واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: ميزان پيشرفتها بعد از 12 روز مذاكرات وين
12 روز از ششمين دور مذاكرات وين ميان ايران و گروه 1+5 گذشت. از همان ابتدا و تاكنون، طرفين يكصدا مضمون اين جمله را تكرار كردهاند كه «پيشرفتها كند است و اختلافات مهم همچنان باقي است». اينكه پيشرفت تا چه ميزان بوده است، دقيقاً به نوع خواستههاي طرفين و ميزان اصطكاك يا تقابل آنها بستگي دارد. در اين خصوص، مذاكرهكننده ارشد ايران در مصاحبه با العالم، با اشاره به مصاديقي كلي از محتواي توافقهاي انجام شده طي اين مدت، به محورهايي پرداخت كه ميتوان در سه دسته زير آنها را در سرجمع خواستههاي طرفين طبقهبندي نمود:
الف- توافقهاي حاصل شده
1. توافق بر سر توافق: منفعت مشترك همه طرفها در نتيجه بخش بودن مذاكرات بوده است. با اين حال، به عنوان ملاحظه ميتوان گفت كه اصرار طرف غربي در كشاندن سفره به سمت خود، همچنان باقي است و وزراي خارجه در روز دوازدهم مذاكرات، چنان وانمود كردند كه در صورت شكست مذاكرات، ايران مقصر خواهد بود.
2. ادامه غنيسازي ايران: اصل ادامه غني سازي، در توافق ژنو بوده ولي در رابطه با اينكه فعاليتها در داخل باقي بماند و بخش مهمي از نيازهاي عملي، در داخل تأمين شود، خواسته ايران محقق شده است. اين در حالي است كه پيشنهاد اوليه غرب، حذف كامل غنيسازي بومي بوده است.
3. رفع تدريجي همه تحريمهاي مرتبط با مسئله هستهاي: اصل آن در توافق ژنو، مقرر شده است و طرفهاي مقابل هم توافق دارند كه اين امر محقق شود و در ادامه، اولاً روش «لغو تدريجي» نيز مورد اتفاق نظر قرار گرفته است. ثانياً اينكه فقط «تحريمهاي مرتبط هستهاي» منظور طرفين است، كه توافق شده است. با اين حال، اينكه تحريمهاي «مرتبط هستهاي» چيست و دامنه آنها، قابل بحث است.
4. ادامه فعاليت رآكتور تحقيقاتي اراك، همراه با تغييرات رافع نگرانيها: حفظ ماهيت آب سنگين رآكتور اراك، كاربري تحقيقاتي و همچنين ظرفيت آن مورد قبول قرار گرفته است. اما ساير جزييات فني مربوط به آن همچنان در حال بحث است.
5. ادامه فعاليت فردو همراه با تغييرات رافع نگرانيها: تعطيلناپذيري اين تأسيسات، مورد قبول طرفين است. بنابراين، غرب از خواسته تعطيلي، منصرف شده و درصدد محدود كردن كاربري آن همراه با اعمال نظارتهاي بينالمللي گسترده است.
6. آغاز همكاريهاي صلحآميز هستهاي با ايران: اساس اين موضوع در توافق ژنو گذاشته شده است. ولي خروجي مشخص و وزن آنها در شاخصهاي كلان منافع مشترك، در درجه دوم اهميت است. تاكنون غرب در مورد خارج كردن ايران از ليست سياه گروههاي كنترل صادرات و عرضه كننده اقلام هستهاي، تضميني نداده است.
7. آغاز فصل جديدي از روابط متقابل در اثر توافق: اين مقوله، غيرهستهاي است و نياز متقابل به اين روابط جديد، مورد قبول طرفين است. برخلاف خواست امريكا، تمايل از سوي ديگر اعضاي گروه براي حضور در اين عرصه بالا است.
ب- چه موضوعاتي همچنان مورد اختلاف هستند؟
با درنظر گرفتن هفت محور فوق كه البته در جزييات هنوز اختلافهايي باقيمانده است ولي كليات و ساختار آنها ممكن است جزو 60 تا 65 درصدي باشند كه دكتر عراقچي از اتمام نگارش متن آنها نام برده است، اين پرسش باقي ميماند كه چه موضوعاتي هنوز مورد اختلافند؟ در اين زمينه، ميتوان به محورهاي زير اشاره كرد:
1. جزييات كمي برنامه غنيسازي ايران: ايران بر 190 هزار سو بهعنوان آستانه نياز خود تأكيد دارد. ايران طرح پلكاني را مطرح كرده است شامل حفظ وضعيت سانتريفيوژهاي فعلي تا حداكثر پنج سال و افزايش تعداد آنها بعد از اين دوره براي تأمين نيازهاي آينده.
2. جزييات رآكتور تحقيقاتي اراك: بازطراحي، مورد حمايت برخي اعضاي گروه 1+5 است. هنوز طرحهاي ديگري وجود دارد كه بحث در مورد آنها، نهايي نشده و در دست اقدام است.
3. دوره زماني اجراي توافق جامع: نگاه غرب، دوره طولاني (20 سال و بيشتر) است و ايران، دوره كوتاه يا ميان مدت (5 تا 10 سال) را درنظر دارد. براي ايران، اتمام سريع دوره انتقالي، بسيار مهمتر است، زيرا هرچه زودتر بايد عادي شدن وضعيت ايران محقق شود.
4. بازرسيهاي پادماني و تدابير اعتمادساز: ايران علاوه بر پادمان 214، تدابير اعتمادساز متعددي را اجرا كرده كه در دوره توافق جامع هم استمرار آنها، محل چالش نبوده بلكه رمز سست كردن بينالمللي پيامدها و نفوذ لابيهاي اتهامي عليه ايران است. اجراي كد اصلاحي 3/1 هم شايد قابل توجه باشد اما به شرط گرفتن امتياز مناسب. زيرا ايران مدتهاست كه الزامات اين كد را به صورت موردي ولي داوطلبانه اجرا ميكند.
ج- ساير مسائل مهم كدامند؟
اما آيا محورهايي كه چندين دوره از مذاكرات ايران و گروه 1+5 را درگير كردهاند، 12 محور فوق بودهاند؟ نكات مهم ديگري نيز وجود دارند كه به شرح زير ميتوان آنها را برشمرد:
1. استرداد درآمدهاي توقيف شده ايران: هنوز 95 درصد داراييهاي توقيف شده، مسترد نشده است. اين محور از منظر اقتصادي براي ايران مهم است.
2. عادي شدن مسئله ايران در آژانس: اين مسئله خروجي كلي است و در آخرين اقدامات گام نهايي، محقق ميشود. 1+5 به عنوان اعضاي بانفوذ شوراي حكام، بايد در توافق جامع به ايران تضمين بدهند.
3. اتهامات موسوم به ابعاد نظامي احتمالي: به تعامل ايران و آژانس محول خواهد شد. در توافق نهايي بايد اين مقوله به عنوان يك توافق كلان حل شود.
4. تصويب و اجراي پروتكل الحاقي: ايران مشكلي با درج اين الزام (با قيد رعايت اختيارات رييسجمهور و مجلس) ندارد. زمانبندي تصويب اين سند بايد بعد از خاتمه لغو تحريمهاي يكجانبه و آغاز غنيسازي پلكاني ايران (افزايش توليد و نصب و راه اندازي سانتريفيوژهاي جديد) باشد.
از نگاه واقع گرايانه، باقيماندن كمتر از 40 درصد از موضوعات براي توافق نهايي، نشان ميدهد مذاكرات پيشرفت داشته است. البته وزراي خارجه در نشستهاي اخير خود تلاش كردند انتظارسازي جهاني از ايران براي تغيير يا تعديل مواضع خود را جدي نمايند. اما لحن آنها تأييد ميكرد كه غرب ناگزير (و حتي مصمم) به توافق پايدار با ايران است.
نویسنده : دكتر نادر ساعد
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۴ تير ۱۳۹۳ - ۱۰:۲۳
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 30]