واضح آرشیو وب فارسی:فارس: یادداشت/ محمدرضا کائینی
ایستادگی شیخ شهید تا مرز جان در برابر اشتباه روشنفکران عرفی
محمدرضا کائینی روزنامه نگار و تاریخپژوه تاکید کرد: قطعا آرمان شیخ را در دو محور میتوان خلاصه کنیم که نخست تضاد و تقابل مشروطه حداکثری با مبانی اسلامی و دوم عدم استعداد و کشش جامعه ایرانی در پذیرش چنین مشروطهای است.
به گزارش خبرگزاری فارس، محمدرضا کائینی: خواست مشروطه عرفی اشتباه استراتژیک روشنفکرانی بود سخن گفتن از شیخ فضلالله آن هم در مقطعی که پژوهشهای بسیاری توسط مورخان آگاه و ژرفاندیش ما صورت گرفته است قطعا مانند گذشته سخن گفتن از لاینحل نیست. این در حالی است که جوانب گوناگون مسئله شفاف شده است اگر ما الان بخواهیم فارغ از بستهبندیها به مسئله نگاه کنیم. قطعا آرمان شیخ را در دو محور میتوان خلاصه کنیم که نخست تضاد و تقابل مشروطه حداکثری با مبانی اسلامی و دوم عدم استعداد و کشش جامعه ایرانی در پذیرش چنین مشروطهای است. در محور اول مسئله روشنتر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد به عبارت روشنتر علمایی که در مشروطه دخالت کرده بودند مشروطه را عبارت میدانستند از تمشیت و اداره امور مشروط به قوانین شرع، اما روشنفکران مشروطه خواه مشروطه را به عرف تطبیق میدادند به این ترتیب ملاکهایی که در دنیای امروز بر مبنای زمامداری صورت میگیرد را اصل قرار میدادند این درحالی است که چنین نگاهی به مشروطه آن هم به شکل حداکثری طبیعی است که نمیتواند با هیچ شرع و مکتب دیگر سازگار باشد. به عبارت روشنتر درچنیین نگاهی به مشروطه، جای هیچ اصل، قانون و قاعده محکم و تغییر ناپذیری وجود ندارد و به نوعی اداره امور کشور به شیوه عرفی و فارغ از هر نوع ایدئولوژی و مکتبی اداره میشود. چنین امری قطعا به سکولاریسم منتهی میشود. طبیعی است چنین تعبیری را نظریهپرداز هیچ مکتبی نمیتواند بپذیرد زیرا نظریه پرداز تمام مکاتبها نظریه خود را در چارچوب حکمی که اعتقاد دارند نظریهپردازی میکنند. نکته دوم که کمتر به آن توجه شده است اساسا نظام سنتی، فکری و فرهنگی ایران نمیتواند پذیرای مشروطه حداکثری باشد و اگر تحولات جامعه اروپایی به سوی عرفی شدن حرکت کرد معلول یک فرآیند 300 تا 400 ساله است. *جامعه ایرانی علاقمند به عرفی شدن نبود به عبارت روشنتر جامعه ایرانی نه خواسته است به سمت عرفی شدن حرکت کند نه عملا توانسته است چنین فرآیندی را طی کند. خواست روشنفکران مشروطه در تطبیق دادن قانون به عرف اشتباه آشکار آنان محسوب میشود که دقیقاً به این معنا تلقی میشود که خواستند یک غذای بسیار لذیذ که برای علاقمندان آن غذا بسیار خواستنی بود را به زور در دهان یک بچه 3 ماهه که اساسا توانایی هضم این غذا را ندارد فرو ببرند. این درحالی است که جامعه ایرانی به لحاظ ساختار سنتی، فکری و فرهنگی اولا نمیخواست و اگر هم میخواست نمیتوانست مشروطه مبتنی بر عرف را بپذیرد و خواست مشروطه عرفی اشتباه استراتژیک روشنفکرانی بود که خواستند یک شبه در مشروطه تبلور اندیشههای جان لاک و ژان ژاک روسو و امثال اینها باشند. که طبیعتا اشتباه بزرگی را مرتکب شدهاند کما اینکه یکی از پرچمداران ایده مشروطه، به نام سید حسن تقیزاده سالها بعد آشکارا اعلام کرد ما تندروی کردیم بسیاری از جمله مرحوم آقازاده لنکرانی که تقیزاده را در اواخر عمر خود دیده بود اذعان میکرد واقعا تقیزاده تائب شده بود و گفته بود در دوره مشروطه تندروی کرده بودیم. انتهای پیام/ به صورت روشنتر مطابق همه نظریه، نظریهپردازان موافق و مخالف مرحوم شیخ، شیخ شهید در دوره مشروطه با نگاه تیزبین خود جوهره سکولاریستی مشروطه را پیشبینی کرده بود. این درحالی است که بسیاری از علمای طراز اول آن دوره نه تنها به مشروطه بدبین نبودند بلکه بسیار خوشبین نیز بودند و برای مشروطه سینه هم چاک میکردند. مرحوم شیخ با نگاه تیزبین خود پی به جوهره مشروطه برده بود البته همه علما منتظر بودند که استبداد قجری با مشروطه به نظام عدالتمحور و متکی بر مردم جایگزین شود اما متاسفانه جوهره مشروطه کاملا ضد دینی بود و فرهنگ ایرانی نمیتوانست این فرهنگ را پذیرا باشد. به همین دلیل فهم و شجاعت شیخ قابل تقدیر است برای اینکه فهم بالا را ما در میان متفکران و نخبگان کمتر دیدیم.اساسا شیخ مزاج جامعه ایرانی را برای پذیرش مشروطه آماده نمیدانست. البته در این میان نقش چهرهای مرموزی مانند اسدالله خرقانی قابل نقد است. خرقانی در بیت مرحوم آخوند خراسانی نفوذ کرده بود و چهره او در خور مطالعات بیشتر است؛ یک عده این کار را انجام دادند عملا نقش مرتبط بین مرحوم آخوند خراسانی و برخی کانونهای مشکوک مشروطهخواه را خراقانی برعهده داشت را بررسی کردند. اسدالله خرقانی همان زمان از نجف به ایران نوشته بود و از روشنفکران خواست هر فتوی و سخنی که نیاز دارید تا دیر نشده به من بگویید تا من فتوا لازم را بگیرم بعدش به فاصله یک تا دو ماه فوت مرحوم آخوند خراسانی اتفاق افتاد این نشاندهنده این است که عدهای بودند که برای کمک به جریان تندرو مشروطهخواه حتی در بیوت مراجعه نفوذ کردند و برای تعجیل کار از مرجعیت استفاده ابزاری میکردند. انتهای پیام/
93/05/11 - 00:01
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 54]