واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: 9 مرداد؛ روز ملی شدن صنعت نفت!
گرچه این رویارویی شاه با امریکا به مذاق خیلی ها خوش امد اما این جبهه گیری شاه فقط و فقط برای کسب مشروعیت برای خود بود زیرا وی همان ایام قراردادهای بزرگی را برای واردات کالاهای لوکس، ادوات نظامی، ساخت نیروگاه اتمی و ... با امریکا امضا کرد که نشان داد با افزایش قیمت نفت و تجدید نظر در فرمول سهم ایران از درآمدهای نفتی، به همان میزان افزایش، کالاهای امریکایی با قیمتی چند برابر در قالب قراردادهایی مانند کاموفلاژ به ایران تحمیل شد.
وحید حاجی پور/ با گذشت با گذشت ۲۶ سال از روز ملی شدن صنعت نفت، دکتر محمد علی مصدق همچنان یک قهرمان ملی نام گرفته بود و شاه به دلیل سرنگون کردن یک حرکت ملی، برچسبی به جیز «خائن» در اذهان برای خود باقی نگذاشته بود و برای زدودن این فاجعه، قراردادی را در ۹ مرداد ۱۳۵۲ روی میز امضا برد تا به خیال خویش، خود را یگانه منجی نفت ایران بنامد. به گزارش «عصر نفت»، پس از کودتای انگلیسی – آمریکایی علیه دولت مصدق که با چراغ سبز شاه در رم همراه بود، شاه ایران همواره به عنوان یک خیانتکار به منافع کشور معرفی می شد؛ فردی که صنعت نفت ایران را به شکلی دیگر و طی قرار داد سال ۱۹۵۴ به امریکایی ها واگذار کرده بود و تمامی مصائبی که برای ملی کردن صنعت نفت سپری شده بود را برای تداوم سلطنت خود به باد فنا داد. کابوس همیشگی شاه و تلاش های وی برای احقاق حقوق ملت ایران مورد اقبال مردم واقع نشد و «نمایش» های مقطعی محمدرضا پهلوی برای نشان دادن علاقه وی به منافع ایران به ثمر نمی نشست. کسی نمی توانست باور کند که رودر رویی های شاه با امریکا و کشورهای غربی برای افزایش سهم ایران از درآمد های فروش نفت و برقرار کردن مکانیزمی مشخص برای افزایش درآمد های کشور واقعی باشد و و بیشتر آن را «شویی» اطلاق می کردند که پهلوی قصد دارد با اکران آن، «سفید خوانی» خود را در بطن جامعه نهادینه کند. اوج این نمایش مربوط به زمانی می شود که وی با «ژست» ملی گرایی به جنگ با شرکت های امریکایی و انگلیسی در صنعت نفت ایران می رود و زیر میز کنسرسیوم می زند و خواستار برچیده شدن نظام نفتی آن روزها می شود؛ شاه ایران سردمدار افزایش قیمت نفت شد و به صراحت به امریکا گفت: شما ۵۰ سال نفت ایران را غارت کردید و دیگر بس است؛ حالا نوبت ماست.» گرچه این رویارویی شاه با امریکا به مذاق خیلی ها خوش امد اما این جبهه گیری شاه فقط و فقط برای کسب مشروعیت برای خود بود زیرا وی همان ایام قراردادهای بزرگی را برای واردات کالاهای لوکس، ادوات نظامی، ساخت نیروگاه اتمی و ... با امریکا امضا کرد که نشان داد با افزایش قیمت نفت و تجدید نظر در فرمول سهم ایران از درآمدهای نفتی، به همان میزان افزایش، کالاهای امریکایی با قیمتی چند برابر در قالب قراردادهایی مانند کاموفلاژ به ایران تحمیل شد. از سوی دیگر شاه به دلیل مبارزه حیثیتی خود با زکی یمانی وزیر نفت عربستان که سهم عربستان از درآمدهای نفتی این کشور را از ۲۵ درسد به ۵۰ درصد افزایش داده بود، بشدت نگران بود و در این جبهه نیز دوست نداشت شکستی دیگر را تجربه کند و علاوه بر مردمان ایران، نگاه های طعنه آمیز جهان را نیز تحمل کند. شاه به بهانه شانه خالی کردن کشورهای نفتی از تزریق گاز به مخازن نفتی ایران، در سال ۱۹۷۳ فشارهای خود را به کنسرسیوم بیشتر کرد در حالی که فقط ۵ سال به پایان قرارداد کنسرسیوم با ایران باقی مانده بود اما شاه به هیچ عنوان قصد نداشت از موضع خود کوتاه بیاید؛ همین پافشاری باعث شد تا اعضای کنسرسیوم یا همان هفت خواهران با رویگردی سیاسی به ملاقات شاه بروند و کلاهی بزرگ بر سر ایران بگذارند تا پس از امضای قرارداد، شاه به اشتباه خود پی ببرد و از شرکت های نفتی بخواهد قرارداد امضا شده را اصلاح کند اما دیگر کار از کاز گذشته بود. علم در خاطرات خود مینویسد:در همان روزها، شاه تلگرافی دریافت کرد که اعلام میکرد قرارداد جدید نفت بهطور غیررسمی امضا شده است و ایشان تلگراف را به دکتراقبال رییس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت که برای اولین بار با موضوع تحولات قرارداد نفت مواجه می شد. شاه تذکر داد که قرارداد ما همه کشورهای دیگر را مجبور میکند که به همین راه بروند و اظهار تاسف کرد که قرارداد جدید تاکنون هیجانی در مردم به وجود نیاورده است و اضافه نمود شاید غیرمنتظره نباشد، ما کوششی نکردیم که مردم مطلع شوند یا به آنها فرصتی بدهیم که احساس کنند، در مبارزه با شرکتها شریکند.»در ۹ مرداد ۱۳۵۲ متن نهایی قرارداد جدید نفت با کنسرسیوم به نام قرارداد فروش و خرید نفت که از طرف شاه قرارداد حاکمیت ملی نامگذاری شد به تصویب مجلس رسید و روز ۹ مرداد به نام روز نفت اعلام و جانشین ۲۹ اسفند روز ملی شدن نفت شد. شاه به خیال خود موفقیتی بزرگ به دست آورد اما چند هفته بعد با منتشر شدن مفاد قرارداد در رسانه های غربی، تحلیلگران به تفاق گفتند:« این بزرگترین گلاهی است که شاه ایران بر سر خود گذاشته است.»بله؛ شاه با دستپاچگی هر چه تمام، در معامله ای به ظاهر «ملی»، منافع ایران به باد داد و دیگر نتوانست آن را جبران کند؛ شرکت های نفتی شاه را فریب دادند و کشورهای آنان به ویژه امریکا، به شاه «چشمک موفقیت» زدند و محمد رضا پهلوی سرخوش از پیروزی بزرگ خود قرارداید را امضا کرد که بیشتر به ضرر ایران بود تا به ضرر کشورهای غربی. روز ۹ مرداد تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران روز نفت شناخته می شد که پس از سقوط رژیم پهلوی، دوباره ۲۹ اسفند روز ملی شدن صنعت نفت نام گرفت.
تاریخ انتشار: ۱۱ مرداد ۱۳۹۳ - ۱۵:۲۴
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 35]