تبلیغات
تبلیغات متنی
رسانه حرف تو - مقایسه و اشتراک تجربه خرید
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
تاثیر رنگ لباس بر تعاملات انسانی
محبوبترینها
بررسی دلایل قانع کننده برای خرید صنایع دستی اصفهان
راه های جلوگیری از جریمه های قبض برق
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1805221020
بررسی اقتصاد نفت در ایران از دیدگاه اقتصاد اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
بررسی اقتصاد نفت در ایران از دیدگاه اقتصاد اسلامی
با عنایت به ناتوانی نظام های اقتصادی سرمایه داری و کمونیستی در حل بحران های اقتصادی جهان، شاید بتوان چاره کار را در نظام اقتصادی جستجو کرد که بر مبنای کرامات انسانی، حفظ حقوق تمام انسانها و ارزش های اخلاقی شکل گرفته است.
بخش اول چکیده درآمدهای نفتی در کشورهایی که اقتصاد متکی به نفت دارند بخش عظیمی از بودجه کل کشور و درآمد های دولت را تشکیل می دهد. با توجه به اینکه در کشورهای تک محصولی دولت حرف اول را در اقتصاد می زند، درآمدهای نفتی تعیین کننده میزان رشد اقتصادی، نرخ تورم، مصرف و... می باشد. اما وابستگی اقتصاد و درآمدهای دولت به نفت می تواند سرمنشأ مشکلات متعددی باشد. با توجه به اینکه اسلام آخرین و کامل ترین دینی است که برای بشریت نازل شده است، مسلماً از بعد اقتصادی دارای مباحث فراوانی است. یکی از مباحثی که پرداختن به آن حائز اهمیت است، بررسی اقتصاد نفتی از بعد اقتصاد اسلامی می باشد. در این نوشتار ما در پی بررسی سیستم اقتصاد نفتی ایران از دیدگاه اقتصاد اسلامی هستیم. واژگان کلیدی: اهداف نظام اقتصادی اسلام، مشکلات اقتصاد نفتی ایران، عدالت اقتصادی، رانت نفتی، شکاف طبقاتی مقدمه اسلام به عنوان آخرین و کامل ترین دینی است که برای سعادت بشر نازل شده است. احادیث مختلفی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) نقل شده است که هر آنچه که برای زندگی و رفاه و سعادت دنیوی و اخروی انسان ها لازم است همه در قالب دین ارائه گردیده است. در سال های اخیر محققین و پژوهشگران حوزه دین و اقتصاد کوشیده اند تا نظام اقتصادی اسلام را تبیین کنند. آنها در پی این بوده و هستند که مؤلفه ها و شاخص هایی را که اسلام برای بهره مندی اکثریت مطلق جامعه از رفاه عمومی، رشد اقتصادی، عدالت اقتصادی و اجتماعی و... معرفی کرده است از دل متون مختلف استخراج کنند. البته بایستی اذعان نمود که متأسفانه اکثریت این یافته ها در کشور ما در مرحله عمل اجرایی نشده و در حد تئوری باقی مانده اند. با توجه به بهره مندی کشور ما از خیل عظیم منابع خدادادی نفت وگاز، در نگاه اول شاید انتظار این باشد که ایران یکی از کشورهای پیشتاز در عرصه اقتصادی و عدالت اجتماعی باشد اما با بررسی موضوع مشخص می شود که این منابع خدادادی به مثابه منابع نفرین شده ای هستند(شیرخانی،محمدعلی،1389) که مشکلات متعددی را برای کشور ما رقم زده اند. کارشناسان و متخصصین امر دلایل مختلفی را برای مشکلات فوق عنوان کرده اند که از حوصله ی بحث خارج است. در این نوشتار ما در پی آن هستیم که موضوع نفت در ایران را از دیدگاه اقتصاد اسلامی مورد بررسی قرار دهیم. به عبارت دیگر در پی بررسی این موضوع هستیم که عملکرد نفت تا چه حد منطبق بر دیدگاه مورد قبول اسلام بوده است. در این مقاله ابتدا به اهداف نظام اقتصادی اسلام اشاره خواهد شد سپس به بررسی تاثیر نفت بر اقتصاد ایران و اینکه تا چه حد توانسته وارد سفره مردم شود و در زمینه هایی مانند عدالت اقتصادی، ایجاد فرصت های شغلی و رفع بیکاری و... مثمر ثمر واقع شود، خواهیم پرداخت. دست آخر به مقایسه بین عملکرد نفت و میزان انطباق این عملکرد با خواسته های نظام اقتصادی اسلام خواهیم پرداخت. بخش اول: اهداف نظام اقتصادی اسلام با بهره گیری از عقل و نقل(احادیث و آیات و روایات) اهدافی برای نظام اقتصادی اسلام به دست می آید که این اهداف به سه دسته تقسیم می شوند: 1. اهداف عالی؛2. اهداف میانی؛3. اهداف مقدمی (یوسفی،1385). این سه دسته اهداف در طول هم قرار دارند و هدف پایین تر مقدمه ای برای رسیدن به هدف بالاتر است. هدف عالی هدف عالی نظام اقتصادی اسلام در سطح کلان، رفاه عمومی است(یوسفی،1385) . برای بررسی این مطلب از دلایل عقلی و نقلی زیر استفاده می کنیم: دلیل عقلی هدف از آفرینش انسان به کمال و رستگاری رساندن او است و چنین هدفی با کمال هر دو بعد مادی و روحی او ممکن است؛ البته کمال بعد مادی انسان باید در خدمت کمال بعد روحی او قرار گیرد تا کمال و رستگاری نهایی انسان حاصل شود. بی تردید، انسانی که دارای عقل و بدن سالم باشد توان حرکتش به سوی کمال و رستگاری بیش از انسانی است که از این دو نعمت بزرگ الهی بهرة چندانی ندارد. در صورتی انسان می تواند عقل و بدن سالم داشته باشد که از رفاه مادی مناسب بهره مند باشد؛ البته تحصیل امکانات رفاهی مادی در چارچوب ضوابط فرهنگی و حقوقی خاصی انجام خواهد گرفت که نظام حقوقی و فرهنگی بستر آنها را مشخص می کند.(یوسفی،1385) دلیل نقلی در روایات معصومان واژة رفاه، راحتی، آسایش یا مصادیقی از این واژه ها به صورت هدف جامعه اسلامی تاکید شده است. امام صادق(ع) می فرماید: پنج چیز است که هر کس یکی از آن ها را نداشته باشد، زندگی اش همواره مواجه با کاستی، خردش سرگشته و فکرش مشغول است:1. تندرستی؛ 2. امنیت؛ 3. فراخ در روزی؛ 4. همدم سازگار ...؛ 5. رفاه و آسایش که جامع همة این ها است (ری شهری،1374: ج 3، ص 221). با توجه به این حدیث چهار نعمت اول مقدمه ای برای نعمت پنجم (رفاه) هستند. احادیث فراوانی از امیرمؤمنان(ع) دربارة وظیفة حکومت در بحث تأمین رفاه عمومی وجود دارد که به نمونه هایی از آن ها اشاره می شود: حضرت علی(ع) در نامه معروف خود به مالک اشتر تلاش برای ایجاد رفاه را از وظایف حاکم می دانند: «نزد خدای متعالی برای تمام مردم گشایش و رفاه قرار داده شده است و تمام مردم بر حاکم حق دارند چندان که امور زندگی آنان را سامان دهد.» (شهیدی، 1379: ص330 ). امام علی(ع) هنگامی که حکومت را به دست گرفت، رفاه عمومی را هدف اقتصادی دولت خود اعلام داشت و به والیان خود در سرزمین های دیگر نیز تأکید کرد که در جهت رفاه عمومی مردم تلاش کنند. حضرت کوفه آن روز را که در سایه سیاست های وی به رفاه عمومی نسبی دست یافته بود، چنین معرفی می کند: همه مردم کوفه در نعمت و رفاه به سر می برند؛ به طوری که همه از خوراک خوب (نان و گندم)، مسکن و سر پناه مناسب و آب گوارا استفاده می کنند. (مجلسی، 1374: ج 40 ، ص 327). امام شرایط کوفه را از لحاظ اقتصادی معرفی می کنند. ایشان در این معرفی، وضعیت کوفه را به گونه ای بیان می کنند که هیچ فردی را از داشتن امکانات لازم زندگی مستثنی نمی کنند . همچنین نعمت های ذکر شده در کلام امیرالمؤمنان امور مطلوب اقتصادی دانسته شده که به دنبال پی گیری سیاست ها و برنامه های اقتصادی دولت علوی تحقّق یافته است و حضرت در مقام بیان کامیابی های اقتصادی، کوفه را چنین معرفی می کند؛ پس می توان نتیجه گیری کرد این امور که به صورت رفاه عمومی مردم کوفه ذکر شده، هدف اقتصادی دولت علوی بود. با توجه به روایت زیر رفاه و آسایش موردنظر علی(ع) فقط شامل مسلمانان نبود؛ بلکه به نظر حضرت، دولت و حکومت اسلامی باید رفاه و آسایش غیرمسلمانان را نیز از اهداف اقتصادی خود قرار دهد: امام علی(ع) پیرمرد از کار افتاده ای را که از مردم کمک می خواست، دید و از اطرافیان پرسید: ما هذا؟ فقالُوا: یا امیرالْمومنین نصرانِی فقال امیرالمؤمنین : اِستعملتموه حتی اِذا کبرُ و عجز منعتُموه ؟ ! انفِقوا علیهِ مِن بیت المال (ری شهری،1374: ج4، ص204)؛ این چه است؟ گفتند: نصرانی است. حضرت فرمود: از او کار کشیدید تا پیر و ناتوان شد و اکنون او را محروم می کنید؟ از بیت المال به او کمک کنید. حضرت امیر در این بیان تعبیر «ما هذا » آورده است . به نظر می رسد از دیدن چنین صحنه ای ناراحت شده و با ناراحتی می پرسد: این چه وضعیتی است؟ نه این که برای حضرت مهم باشد این شخص چه کسی است. مسلمان است یا غیرمسلمان. از کدام قبیله و طایفه است؛ بلکه آنچه از نظر ایشان اهمیت داشت، وجود چنین وضعیتی در جامعه اسلامی بود؛ یعنی اصلاً چنین وضعیتی در جامعه اسلامی نباید وجود داشته باشد و و قتی در پاسخ علی (ع) گفتند : او نصرانی است، حضرت هیچ اعتنایی به این پاسخ آن ها که او نصرانی است، نکرد و فرمود: با کمک گرفتن از بیت المال به چنین وضعیتی در جامعه اسلامی پایان دهید؛ چرا که همه مردم اعم از مسلمان و غیرمسلمان باید از امکانات جامعه برای رسیدن به رفاه و آسایش مادی بهره مند شوند. همچنین در برخی منابع درباره رفاه در زمان حضرت مهدی(عج) از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: امّت من در زمان مهدی از چنان نعمتی بهره مند شوند که مانند آن را هرگز بهره مند نشده باشند. آسمان باران بر سرآنان فرو ریزد و زمین هیچ گیاهی را نگاه نداشته، مگر این که آن را می رویاند (کورانی، 1378 : ص364). از این نوع احادیث و روایات، موارد بسیاری در منابع و کتب دینی و فقهی شیعه و سنی ذکر شده، و بیانگر آن است که امکانات فراوانی در اختیار حکومت حضرت قرار می گیرد که از همه آن ها عادلانه برای افزایش رفاه و آسایش مردم استفاده می کنند. رفاه اقتصادی به صورت یک هدف اقتصاد اسلامی چنان در رفتار و سیره، و در سخنان علی(ع ) نمود داشت که برخی از محققان اقتصادی به همین سبب دولت او را با واژه « دولت رفاه » وصف کرده اند. (برخی از نویسندگان، 1380: ج7، ص339). همچنین برخی محققان نوشته اند: مدارک دال بر وظیفة دولت اسلامی در ایجاد رفاه عمومی در قرآن و سنت و نوشته های دانشمندان مسلمان چنان فراوان است که اگر دولت اسلامی را دولت رفاه ننامیم ، به طور کامل از انصاف به دور افتاده ایم (خورشید احمد، 1374: ص201). آنچه ذکر شد دلایلی بود مبنی بر اینکه رفاه هدف عالی نظام اقتصادی اسلام است. همه این احادیث و روایات تاکید بر این داشتند که همه مردم در جامعه اسلامی اعم از مسلمان و غیر مسلمان باید به رفاه مادی لازم برسند. در ادامه، بیان خواهد شد که اهداف اقتصادی دیگری در اسلام وجود دارد که رسیدن به آنها مقدمه ای جهت رسیدن به رفاه عمومی است. اهداف میانی آنچه از منابع اسلامی به صورت اهداف میانی نظام اقتصادی می توان استنباط کرد، عبارتند از: عدالت اقتصادی، رشد و امنیت اقتصادی (یوسفی،1385). در حدیثی امام صادق(ع) بر این سه مطلب اشاره می کنند: ثلاثة اشیاء یحتاج الناس طراً الیه: الامن و العدل و الخِصب (ری شهری، 1374: ج4، ص3394). همة مردم به سه چیز نیازمند هستند: امنیت، عدالت و رشد و آبادانی. فرمایش امام صادق(ع) اطلاق دارد و به طور حتم شامل عرصه اقتصادی نیز می شود. علاوه بر این حدیث جامع، روایات فراوانی دربارة هر یک از این سه هدف از معصومان(ع) داریم که به برخی از آ نها اشاره می شود: امام باقر(ع) دربارة عدالت می فرماید: ان الناس یستْغنَون اذا عدِل بینهم و تنزل السماء رزقها و تُخْرج الارض برکتها باذن الله تعالی (کلینی،1365: ج3،ص 568). اگر بین مردم به عدالت رفتار شود، آن ها بی نیاز می شوند، و آسمان روزی خود را نازل می کند و زمین برکت خود را به اذن خدای متعالی بیرون می ریزد. در این حدیث، نکاتی درباره بحث ما وجود دارد که به آن اشاره می شود: 1. عدالت چیزی نیست که خود به خود وجود داشته باشد یا به وجود بیاید؛ بلکه باید بین مردم به عدالت رفتار شود و این امر هنگامی ممکن است که دولت به چنین امری اقدام کند. به عبارت دیگر، عدالت باید هدف دولت اسلامی باشد. 2. عدالت در این روایت اعم است؛ اما قدر مسلم روایت که دربارة نزول برکت از آسمان و خروج برکت از زمین است، شامل عدالت اقتصادی می شود. 3. عدالت در این روایت، مقدمه و زمینه ساز رفاه است؛ چون عبارت روایت به صورت شرط و جزا یا به عبارت دیگر به طور« اگر و آن گاه » آمده است. اگر بین مردم به عدالت رفتار شود، آنگاه برکت و رفاه فراوان خواهد شد. (یوسفی، 1385) دربارة امنیت و امنیت اقتصادی، نشانه های فراوان دیگری (غیر از موردی که قبلاً ذکرشد) به صورت هدف نظام اقتصادی در روایت معصومان(ع) وجود دارد که به چندنمونة آن اشاره می شود: امام علی(ع) می فرماید: لا نِعمة أهنا مِن الْأمنِ (آمدی،1373: ج6،ص435). هیچ نعمتی گواراتر از امنیت نیست. حضرت در گفتار دیگری می فرمایند: شر الاوطانِ ما لم یامن فیهِ القُطان (همان: ج4، ص171). بدترین وطن ها، جایی است که ساکنان آن آنجا در امان نباشند. و نیز می فرمایند: شر البِلاد بلد لا امن فیه و لا خِصب (همان: ج4 ص165). بدترین سرزمین ها، سرزمینی است که در آن امنیت و ارزانی [یا رشد و شکوفایی] نباشد. در این دو بیان، منظور امام علی(ع) امنیت فرد یا گروه خاصی را نیست؛ بلکه امنیت جامعه منظور ایشان است و به مقتضای همین دو سخن و دیگر روایاتی که نقل کردیم، امنیت اطلاق دارد و شامل امنیت اقتصادی نیز می شود. امیرمؤمنان در گفتار دیگری امنیت را زمینه ساز رفاه معرفی می کند. به عبارت دیگر، رفاه، هدف عالی نظام اقتصادی، و امنیت اقتصادی هدف مقدمی برای آن است(یوسفی،1385) : رفاهیة العیش فی الأمن. رفاه و آسایش زندگی در داشتن امنیت است. دربارة رشد اقتصادی نیز به صورت هدف نظام اقتصادی اسلام، آموزه های اسلامی فراوانی آمده است؛ رشد اقتصادی در نظام سرمایه داری لیبرال، هدفی در رتبة دیگر اهداف همانند رفاه عمومی، بلکه بالاتر از آن است؛ اما در اقتصاد اسلامی، رشد اقتصادی هدف مقدمی برای رفاه عمومی و ابزاری برای رسیدن به رفاه عمومی است؛ بنابراین، رشد اقتصادی که همراه با ظلم و بی عدالتی تحقق یابد و نتیجة آن رفاه عمومی نباشد، دراقتصاداسلامی مطلوب نیست(یوسفی،1385) . دلیل این مطلب، احادیث و سخنان امامان معصوم(ع) است که در بحث رفاه عمومی اشاره شد. اساساً پذیرفتن رفاه عمومی به صورت هدف نهایی نظام اقتصاد اسلامی، معنایی جز این ندارد که هدفی همانند رشد اقتصادی هدف مقدمی برای رفاه عمومی است؛ چرا که بدون رشد اقتصادی مطلوب، رسیدن به رفاه عمومی مطلوب، امری غیرممکن است. دلایل نقلی کافی برای رشد اقتصادی به صورت هدف اقتصاد اسلامی وجود دارد که به برخی از آن ها اشاره می شود. حضرت امیر(ع) می فرمایند: فضیلة السلطان عمارة البلدانِ (آمدی، 1373 : ج 4، ص422). نشانة برتری و امتیاز حاکم آبادانی سرزمین ها است. امام علی در این گفتار، نشانة برتری حاکم را آبادانی زمین (ارض) اعلام نکرده؛ بلکه تعبیر« بلدان » یعنی سرزمین ها را آورده است. مقصود از آبادانی سرزمین ها، آباد کردن آن ها به حسب امکانات اقتصادی موجود در آن ها است. به سرزمینی آباد گفته می شود که از امکانات اقتصادی آن برای رفاه مردم آن استفاده شود. بنابراین، هنگامی که آبادانی شهرها به معنای بهره برداری بهینه از امکانات کشاورزی، صنعتی، تجاری، دامپروری و ... برای حاکم وحکومت از دیدگاه اسلام امتیاز و امری مطلوب شمرده شود، حکومت و ظیفه دارد خود را به چنین ویژگی مزین کند و این ممکن نیست، مگر آن که حکومت آبادانی و رشد اقتصادی را به صورت هدف در دستورکار خود قرار دهد. همین طور حضرت در تفسیر آیه؛ هو أَنشَأَکُم مِنَ الْأَرضِ واستَعمرَکُم فِیها (هود ( 11)،61). او [خدایی] است که شما را از زمین آفرید و شما را به آباد کردن آن مأمور ساخت؛ می فرمایند: فاعلمنا سبحانه انه قد أمرهم بالعماره، لیکون ذلک سبباً لمعایشهم بما یخرج من الارض من الحب و الثمرات و ما شاکل ذلک مما جعله الله تعالی معایش للخلق (نوری طبرسی، 1408 ق: ج 13،ص66). خداوند سبحان، مردم را به آبادانی فرمان داده تا بدین وسیله از زمین آنچه بیرون می آید، همانند حبوب و میوه ها و امثال آن که برای زندگانی مردم قرار داده است، زندگی آنان را استوار سازد. این سخن امام علی(ع) مبین این است که رشد اقتصادی و آبادانی بدان سبب است که مردم از نعمت های الهی بهره مند شوند. با این بیان حضرت، روشن می شود که رشد و آبادانی اقتصادی هدف مقدمی و ابزاری برای رفاه عمومی است. نتیجه مباحث پیشین این شد که دو رتبه هدف برای نظام اقتصادی اسلام معرفی کردیم: در رتبه اول، رفاه عمومی قرار دارد و در رتبه بعدی که رتبة مقدمی برای رفاه عمومی به شمار می رود، اهداف عبارتند از عدالت اقتصادی، رشد و آبادانی، امنیت اقتصادی. اگر به ارتباط رفاه عمومی و اهداف میانی توجه شود، به این باور قطعی خواهیم رسید که اگر رشد اقتصادی همراه با امنیت و عدالت باشد، رفاه عمومی در جامعه اتفاق خواهد افتاد. امنیت اقتصادی، وضعیت مطلوب را هم برای تولید و هم برای توزیع مناسب فراهم می کند و عدالت اقتصادی بدین معنا است که همة مردم به حقوق مالی و اقتصادی خود در توزیع پیش از تولید، بعد از تولید و توزیع مجدد دست یابند. اگر چنین وضعی در هر جامعه ای فراهم شود، ناگزیر نتیجه اش حرکت جامعه به سمت رفاه عمومی خواهد بود (یوسفی،1385). گرچه در آموزه های اسلامی فقط این سه هدف به صورت اهداف میانی آمده است، این مطلب حصر عقلی نیست؛ یعنی اگر به دلیل عقلی یا روش عقلایی بتوان اثبات کرد که اهداف دیگری را می توان اهداف میانی معرفی کرد، تعداد اهداف میانی بیشتر خواهد بود. اهداف مقدمی (عملیاتی) اهداف مقدمی، برنامه هایی است که نظام اقتصادی برای وصول به اهداف میانی و نهایی پیش می گیرد. این اهداف ضرورتی ندارد که به طور مستقیم از ناحیة آموزه های دینی تأیید شوند (یوسفی،1385)؛ بلکه لازم است دارای دو ویژگی ذیل باشند: الف. برای تحقّق اهداف میانی و نهایی نظام اقتصادی باشند؛ ب. باید در چارچوب موازین اسلامی باشند؛ بنابراین، اگر برنامه هایی به طور مثال با ربا مواجه باشد نمیتوان آ نها را در نظام اقتصادی پی گرفت. با توجه به دو ویژگی پیشین می توان ادعا کرد که اهداف مقدمی محدود نیست و افزون بر آن ممکن است به حسب وضعیت اقتصادی، متفاوت باشند. اگر با استفاده از ابزار عقل و تجربه بشری بتوانیم اهداف مقدمی فراوانی را برای اهداف میانی و عالی کشف کنیم می توانیم همة آن ها را به حسب وضعیت خاص اقتصادی برای وصول به اهداف میانی و عالی به کار گیریم (یوسفی 1385). برخی از این اهداف عبارتند از: 1. ایجاد فرصت های شغلی حرکت به سمت اشتغال کامل نیروهای انسانی و دیگر عوامل تولید در جهت تحقّق اهداف میانی، امری بسیار مهم است. فراهم آوردن فرصت های شغلی و از بین بردن بیکاری، هم باعث افزایش رشد اقتصادی می شود و هم به تحقق عدالت اقتصادی و اجتماعی یاری می رساند و همچنین ضریب امنیت اقتصادی را افزایش می دهد؛ چون بیکاری همیشه تهدید جدی برای اقتصاد کشور است و باعث ناهنجاری های اجتماعی می شود و این امر، امنیت اجتماعی و اقتصادی را در معرض خطر قرار می دهد. در آموزه های اسلامی، هم به افراد و هم به دولتها توصیه و تأکید شده است تا به کار و تلاش مفید بپردازند. امام صادق(ع) به یکی از یاران خود توصیه می کند: ای بندة خدا! عزت خود را حفظ کن. عرض کرد: فدایت شوم، عزت من در چیست؟ فرمود: صبحگاهان برای کسب و کار از خانه بیرون رفتن و نفس خود را از نیازمندی به دیگران حفظ کردن. (حرّعاملی، 1413ق: ش12، ص66). همچنین حضرت کسی را که به جهت بی نیازی از کار، قصد ترک تجارت را داشت، از این کار منع کرد (همان: ص6). برای تحقّق این هدف مقدمی، دولت ها می توانند اقدام هایی از این قبیل را انجام دهند: (یوسفی،1385) الف. با استفاده از منابع طبیعی در اختیار، زمینه های شغلی را فراهم کنند؛ ب. حمایت از بخش خصوصی در جهت ایجاد فرصت های شغلی برای بیکاران؛ ج. هدایت جویندگان کار به سمت کارهای مفید و ضرور برای جامعه؛ د. اقدام به آموزش های تخصصی بیکاران متناسب با زمینه های شغلی جامعه. 2. تثبیت سطح عمومی قیمت ها در دراز مدت، همیشه سطح عمومی قیمت ها رو به افزایش است. در برخی ازدوره ها افزایش سطح عمومی قیمت ها، به ویژه بر اثرنوع سیاست هایی که دولت ها پیش می گیرند، چنان بالا است که آثار بسیار مخرب اقتصادی و غیراقتصادی به دنبال دارد. افزایش سطح عمومی قیمت ها تأثیر منفی شدیدی بر سطح زندگی قشر فقیر جامعه و کسانی که دارای درآمد ثابت هستند، دارد، توازن درآمد را به شدت به نفع اغنیای جامعه تغییر می دهد. درآمد قشرهای متوسط و فقیر جامعه روز به روز کاهش می یابد و درآمد اقشار بالای جامعه بیشتر می شود. این امر سبب افزایش شکاف طبقاتی در جامعه شده؛ در نتیجه، توزیع امکانات اقتصادی جامعه روز به روز از حالت عادلانه فاصله می گیرد. همچنین افزایش فاصلة طبقاتی همیشه تهدیدی برای جامعه در ابعاد اقتصادی و سیاسی است. به عبارت دیگر، یکی از آثار منفی افزایش سطح عمومی قیمت ها تهدید امنیت اقتصادی است. افزون بر این ها افزایش سطح عمومی قیمت ها باعث افزایش قیمت های نهاده های تولید می شود. همیشه رابطة معکوس بین قیمت نهاده های تولید و میزان تولید وجود دارد؛ یعنی هر چه قیمت نهاده های تولید افزایش یابد، میزان تولیدات کاهش می یابد. نتیجه این وضعیت، کاهش رشد اقتصادی است. بررسی پیشین نشان می دهد که افزایش سطح عمومی قیمت ها بر عدالت اقتصادی، امنیت و رشد اقتصادی تأثیر منفی دارد. اگر قیمت ها تثبیت شود، وضعیت اقتصادی جامعه به سمت عدالت، امنیت و رشد اقتصادی سوق خواهد یافت؛ بنابراین، دولت اسلامی باید با اتخاذ سیاست های اقتصادی به مقابله با ریشه های تورم بپردازد و سطح عمومی قیمت ها را در وضعیت ثبات و تعادل قرار دهد. (یوسفی،1385) دولت برای این منظور، باید بکوشد از هرگونه افزایش تقاضای مصنوعی و انتظارهای تورمی جلوگیری کند. توصیه به قناعت و پرهیز از اسراف و زیاده روی در مصرف می تواند مانع افزایش این گونه تقاضا شود. از سوی دیگر، دولت باید با برنامه ریزی بهره وری را افزایش دهد و با سیاست های حمایتی از تولید کنندگان،از افزایش قیمت نهاده های تولید جلوگیری کند. (یوسفی،1385). شاید بتوان الزام به ترک هرگونه برنامه ای را که باعث افزایش قیمت ها می شود، از روایتی از امام صادق(ع) استنباط کرد. حضرت در گفتاری می فرمایند: غلاء السعر یسی الخلق و یذهب الامانةَ و یضجر المرء المسلم (کلینی؛ 1363: ج5، ص164). گرانی قیمت ها، اخلاق و رفتار مردم را فاسد می کند. امانتداری را از بین می برد و انسان را در فشار و سختی قرار می دهد. گرچه بیان امام از آثار منفی پدیدة اقتصادی خبر می دهد، مفاد خبر امری نبود که دیگران از آن آگاه نباشند. عموم مردم از آثار منفی تورم خبر داشتند. حتی ده ها سال پیش از عصر امام صادق مردم خدمت رسول الله می رسیدند و از نابسامانی قیمت ها شکایت می کردند (یوسفی،1381: ص183)؛ پس مقصود امام از این گفتار، خبردادن از آثار منفی تورم به مردم نیست؛ بلکه در مقام زشتی هرگونه رفتاری است که به چنین پدیده ای بینجامد. کدام رفتاری است که در جامعه اسلامی این همه آثار منفی فرهنگی، اخلاقی و اقتصادی را داشته باشد؛ اما از طرف شریعت اسلامی مورد نهی واقع نشده وحرام نباشد؟ به یقین، هرگونه سیاست اقتصادی در اسلام که آن همه آثار منفی به دنبال داشته باشد، مورد نهی شریعت اسلامی است . در واقع بیان امام نهی در مقام اِخبار است که به لحاظ ادبی، شدیدتر از نهی ای است که با صیغة بیان شود. منابع و مآخذ 1.جمعی از نویسندگان، زیرنظر علی اکبر رشاد، دانشنامه امام علی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اول، 1380 ش. 2. حاج یوسفی، دولت، نفت و توسعه اقتصادی در ایران،1378. 3. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، لبنان، مؤسسه آل البیت، اول، 1413 ق. 4. شیرخانی،محمدعلی، تئوری نفرین منابع، 1389. 5. عیوضی، محمد رحیم، نفت و موانع توسعه یافتگی، 1387ش. 6. قائمی، علی اصغر، پاییز1383، ویژگی ها و پیامدهای ساختار رانتی در ایران. 7. کلینی، یعقوب بن اسحاق، الکافی، تهران، دارالکتب اسلامیه، پنجم،1363ش. 8. کورانی، علی، عصر ظهور، عباس جلالی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی،اول، 1378 ش. 9. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چهارم، 1362 ش. 10. مجیدزاده ، رضا ، زخم نفت بر پیکر اقتصاد ایران. 11.مرادی،یاسر،رانت نفتی در ایران. 12.یوسفی، احمد علی، ابهام در اهداف نظام اقتصادی اسلام و ساماندهی آن، 1385 ش. منبع : مقاله ارائه شده در همایش ملی نفت و توسعه اقتصادی ادامه دارد ...
93/03/31 - 00:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 40]
-
اقتصادی
پربازدیدترینها