوان گفت در این مدل تکاملی، نقشی به فوق ماده یا فوق‌طبیعت داده نشده است و فرایندهای کور، جهش‌های هدایت‌نشده، گزینش‌های غیرهوشمند و انتخاب طبیعی، نقش عمده را در این امر برعهده دارند. (استیس، 1377: 33) گولد دراین‌باره می‌نویسد: انتخاب طبیعی، فرایندی بی‌هدف است که ظرف بیلون‌ها سال آزمایش و خطا، بخش‌های طبیعت را این‌چنین جالب کرده است. (هات، 1382: 95؛ Gould,1991: 15 - 18) ریچارد داوکینز نیز دراین‌باره چنین می‌نویسد: تصادف و انتخاب طبیعی، به‌همراه دوره‌های زمانی بسیار طولانی، برای تفسیر تمام انواع گوناگون حیات و ازجمله حیات خودِ ما کفایت می‌کند. دراین‌صورت، نیازی نداریم که ایده خدا را به میان آوریم. (Dawkin, 1996: 9) ب) اثبات هدفمندی جهان خلقت با توجه به برداشت‌های ارائه‌شده پیرامون اصل انتخاب طبیعی، مشخص گردید که براساس مدل تکاملی ارائه‌شده توسط زیست‌شناسان، جهان آفرینش، جهانی هدفمند نیست. بنابراین حل تعارض میان نظریه تکامل و هدفمندی خلقت، پیش از هرچیز مستلزم این است که ثابت کنیم جهان آفرینش هدفمند است. بدین‌منظور ابتدا مدل تکامل کیهانی را مطرح می‌کنیم و سپس با بهره‌گیری از ظهور خود‌آگاهی، به اثبات هدفمندی خلقت می‌پردازیم. یک. تکامل یک فرایند کیهانی «فرضیه مهبانگ»(4) یا «انفجار بزرگ» از نظریات جدید کیهان‌شناختی است. براساس این فرضیه، تمام انرژی و جرم موجود در کیهان به‌صورت متراکم در یک توپ پلاسمایی قرارداشته که مرکب از ذرات زیر اتمی و تشعشعات بوده است. در اثر این انفجار و پرتاب مواد فشرده و متراکم به بیرون، ابتدا حرکت و زمان، و سپس از انبساط آنها فضای سه‌بعدی به‌وجود آمده است. (درویزه، 1379: 19) پس از آن با سردشدن ناگهانی این انفجار، دو عنصر هیدروژن و هلیوم تولید شده‌اند. از ترکیب این گاز‌ها ـ که از عمده‌ترین عناصر سازنده جهان محسوب می‌شوند ـ ستاره‌ها، کهکشان‌ها و مجموعه‌های عظیم کیهانی به‌وجود آمده است. سپس از انفجار ستارگان پیر، کربن تولیدشده است. کربن ماده‌ای است که عنصر اساسی انواع حیاتی را تشکیل می‌دهد. در ادامه فرایند تکامل کیهانی، از ترکیب تدریجی اتم‌های ساده نظیر کربن، هیدروژن و اکسیژن حیات به‌وجود آمده است. از آن پس با ترکیب عناصر مختلف، بسیاری از عناصر پیچیده دیگر به‌وجود آمده‌اند تا محیط سازگاری را بسازند که بتواند از حیات انواع موجودات زنده محافظت کند. در نتیجة تکامل ارگانیک و پیچیدگی‌های بیشتر، میلیون‌ها صورت حیاتی بر روی زمین به‌وجود آمده‌اند. (Ward,1998:61) بنابراین از دیدگاه علم مدرن، تاریخ جهان تاریخ تکامل است؛ تاریخ شکل‌گیری ساختارهای پیچیده از عناصر ساده که براساس اصول و قوانین فیزیک به این درجه از پیچیدگی رسیده‌اند. کیث وارد بر این باور است که نه‌تنها تکامل کیهانی از اصول علم مدرن است، بلکه در عرصه خدا‌شناسی نیز کاربردهای فراوانی دارد. (Ibid) دو. ظهور خود‌آگاهی دلیل هدفمندی جهان در دهه‌های اخیر، خدا‌شناسان علم‌مدار با استفاده از دو برهان «تنظیم دقیق»(5) و «بهترین تبیین»(6) به بیان نمونه‌هایی از هدفمندی آفرینش پرداخته‌اند. این دو برهان که در ارتباط با نظریه مهبانگ شکل گرفته‌اند، با توجه به طبیعت پیچیده جهان، به بررسی ثوابت فیزیکی می‌پردازند. از جمله نمونه‌های ثوابت فیزیکی، مسئله ظهور انواع حیاتی آگاه است که از آن به «خود‌آگاهی»(7) تعبیر می‌شود. براساس فرضیه مهبانگ دریافتیم که انواع حیاتی آگاه، از سطوح بسیار ساده و نا‌آگاه به این مرحله از پیچیدگی رسیده‌اند. پرسش این است که آیا ظهور موجودات مدرک، عقلانی و اخلاقی (نظیر انسان‌ها) را از یک سلول ناخود‌آگاه، میتوان جریانی هدفمند دانست؟ فرایند هدفمند، فرایندی است که با حرکت از مراحل ساده به مراحلی می‌رسد که ارزش‌ها در آن تحقق می‌یابند. کیث وارد معتقد است: هر فرایندی که در آن موجودی عقلانی از یک سلول غیرعقلانی به عرصه ظهور رسد، به‌نظر می‌رسد فرایندی هدفمند است. (Ward,1998:65) بنابراین باتوجه به‌این معیار، فرایند تکامل نیز جریانی هدفمند به‌شمار می‌رود؛ زیرا فرایند تکامل، از حالتی شروع می‌شود که هیچ ارزش و آگاهی در آن وجود ندارد. آنگاه توسط عملکرد قوانین فیزیکی بسیار دقیق، وارد مرحله تولید ارگانیسم‌هایی با ساختارهای پیچیده عالی می‌شود که از آگاهی و احساس برخوردارند و این توانایی را دارند که ایجادکننده ارزش‌های ذاتی،(8) مانند زیبایی، وجدان اخلاقی و فرهنگ باشند و از آن بهره‌مند شوند. وجود موجودات آگاه با ویژگی‌های منحصربه‌فرد، نشان‌دهنده فرایند با هدفی است که براساس طرح و برنامه، از سلول نا‌آگاه اولیه به‌سمت ظهور چنین موجوداتی حرکت کرده است. براساس این طرح، باید در آغاز خلقت، موجودات آگاه از ماده‌ای بی‌جان به‌وجود بیایند تا اهداف خلقت را که تحقق ارزش‌هاست، به عرصه ظهور رسانند. بنابراین فرایند تکامل، جریانی هدفمند است که از شروع آفرینش، از یک سلول اولیه تا ظهور موجودات عقلانی، هدفمندی تکامل را به نمایش می‌گذارد. (Ibid) منکران وجود خداوند نیز این استدلال را پذیرفته‌اند تا جایی که ریچارد داوکینز می‌نویسد: نتایج زنده انتخاب طبیعی به‌شدت ما را تحت‌تأثیر ظهور طرح و برنامه قرار می‌دهد. گویا توسط ساعت‌ساز استادی اجرا شده است. (Ward, 2006:15) ج) هدفمندی جهان آفرینش از طریق فرضیه انتخاب طبیعی اکنون که مشخص گردید ما با جهانی هدفمند روبرو هستیم که در یک فرایند تکاملی به این حد از پیچیدگی‌ها، نظیر ظهور خود‌آگاهی و نظام ارزش‌ها رسیده است، پرسش از عامل تحقق این اهداف خواهد بود؛ آیا باید هدفمندی جهان را از وجود خدا دانست یا فرایندهای طبیعی در توضیح پیچیدگی‌های جهان آفرینش کفایت می‌کند؟ یک. بررسی فرضیه انتخاب طبیعی کیث وارد بر این باور است که هدفمندی جهان، حاکی از وجود پروردگار است؛ زیرا بسیار بعید به‌نظر می‌رسد که بتوان پیچیدگی‌های جهان طبیعت را، که دارای طراحی بی‌نظیر مهندسی است، فقط با استفاده از فرایندهای طبیعی، نظیر ماده، انتخاب طبیعی و جهش‌های تصادفی توضیح داد. بنابراین بهترین تبیین برای توضیح هدفمندی آفرینش و ظهور خود‌آگاهی، فرض وجود خداوند است. در مقابل، گروهی از زیست‌شناسان تکاملی بر این باورند که فرضیه انتخاب طبیعی به‌تنهایی می‌تواند هدفمندی جهان آفرینش و روند تکامل جهان را تا ظهور انواع حیاتیِ واجد آگاهی توضیح دهد. دراین‌صورت، به فرضیه وجود خداوند احتیاجی نخواهیم داشت؛ برای نمونه، داوکینز در توضیح پیچیدگی‌ها، ذهن طراح را حذف نموده به انتخاب طبیعی کورکورانه متوسل می‌شود. او معتقد است در ظهور چنین جهانی، جهش‌های تصادفی و انتخاب طبیعی کافی است. (Dawkin,1996: 9) این گروه از زیست‌شناسان به‌منظور اثبات ادعایشان مبنی بر کفایت اصل انتخاب طبیعی و انکار وجود خداوند در توضیح پیچیدگی‌های جهان آفرینش، دلایلی را ارائه کرده‌اند که عبارتند از: 1. انتخاب طبیعی، ساده‌ترین فرضیه؛ 2. فرضیه انتخاب طبیعی، یگانه عامل توضیح تمام حقایق زیستی؛ 3. استناد به ویژگی خودساماندهی ماده؛ 4. عدم وجود غایت در فرایند تکامل. در ادامه به بررسی دلایل چهارگانه می‌پردازیم. 1. انتخاب طبیعی، ساده‌ترین فرضیه عده‌ای از زیست‌شناسان تکاملی، برای توضیح هدف و پیچیدگی‌های نظام آفرینش، مدل «ساده‌ترین فرضیه»(9) را مطرح کرده‌اند. آنها بر این باورند که اصل انتخاب طبیعی در مقایسه با فرضیه وجود خداوند، بسیار ساده‌تر و علمی‌تر می‌تواند ظهور پیچیدگی‌ها و خود‌آگاهی را توضیح دهد. کسانی که باور به تحلیل‌گرایی دارند چنین می‌پندارند که حذف عناصر یک مجموعه بهترین راه‌حل می‌باشد. علت اینکه داروین هدفمندی را از جریان تکامل آفرینش حذف کرد این است که او با مسائلی مواجه شد که طبق مدل تکامل ارگانیک، توضیحی برای وقوع آنها نداشت. او نمی‌توانست بفهمد چگونه قوانین طبیعی توانسته‌اند انواع حیاتی پیچیده را به‌وجود آورند، یا چگونه آگاهی، ذهن، هدف و ارزش‌ها می‌توانند جزئی از فرایند تکامل لحاظ شده، و از طریق فرایندهای طبیعی توضیح داده شوند. بدین‌ترتیب او با حذف هدف از فرایند تکامل، آن را به ساده‌ترین شکل توضیح داد. این گروه به پیروی از داروین و کیهان‌شناسان تقلیل‌گرا، نظیر اتکین، با حذف تمام پیچیدگی‌ها، ارزش‌ها و تمام چیز‌هایی که نمی‌توانند با استناد به فرایند تکامل آن را توضیح دهند، وجود آنها را توجیه می‌کنند. بنابراین یگانه توضیح این است که چیزی وجود ندارد تا توضیح داده شود. در این شیوه که به «سادگی منحصر به فرد»(10) موسوم است، سادگی به معنی حذف پیچیدگی‌ها و هدف، از جریان تکامل است. (Ward, 1998: 84 & 85) 2. فرضیه انتخاب طبیعی و توضیح تمام حقایق زیستی گروهی از زیست‌شناسان تکاملی، اصل انتخاب طبیعی را یگانه فرضیه علمی برای توضیح تمام حقایق زیست‌شناسی می‌دانند. آنها بر این باورند که با وجود عاملی که توضیحات کاملاً مناسبی برای تمام رمز و راز‌های فرایند تکامل فراهم می‌کند، دیگر نیازی به فرضیه وجود خدا نیست. (Ibid: 13) 3. ویژگی خودساماندهی ماده زیست‌شناسانی که فرض وجود خداوند را در جریان تکامل، امری غیرضروری می‌دانند، برای ماده، ویژگی «خودساماندهی» (11) قائلند. میل به تکامل، خاصیتی ذاتی برای ماده فرض می‌شود. این خاصیت در فواصل زمانی بسیار طولانی سبب‌شده است تا ماده از ساده‌ترین صورت گاز هیدروژن به پیچیده‌ترین ساختار مغز انسان تکامل یابد. در این مدل تکاملی، نقشی به فوق ماده یا فوق طبیعت داده نشده است و ساختارهای به‌غایت هوشمند در مجموعه‌های جانوری، محصول تکامل ماده در بستر زمان فرض می‌شود. 4. عدم وجود غایت در فرایند تکامل یکی از اصول نظریه تکامل، «جهش‌های تصادفی»(12) است که نقش عمده‌ای در پیشرفت تکامل به‌سمت پیچیدگی‌های بیشتر برعهده دارد. در این دیدگاه، گرچه وجود پیشرفت و پیچیدگی‌ها انکار نمی‌شود، اما عدم تمایل ذاتی به‌سمت پیشرفت در هیچ جهت خاصی مورد تأکید قرار نمی‌گیرد. داروین این مطلب را چنین بیان می‌کند: «من به هیچ قانون پیشرفت ضروری معتقد نیستم.» (Ibid: 73) او به‌شدت هرگونه هدفمندی را در فرایند تکامل رد می‌کند: هیچ‌چیز نمی‌تواند نومیدکننده‌تر از تلاش برای توضیح ... از رهگذر عقیده به علت غایی نیست. (Ibid) داروین معتقد است اصلاً دلیلی در دست نیست که توضیح دهد چرا باید اشیا به سمت پیشرفت در حرکت باشند. دو. بررسی دلایل کفایت اصل انتخاب طبیعی برخلاف زیست‌شناسان، موحدان بر این باورند که اصل انتخاب طبیعی به‌تنهایی در توضیح ظهور پیچیدگی‌ها و هدفمندی خلقت کافی نیست. به‌منظور نشان‌دادن عدم کفایت اصل انتخاب طبیعی، به بررسی ادله زیست‌شناسان می‌پردازیم و با مردود نشان دادن آنها، فرضیه خداوند را به‌عنوان بهترین تبیین اثبات می‌کنیم. 1. ساده‌ترین فرضیه در مقابل کسانی که مدل سادگی منحصر به فرد را مطرح کرده‌اند، کیث وارد مدلی را پیشنهاد می‌کند که به مدل «سادگی فراگیر»(13) مشهور است. در این روش، پیچیدگی‌ها، ارزش‌ها، خود‌آگاهی، هدف و ذهن همراه با وجود خداوند به‌عنوان موجودی که هستی‌اش ضروری است و خالق تمام اشیای محدود است، در یک مجموعه لحاظ می‌شوند. وجود خدا ایجادکننده ارزش‌هایی نظیر آزادی، زیبایی، ضرورت و متحدکننده کثرت‌ها، ماده و آگاهی دانسته شده است و حقیقت ساده غایی برای جهان هستی محسوب می‌گردد. بنابراین مقصود از سادگی مطرح شده در این مدل، سادگی موجودی است که تمام عناصر مجموعه منسجم نظام هستی با او پیوند می‌خورد. کیث وارد بر این باور است که ساده‌ترین توضیح، حذف توضیح نیست؛ بلکه سادگی، موجودی است که تمام عناصر یک‌مجموعه را به‌طور کامل در برمی‌گیرد. از اجزا مهم حیات ارگانیک، نظیر ارزش، آگاهی، فرهنگ، زیبایی و وجدان اخلاقی گرفته تا واقعیت‌های بنیادین جهان فیزیکی، نظیر تصادف، ضرورت و قطعیت، همگی وجود دارند. (Ward, 2002: 84 & 85) این سادگی، از سادگی فرضیة انتخاب طبیعی که وجود پیشرفت و پیچیدگی‌ها را بدون توضیح و ناقص فرو می‌گذارد، در مرتبه‌ای عالی‌تر قرار دارد. (Ibid: 85) حقیقت آن است که گاه توسل به‌سادگی به همان اندازه که ساده می‌نماید، ساده نیست. با حذف چیزی نه‌تنها نمی‌توان آن را توضیح داد، بلکه با حذف هدفمندی و مصادیق آن از حوزه فرایند تکامل، وقوع تکامل محال می‌شود. 2. نظریه انتخاب طبیعی و توضیح تمام حقایق زیستی زیست‌شناسان بر این باورند که نظریه انتخاب طبیعی برای تبیین وجود تمام پدیده‌های زیستی کافی است و بنابراین به‌فرض وجود خداوند در تبیین پدیده‌ها نیازی نیست. ادعای این افراد بدین‌معناست که مجموعه‌ای از اظهارات شبه قوانین کلی وجود دارد که پدیده‌های جهان مطلقا براساس آنها عمل می‌کنند. این دیدگاه متعلق به گروهی از قطعیت‌گرایان است که اکنون با دیدگاه‌های فیزیک مدرن، بسیار محل تردید قرار گرفته است. (Ibid: 83) کیث وارد در پاسخ به این گروه از «فرضیه آشوب»(14) بهره می‌گیرد. براساس این فرضیه، تغییرات بسیار کوچک در شرایط اولیه یا تأثیرات کوچک در فرایند دینامیک، به نتایج رخداد پدیده‌های غیرقابل پیش‌بینی در سطح وسیع می‌انجامد. اثر پروانه‌ای، یکی از مصادیق فرضیه آشوب است؛ برای مثال، این فرضیه بیان می‌کند که بال‌زدن جمعیت زیاد پروانه‌‌ها ممکن است منجر به وقوع رویداد‌های شگفت‌انگیزی نظیر سونامی در مناطق دیگر شود. (گریبین، 1386: 44) در این خصوص، کیث وارد معتقد است اینکه فرضیه‌ای بگوید انتخاب طبیعی می‌تواند توضیحی برای تمام حقایق هستی لحاظ شود، ادعایی گستاخانه و جسورانه است؛ زیرا براساس مبانی زیست‌شناسی تکاملی، بسیاری پدیده‌ها وجود دارند که تا‌کنون در این علم لحاظ نشده‌اند و هنوز این علم نتوانسته است توضیحاتی را برای وجود آنها بیان کند. (Ward,1998: 65) او حتی قدمی فراتر می‌نهد و می‌گوید حتی اگر فرضیة انتخاب طبیعی می‌توانست به شیوه‌ای کاملاً مناسب برای حقایق شناخته‌شده توضیحی ارائه دهد، باز هم ادعای این افراد در اینکه اصل انتخاب طبیعی می‌تواند به‌جای خداوند، تبیین‌گر تمام حقایق باشد، مورد تردید بود. وارد، گفته‌های این افراد را ادعایی می‌داند که هنوز اثبات نشده است و به استدلال شباهتی ندارد. (Ibid: 65) 3. ویژگی خودساماندهی ماده آیا واقعاً جهان تکاملی بدون وجود خداوند و صرفاً با تکیه بر فرایندهای مادی می‌تواند از مرحله‌ای بسیار ساده و ناچیز، به سطحی از پیچیدگی برسد که موجودات خود‌آگاه را به عرصه ظهور برساند؟ برای بررسی این ادعا خاصیت ماده را مورد بررسی قرار می‌دهیم تا بدانیم آیا ماده ذاتاً میل به پیچیدگی و پیشرفت دارد یا خیر. یک قسمت از پاسخ این سؤال مربوط به گزارش زیستی حیات است و قسمت دیگر مرتبط با بررسی خود ماده است. اگر تاریخ حیات ارگانیک جهان را باتوجه به مدل تکاملی بازنگری کنیم، درمی‌یابیم چهار اصل اساسی در تکامل حیات ارگانیک نقش عمده ایفا می‌کنند، که عبارتند از: 1. اصل تولید مثل؛ 2. اصل جهش تصادفی؛ 3. اصل تنازع؛ 4. اصل انتخاب طبیعی. با این چهار اصل میتوان گزارشی پیرامون چگونگی ظهور ملکول‌های خودتکثیرکننده به درختچه حیاتی با شاخه‌های گوناگون، در حدود یک و نیم میلیون سال پیش فراهم نمود. بعضی از این شاخه‌های حیاتی، منقرض و بعضی دیگر توسط محیط انتخاب می‌شوند و بدین‌طریق تمام انواع سازگار‌یافته که اکنون بر روی زمین هستند، تولید می‌شوند. اکنون کار زیست‌شناسان به پایان می‌رسد؛ درحالیکه این سؤال باقی می‌ماند که انواع حیاتی مُدرِک چگونه پدید آمده‌اند؟ در رویکرد دوم به مسئله گرایش ذاتی ماده به پیشرفت، توجه به مدل کیهانی لحاظ شده است. اگر همه‌چیز از گاز هیدروژن آغازشده و طی میلیون‌ها سال، ساختارهای پیچیده و پیچیده‌تر تشکیل شده باشند باید ماده دارای چنین خاصیتی به‌صورت ذاتی باشد؛ یعنی در حقیقت، باید ماده به‌طور ذاتی و طبیعی از چنان تمایلی بهره‌مند باشد که بتواند خود را از سادگی هیدروژن به ساختار بسیار پیچیده‌ای نظیر مغز انسان تبدیل کند. به سهولت میتوان دریافت که ماده چنین رفتاری از خود نشان نمی‌دهد؛ یعنی تمایل ذاتی ماده این است که از نظم به بی‌نظمی و از ساختار پیچیده به ساده تبدیل شود. از جمله مخالفان این موضوع مککوی(15) است. به نظر وی تکامل، فرایندی سرگردان و واگرا است، نه پیشرفتی قطعی به‌سمت پیچیدگی رو به افزایش؛ زیرا معمولاً ساختارها به‌واسطه فعل و انفعالات تصادفی، به تجزیه و متلاشی‌شدن گرایش دارند. بدین ترتیب وی ظهور پیچیدگی‌های بسیار عالی، نظیر موجودات عقلانی را ناممکن می‌داند. (Ward,1998: 67) چنین تمایلی را در مقیاس کیهانی و نیز ملکولی میتوان نشان داد؛ به‌طوری‌که در علوم آن را یک قانون طبیعی موسوم به «قانون دوم ترمودینامیک»(16) می‌شناسند. شکل‌گیری حیات به‌واسطه خواص ماده و با تأثیر از فرایندهای طبیعی در طی زمان‌های بسیار طولانی، ناممکن است. بنابراین ساختارهایی که در عالم موجودات زنده ـ اعم از گیاهان و جانوران ـ مشاهده می‌کنیم، هرگز تجلی خواص ماده اولیه نیستند؛ بلکه حاکمیت عالی‌ترین مراتب مهندسی را نشان می‌دهند. در همه این پدیده‌ها دانش و تخصص را در عالی‌ترین سطح میتوان دریافت. طراحی خارق‌العاده سیستم‌های کنترل به‌عنوان بخش سخت‌افزاری و حجم عظیمی از اطلاعات در قالب نرم افزارهای بسیار پیچیده، لازم است، تا قابلیت‌های لازم برای انطباق با شرایط متنوع و هماهنگی با سایر ساختارهای درون‌مجموعه را ممکن سازد. بنابراین ماده فقط در شرایط طراحی، هدایت، کنترل و نظارت هوشمند می‌تواند در قالب ساختارهای مهندسی ظاهر شود. (درویزه، 1379: 53 ـ 39) 4. عدم وجود پیشرفت همان‌طور که مشخص گردید، یگانه مسئله‌ای که اصل انتخاب طبیعی پیشنهاد می‌کند این است که در اثر عملکرد جهش‌هایی که تمایل به پیشرفت یا عدم پیشرفت ندارند، برخی از ارگانیسم‌های جهش‌دار، در عمل تولید مثل، کارآمدتر از بقیه انواع می‌شوند. (Ward, 1998: 65 & 66) آیا اصل انتخاب طبیعی قادر است در فرایند تکامل، وجود پیشرفت و ظهور موجودات آگاه پیچیده را از موجودات نا‌آگاه بسیار ساده توجیه کند؟ به‌دلیل دو ویژگی، اصل انتخاب طبیعی از توضیح پیشرفت و پیچیدگی‌های جهان هستی ناتوان است: 1. قطعی نکردن نتایج؛ 2. عدم توجه به ارزش بقا. 1 ـ 4. قطعی کردن نتایج کیث وارد اعتقاد دارد اصل انتخاب طبیعی نمی‌تواند نتایج عملکرد خود را پیش‌بینی کند و به آنها قطعیت بخشد. این بدان سبب است که چیزی در این اصل نیست که بتواند برای همیشه پدیدآمدن نوع مشخصی را در نتیجه جهش‌های مترقی تضمین کند؛ مثال، این اصل نمی‌تواند تضمین کند که همیشه محیط از ارگانیسم‌هایی که جهش رو به پیشرفت دارند، جانبداری می‌کند یا اینکه تضمین کند که در جریان تنازع بقا، ارگانیسم پیچیده‌تر مورد حمایت واقع می‌شوند. بنابراین اصل انتخاب طبیعی فاقد یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک فرضیه علمی مبنی بر قطعی‌کردن نتایج است. (Ibid: 6) ازاین‌رو فقط با توجه به انتخاب طبیعی و قطع‌نظر از هر ایده‌ای راجع به خداوند، نمی‌توان دلیلی بر وجود تمایل اصل انتخاب طبیعی به‌سمت پیچیدگی پیدا کرد. 2 ـ4. عدم توجه به ارزش بقا براساس عملکرد اصل انتخاب طبیعی در نزاع بر سر دستیابی به منابع کمیاب، تعدادی بازنده و جمعی به پیروزی دست می‌یابند. برنده شایسته‌ترین است. علت شایسته‌ترین بودنش فقط این است که برنده شده است و دیگران نتوانسته‌‌اند به این پیروزی دست یابند؛ اما با این حال، کسی نمی‌تواند پیشاپیش شایسته‌ترین را انتخاب کند. (Ibid: 69) بهترین مثال برای درک بهتر این مطلب، نوع انسان است. ممکن است کسی فکر کند که انسان‌ها شایسته‌ترین افراد برای بقا بر روی زمین هستند؛ زیرا آگاه و عاقل هستند و بر تغییر محیط قدرت دارند؛ اما کاملاً ساده است که هنگام رخداد جنگ اتمی میان انسان‌ها، موجودی مانند مورچه برای بقا شایسته‌ترین باشد. (Ibid) در این مثال نیز مشخص گردید که انتخاب طبیعی، شایسته‌ترین موجود را نه‌تنها پیش‌بینی نمی‌کند؛ بلکه انتخاب هم نمی‌کند. در نتیجه، موضوع این است که واقعاً چه کسی باقی می‌ماند، نه اینکه واقعاً چه کسی باید باقی بماند. د) توضیح هدفمندی جهان آفرینش از طریق فرض وجود خداوند با بررسی دلایل زیست‌شناسان و نقد آنها مشخص گردید اصل انتخاب طبیعی به‌تنهایی نمی‌تواند از عهده تبیین جهان آفرینش برآید. اما سؤال اینجاست که چه فرضیه‌ای می‌تواند توضیح مناسبی برای ظهور پیچیدگی‌هایی نظیر حیات موجودات عقلانی و آگاه فراهم آورد؟ آرتور پیکاک،(17) از دانشمندان موحد، هرچند تکامل را فرایندی واگرا و سرگردان می‌داند که هیچ تمایلی به پیشرفت ندارد، با این حال از تمایل طبیعی به‌سمت پیچیدگی رو به افزایش سخن می‌گوید. از دیدگاه وی، پیشرفت به‌سمت پیچیدگی، ممکن و یا حتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد؛ اما چه‌چیزی سبب می‌شود که پیکاک درباره فرایند تکامل، دوگانه سخن بگوید. براساس گزارش زیست‌شناسان، از تکامل ارگانیک بر روی زمین، میتوان عملکرد تکامل موجودات زنده را از اجداد نخستین تا ظهور موجودات آگاه دنبال کرد. در این گزارش مشاهده می‌شود که عاملی وجود ندارد تا بتواند ظهور موجودات آگاه و ارزشی را توضیح دهد؛ زیرا انتخاب طبیعی در عملکرد خود، به ارزش موجودات توجه ندارد و فقط سازگارترین افراد را برمی‌گزیند. بنابراین کارآیی انتخاب طبیعی، به پیشنهاد این قاعده محدود می‌شود: با وجود «روابط علی»(18) و شرایط محیطی کافی، جهش مناسب در محیط مناسب رخ می‌دهد و محتمل است ارگانیسم‌هایی که دارای حدّ مشخصی از پیچیدگی هستند، انتخاب شوند. اما سؤال باقی است. مقصود پیکاک از تمایل طبیعی چیست درحالیکه تکامل، فرایندی واگراست؟ اگر به جهان بنگریم، می‌یابیم این واقعیت‌ها طرح هوشمندانه‌ای را به‌جای تصادف محض پیشنهاد می‌دهند. به‌نظر می‌رسد اگر خدایی را فرض کنیم که هوشمندانه خواستار تحقق ارزش‌ها است، آنگاه فرایند تکامل را از حالتی که در آن هیچ آگاهی وجود ندارد تا پدیدارشدن انسان‌ها، فقط باید به خداوند نسبت دهیم. بنابراین یگانه فرضیه‌ای که می‌تواند توضیح ظهور پیچیدگی‌ها محسوب شود، خداوند است. (2002: 58 Ward,) ﻫ) نحوه تأثیر خداوند در جهان تکاملی اکنون که معلوم شد وجود خداوند در تبیین پیشرفت حیات ضرورت دارد، باید دانست جایگاه خداوند در این نظام تکاملی چیست؟ در این خصوص، کیث وارد به ذکر «خدای رخنه‌پوش» و «خدای تعین‌دهنده»(19) که اشکالات واردشده به فرضیه خداوند است، می‌پردازد و ضمن تصحیح آنها به‌وسیله «علت از بالا به پایین»(20) و «علت انتخابی»(21) با استفاده از علت غایی، مدل پیشنهادی خود را برای نحوه تأثیر خداوند در جهان آفرینش بیان می‌کند. یک. خدای رخنه‌پوش(22) نیوتن عامل حفظ نظام آفرینش را با وجود بی‌نظمی‌های خاص در حرکات سیارات، خدایی می‌داند که با مداخله گهگاه خود، سیارات منحرف را به مسیر اصلی‌شان بازمی‌گرداند. (Ward, 1998: 116 & 117) این خدا که به «خدای رخنه‌پوش» معروف است، توجیه‌کننده نقایص فرضیه‌های علمی است. این خدا بسیاری اوقات با کامل‌شدن فرضیه‌های علمی، مورد مناقشه قرار می‌گیرد و حتی ممکن است با ظهور یک فرضیه بسیار کامل، انکار شود. (Ward, 2002: 83) کیث وارد به‌منظور نقد خدای رخنه‌پوش و حذف او از جریان تکامل، از «علت از بالا به پایین» بهره می‌برد. آرتور پیکاک با طرح چنین علتی، نحوه مداخله خداوند را در طبیعت نشان می‌دهد. براساس این علت، اگر خداوند عاملی در نظر گرفته شود که در سطحی فراتر از علل و عوامل طبیعی عمل می‌کند، میتوان با بسط سلسله‌مراتب متعدد، واقعیت خدا را در آن قرار داد. در این صورت، کل جهان طبیعت با تمام سطوح و بخش‌هایی که دارد، متأثر از وجود خداوند خواهد بود. اگرچه فعل خدا بر سطوح پایین‌تر تحمیل می‌شود، ولی این تحمیل سبب نقض و کنار نهادن قوانین طبیعی در سطح پایین‌تر نمی‌شود. بنابراین یک مجموعه نهایی وجود دارد که متشکل از وجود خداوند و جهان است. در این مجموعه خداوند به‌عنوان حقیقت غایی، پیوسته جهان را در وجود حفظ می‌کند و ماهیت جهان را به‌طور کلی قطعیت می‌بخشد؛ آن‌چنان‌که میتوان گفت هستی جهان در هر لحظه، متأثر از وجود خداوند است و هرلحظه، لحظه خلقت است. (Peacocke,1993: 157 - 160) در این دیدگاه، خداوند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در جهان دخالت دارد و هستی جهان را آن‌طور که باید باشد، تعین می‌بخشد. باید توجه داشت که در این دیدگاه، خداوند ماهیت جهان را لحظه‌به‌لحظه تغییر کامل نمی‌دهد. بنابراین نباید تصور شود با وجود «علت از بالا به پایین»، اصول و قانون‌های علمی و مشخصی برای تغییر جهان وجود ندارد و بین اجزای جهان هستی همبستگی نیست؛ زیرا خداوند هرلحظه از خلقت را با وجود خودش و مجموعه قوانین فیزیکی قطعیت نمی‌بخشد. خداوند آزاد است تا به شیوه‌های تازه عمل کند و مراحل جدیدی را در خلقت ابداع نماید. در این صورت میتوان گفت علتی از بالا به پایین وجود دارد که از جانب خداوند به‌عنوان علت غایی و قدرت خلاّق، به تمام قسمت‌های جهان ـ قسمت‌هایی که هرکدام از خود، قدرت و استعداد محدود دارند ـ در سریان است. این علیت، همان علیتی است که وایتهد(23) از آن به «علت تمایل به پیشرفت»(24) یا «تحقق استعدادها و امکانات مثبت» یاد می‌کند. (Whitehead, 1978: 79 &80) او بر این باور است که این علیت در زمان و مکان، فراگیر است و بر کل جهان اثر می‌گذارد. این علت، عاملی است که تأثیر ثابت دارد و توسط قدرت‌های اشیای محدود، متوقف یا مورد دخالت واقع نمی‌شود. (Ibid: 340) دو. خدای تعین‌دهنده گروهی دیگر خداوند را موجودی عاقل و قدرتمند فرض می‌کنند که فرایند تکامل را مستقیماً طراحی کرده است و خودش طرح خلقت را در جزئیات اجرا می‌کند. کیث وارد بر این باور است که این ایده قابل دفاع نیست. براساس تأثیر چنین علت قطعیت‌دهنده‌ای نمی‌توان تولد نوزادی را که در اثر اختلالات ژنتیکی ناقص به‌دنیا آمده است، توجیه نمود. اگر خداوند مهربان، هوشمند و قدرتمند، تمام جزئیات حیات را کنترل می‌کند، چرا نتوانسته از تولد چنین نوزادی جلوگیری کند و یا مانع اختلالات ژنتیکی او شود؟ در این صورت باید برای تأثیر خداوند به‌دنبال طرحی باشیم که مانند یک برنامه اولیه، بسیاری از جزئیات آن مشخص نشده باشد تا در آینده به شیوه‌های مختلف، تکمیل شود. همچنین باید این سیستم طوری طراحی شود که ساختارهای فیزیکی آن در طولانی‌مدت به‌ظهور موجودات پیچیده بینجامد. اصلاً مهم نیست که این سیستم به چه شیوه و از کدام روش به این مرحله از پیچیدگی ـ که هدف فرایند تکامل است ـ رسیده است. مهم این است که در این فرایند تکاملی، موجودات به طرف اهدافی که در ذهن پروردگار است گرایش دارند؛ درحالیکه آنها را آگاهانه انتخاب نکرده‌اند؛ مانند ظهور موجودات آگاه که فرایندهای طبیعی بدون آنکه این هدف را درک کنند، نا‌هوشیارانه به‌سمت تحقق آن در حرکت هستند. اما سؤال این است که نحوه تأثیر اهدافی که در ذهن پروردگار است، بر جهان مادی چگونه است؟ آیا این اهداف سبب قطعیت پدیده‌های مادی نمی‌شوند؟ کیث وارد در پاسخ به این سؤال می‌گوید: ایدههایی که در ذهن خدا وجود دارند، علت‌های متعین نیستند که مطابق با خواسته او تمام پدیده‌ها را محقق کنند. این ایده‌ها، علت‌های انتخابی هستند. بدین‌معنا که این ایده‌ها از بین آنچه که باید به‌وسیله فرایندهای طبیعی به‌وجود آیند، شیوه‌ای را انتخاب می‌کنند که برای تحقق اهداف و ایدههایی که در ذهن پروردگار وجود دارد، مناسب‌ترین باشند. (Ward, 2002: 110) براساس علت انتخابی، خداوند فرایندهای طبیعی را طوری تنظیم می‌کند که امکانات جدید را در طول زمان به‌وجود آورند. طراحی این فرایندها به‌صورتی است که سیستم فیزیکی کل‌نگر و تصادفی را فراهم می‌نماید که در خلال آن، عوامل عقلانی و آزاد می‌توانند به ظهور برسند. فرایند تکامل، بهترین نمونه این سیستم است. در جریان تکامل، اتفاقی که تصور می‌شود با هدفمندی خلقت تعارض دارد، می‌تواند محیط اکوسیستم سیاره‌ای را آن‌چنان متعادل نگه دارد که انواع حیاتی مدرک بتوانند در خلال آن پیشرفت کنند. علیت انتخابی خداوند، در خلال محدودیت‌های اکوسیستم احتمالی عمل می‌کند. بدین‌معنا که در هر لحظه مجموعه‌ای از انتخاب برای خداوند باز است که برای ما شناخته شده نیست و به‌لحاظ مادی، قابل ادراک و مشاهده نمی‌باشد. این شکل از علیت الهی، در فرایند تولید موجودات خودتکثیرکننده و تکامل اشکال زیستی ـ از ساده تا بسیار پیچیده ـ نقش اساسی ایفا می‌کند. (Ibid) سه. دیدگاه کیث وارد پیرامون چگونگی مداخله خداوند در جهان طبیعت اکنون که وجود خداوند در خلال فرایند تکامل اثبات شد و اشکالات وارد بر آن برطرف گردید، با توجه به علت انتخابی، علت از بالا به پایین و علت غایی، مدل پیشنهادی کیث وارد را در خصوص نحوه رابطه خداوند با جهان تکاملی مورد بررسی قرار می‌دهیم. در این مدل میتوان خدا را موجودی دانست که فرایندهای طبیعی، نظیر انتخاب طبیعی و جهش‌ها را به‌گونه‌ای تنظیم کرده است که به وجود جوامع مدرک حیاتی می‌انجامد. (Ward, 1998: 76) خداوند بدون آنکه در قوانین طبیعت دخالتی داشته باشد، با استفاده از اصل انتخاب طبیعی و سایر فرایندها، اهداف الهی را که شامل وجود انسان‌ها، آگاهی و ارزش‌هاست، در خلقت تحقق می‌بخشد. در این دیدگاه، خداوند توضیح نمی‌دهد که چرا اصل انتخاب طبیعی که می‌توانست به راحتی در سایر جهت‌ها حرکت کند، مسیر کنونی را برگزیده است؛ بلکه نقش توضیحی خداوند این است که به چه دلیل مجموعه قوانین فیزیکی وجود دارد و از عملکرد دقیق آنها موجودات خود‌آگاه به عرصه ظهور رسیده‌اند. در این مجموعه، خداوند علت غایی محسوب می‌شود و انتخاب طبیعی متضمن او است. انتخاب طبیعی به‌تنهایی و با صرف‌نظر از فرضیه خداوند به‌عنوان فرضیه تکمیل‌کننده، به سمت جهت خاص و پیچیدگی‌های افزون در حرکت نیست؛ بلکه خداوند به‌عنوان علت غایی، به فرایندهای طبیعی اضافه‌شده، آنها را به سمت تحقق اهداف مشخصی سوق می‌دهد. (درویزه، 1379: 79 ـ 77) در این مدل، جهان با وجود خداوند رابطه‌ای فعالانه برقرار می‌کند. خداوند پیوسته با افاضه فیض و سریان وجود در نظام هستی، وجود آن را حفظ می‌نماید؛ به‌طوری‌که اگر یک لحظه از اعطای وجود به جهان هستی خودداری کند، کل نظام آفرینش در هم خواهد شکست. بنابراین خداوند موجودی محدود فرض نمی‌شود که خارج از جهان طبیعت قرار گرفته و فقط در لحظه آفرینش ایفای نقش کرده باشد. او در درون جهان و در متن حرکت تکاملی جهان قرار دارد. اوست که موجب می‌شود فرایندهای طبیعی مانند انتخاب طبیعی و جهش‌های تصادفی، در جهت ظهور جوامع عقلانی آزاد و آگاه حرکت کنند. در این دیدگاه، انسان‌ها می‌توانند با خداوند ارتباط آگاهانه برقرار نمایند و خداوند نیز ندای آنها را می‌شنود و بدان پاسخ می‌دهد. نتیجه فرض وجود خداوند، بهترین تبیینی است که می‌تواند وقوع تکامل را در فرایند آفرینش توضیح دهد. در حقیقت، بدون فرض خدا، احتمال وقوع تکامل در جریان خلقت به‌شدت کاهش می‌یابد. در این دیدگاه، تکاملِ فرایندی است که توسط خداوند به‌سمت ارزش‌های ذاتی هدایت شده است. در این صورت، تعارض حقیقی میان نظریه تکامل و خداباوری وجود ندارد. براساس فرض وجود خداوند، جهان تجلّیِ ممکناتی است که در وجود کامل خداوند مندرج هستند و این فرایند تکامل است که با حرکت تدریجی خود، به سمت تجلی ارزش‌های ذاتی حرکت کرده است. در این دیدگاه، فرض وجود خداوند با فرایندهای طبیعی کاملاً سازگار، منطقی و معقول به‌نظر می‌رسد. اوست که فرایندهای طبیعی را به‌صورتی تنظیم کرده است که به وجود جوامع آگاه بینجامند. فرد موحد برای جمع بین اعتقاد دینی و اصل انتخاب طبیعی، چنین استدلال می‌کند که انتخاب طبیعی براساس قوانین پایه‌ای زیستی و فیزیکی، پیشرفت انواع حیاتی مدرک را محتمل می‌سازد. در این صورت مهم نیست که این اهداف چگونه تحقق پیدا کرده و انتخاب طبیعی و سایر فرایندهای طبیعی چگونه سیر تدریجی را طی کرده‌اند؛ زیرا این وجود خداوند نیست که تبیین‌گر جهت فرایند تکامل است؛ بلکه نقش خداوند در فراهم‌کردن تبیین مناسب برای این مسئله است که چرا چنین مجموعه‌ای از قوانین طبیعی وجود دارد که جهان به هدف خود از آفرینش برسد؟ بدین‌ترتیب کیث وارد نشان می‌دهد نه‌تنها اعتقاد به وجود خداوند، بلکه اصل انتخاب طبیعی و فرضیه تکامل نیز درست است و میان اصول علمی فرایند تکامل، و اعتقاد به وجود خداوند تعارضی نیست. قطعاً هدف وجود چنین جهانی پدیدآمدن حیات هوشمند است. بنابراین براساس فرض وجود خداوند، وجود این جهان بسیار محتمل است درحالیکه براساس فرضیه انتخاب طبیعی به‌تنهایی، وجود این جهان بعید و ناممکن می‌نماید. پی نوشت: 1- struggle for life. 2- Natural Selection. 3- Survival of the Fittest. 4- Theory of Big Bang. 5- Fine-tuning Argument. 6- The Best Explation. 7- Self-conciseness. 8- Intrinsic Values. 9- Semplest hypothesis. 10- Enclusive simplicity. 11- Self-organization. 12- Random Mutation. 13- Inclusive simplicity. 14- Theory of chaotic. 15- Maccoy. 16- Thermodynamic. 17- Arthur piacock. 18- Relevant causal. 19- Determine Cause 20- Top-down or whole-part Causation. 21- Selection Cause. 22- God of the Gaps. 23- A.N.Whitehead. 24- The cause of Thendency Towards Progress. منابع و مآخذ 1. استیس، والتر، 1377، دین و نگرش نوین، ترجمه احمدرضا جلیلی، تهران، حکمت. 2. بهزاد، محمود، 1361، داروینیسم و تکامل، تهران، سپهر. 3. درویزه، ابوالفضل، 1379، آفرینش حیات، ج3، گیلان، دانشگاه گیلان. 4. گریبین، مری و جان، 1386، آشوب و عدم قطعیت به زبان ساده، ترجمه علی فروتن و دیگران، شیراز، دانشگاه علوم پزشکی. 5. وین دیویس، مریل، 1385، داروین و بنیادگرایی مسیحی، ترجمه شعله آذر، تهران، حیدری. 6. هات، جان، 1382، علم و دین از تعارض تا گفتگو، ترجمه بتول نجفی، قم، طه. 7. Darwin, Charls, 1985, The origin of Species by Means of Natural Selection, Penguin: Harmondsworth. 8. Dawkin, Richard, 1996, The Bilind Watch Maker: England, Oxford. 9. Gould, Stephen, 1991, Ever Since Darwin, Reflections in Natural History: New York, Norton & Company. 10. Lewens, Tim, 2007, Darwin.Routledge, England, Routledge. 11. Peacocke, Arthur, 1993, Theology for a scientific Age, London, SCM Press. 12. Ward, Keith, 1998, God, Chance and Necessity, England, Oneworld Publications. 13. __________ , 2002, God, Faith & The New Millennium, England, Oneworld Publications. 14. __________ , 2006, Pascal’s Fire, England, Oneworld Publications. 15. Whitehead, Alfered North, 1978, Process and Reality, New York, the macmilon company. عبدالرسول کشفی - دانشیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران فائزه زارعیان - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان منبع: فصلنامه اندیشه نوین - شماره 24 پایان متن/
93/05/14 - 02:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 62]
-
گوناگون
پربازدیدترینها