والدين ناشاد كودكاني افسرده دارند

واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: والدين ناشاد كودكاني افسرده دارند
در مفاهيم روانكاوي، افسردگي به خشم دروني شده حاصل از ناكامي‌هاي محيطي و نيازهاي برآورده نشده تلقي مي‌شود.
حالتي كه دراثر فروخوردن مداوم خشم‌هاي دروني ايجاد شده و با گذاشتن اثرات مخرب در وجود فرد، زندگي وي را در مراحل مختلف دستخوش ناكامي مي‌كند. وجود افسردگي در كودكان به عنوان يك اختلال رايج روحي و رواني از جمله موضوعاتي است كه در سال‌هاي اخير مورد توجه بسياري از روانشناسان كودك و جامعه شناسان قرار گرفته است. دكتر ربابه غفارتبريزي روانشناس باليني در گفت‌وگو با «جوان» به بررسي علل و عوامل ايجاد افسردگي در كودكان و درمان اين اختلال پرداخته است. ماحصل اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد. علل ايجاد افسردگي در كودكان افسردگي از جمله اختلالات روحي و رواني است كه علت‌هاي ژنتيكي، روانشناختي و زيستي يا محيطي دارد؛ عواملي كه هم در كودكان و هم در بزرگسالان مي‌تواند منجر به بروز افسردگي شود. دكتر غفارتبريزي با اشاره به نقش عوامل ژنتيكي در ايجاد افسردگي در كودكان مي‌گويد: اين اختلال مي‌تواند به صورت ژنتيكي از يكي از والدين افسرده، به فرزند انتقال يابد. علاوه ‌بر‌ اين در برخي موارد ديده شده از پدر و مادري شاد كه هيچ ردي از افسردگي در درونشان نيست فرزندي افسرده به دنيا مي‌آيد كه با بررسي پيشينه خانوادگي مشخص مي‌شود كودك اين اختلال را از دو يا سه نسل قبل‌تر به ارث برده است. در كنار عوامل ژنتيكي، مواردي از جمله ناآرامي محيط خانه و كشمكش و مشاجره مداوم بين والدين، عدم توجه به نيازهاي كودك و محروميت وي از محبت و نوازش، نبود نشاط، تفريح و تنوع در محيط خانه، فراهم نبودن شرايط ارتباط و بازي كودك با همسالان از جمله مهم‌ترين عوامل ايجاد افسردگي در كودكان محسوب مي‌شود. اين روانشناس باليني معتقد است: تحقير يا مقايسه كردن كودك با ديگران، استفاده از تنبيه‌هاي بدني و عاطفي شديد و همچنين به كار بردن جملاتي مانند«ديگه دوستت ندارم» يا «تو ديگه بچه من نيستي» و عباراتي از اين قبيل به مرور سبب ايجاد احساسات منفي و در نهايت افسردگي در كودك مي‌شود. همچنين مواردي از جمله جدا شدن از خانواده و منابع حمايت‌كننده عاطفي، تعويض مدرسه و از دست دادن دوستان، مهاجرت يا حتي عوض كردن منزل، تبعيض بين فرزندان و مقايسه كردن آنها با يكديگر، به رخ كشيدن نكات منفي كودك و ابراز نكردن صفات مثبت او، شكايت والدين از ناراحتي‌هاي جسماني كه كودكان را نگران از دست دادن آنها مي‌كند، مطرح كردن مسائل و مشكلات اقتصادي در حضور فرزندان و عنوان كردن حوادث و اتفاقات ناگوار اجتماعي به نوعي درايجاد يا تشديد افسردگي در كودكان تأثيرگذار است. مادر افسرده، كودك افسرده! در ميان عوامل گوناگون مؤثر در ايجاد يا تشديد افسردگي در كودكان، توجه به وضعيت روحي و رواني مادر قبل، حين و بعد از بارداري ازجمله موارد مهمي است كه روانشناسان كودك توجه ويژه‌اي به آن دارند. روحيه شاد و وضعيت آرام و دور از استرس مادر در هنگام بارداري تأثير مستقيمي در سلامت جسمي، روحي و رواني جنين دارد و نگراني و افسردگي مادر نيز مي‌تواند سبب به دنيا آوردن نوزادي با افسردگي ذاتي شود. دكتر غفار‌تبريزي مي‌گويد: به دليل تأثير مستقيم و بسيار زياد وضعيت جسمي و روحي و رواني مادر در دوران بارداري بر سلامت جنين، به همه مادران توصيه مي‌كنيم قبل از اقدام به بارداري با مراجعه به مراكز مشاوره و روانشناسي و انجام تست‌هاي روانشناسي از افسرده نبودن خود اطمينان يابند. وي ادامه مي‌دهد: اهميت تأثير روحيات مادر بر نوزاد تا حدي است كه در برخي موارد كه مادر دچار افسردگي شديد پس از زايمان بوده و ناچار به استفاده از دارو براي درمان افسردگي است، درمانگر به وي توصيه مي‌كند از شيردادن بچه در طول دوره درمان اجتناب كند تا كودك درحد امكان از اثرات اين داروها در امان بماند. توقعات والدين، عامل تشديدكننده افسردگي كودكان استرس، يكي از عواملي است كه در ايجاد و تشديد افسردگي در كودكان نقش مؤثري دارد. بنا به گفته دكتر غفار‌تبريزي، به طور كلي استرس زماني ايجاد مي‌شود كه از كودك توقع انجام كاري بيش از حد توان واقعي‌اش داشته باشيم. اصرار به شاگرد اول شدن كودك بدون توجه به بهره هوشي و توانايي ذهني وي، ترغيب وي به «بهترين بودن» در شرايط و زمينه‌هاي گوناگون و انتظاراتي از اين قبيل مي‌تواند سبب ايجاد استرس و نگراني در كودك و نهايتاً افسردگي وي شود. اين روانشناس باليني با بيان اينكه داشتن توقعات نامعقول از كودك سبب ايجاد احساس ناخوشايند در وي و تشديد افسردگي مي‌شود، مي‌گويد: برخي والدين بدون در نظر گرفتن توانايي‌هاي واقعي فرزندشان از وي انتظاراتي دارند كه كودك قادر به انجام آن نيست، همين مسئله سبب ايجاد باور «من به حد كافي خوب نيستم» و «ناتواني» و احساس «تقصير و گناه» در كودك شده و به مرور افسردگي و انزوا را در پي دارد، شرايطي كه گاه به دليل عدم توجه خانواده‌ها عواقب جبران‌ناپذيري بر روح و روان فرد بر جاي مي‌گذارد. اين شرايط زماني بحراني‌تر و شديد‌تر مي‌شود كه كودك به دفعات براي عدم تحقق بخشيدن به خواسته‌ها و توقعات نامعقول والدينش علاوه بر تحمل فشار و استرس، با سرزنش و تحقير نيز روبه‌رو مي‌شود. اينجاست كه زياده‌خواهي‌ها و خواسته‌هاي غيرمنطقي خانواده دروازه‌اي براي ورود فرزندان به دنياي تيره و تار نااميدي، يأس و ناخشنودي مي‌شود. صله رحم، عاملي براي جلوگيري از افسردگي تاثير شرايط جوي و رواني حاكم بر خانه و نحوه تعاملات و ارتباط بين اعضاي خانواده و اطرافيان بر تربيت، رشد و نمو روحي و رواني فرزند از جمله مواردي است كه بسيار مورد توجه روانشناسان، جامعه‌شناسان و كارشناسان حوزه‌هاي فردي و اجتماعي قرار گرفته است. دكتر غفارتبريزي با اشاره به اينكه كودك، شادي و نشاط را از والدين و اطرافيان خود ياد مي‌گيرد، مي‌گويد: احتمال اينكه پدر و مادري شاد، فرزند ناشاد و افسرده داشته باشند بسيار كم است. افراد خوشحال، زندگي زناشويي خوبي دارند و همين مسئله سبب ايجاد شرايط رواني سالمي براي رشد كودك است كه از آن جمله مي‌توان به ايجاد تنوع و برنامه‌هاي نشاط‌آور در خانواده و رفت و آمد با اطرافيان و خويشاوندان اشاره كرد. وي با بيان اينكه آموخته‌هاي كودك در تعامل با ديگران و مشاهده رفتار آنها تكميل مي‌شود، مي‌افزايد: رشد كودك در فضايي عبوس، بدون تنوع و بدون رفت و آمد و مراودات اجتماعي امكان ابتلاي وي به افسردگي را افزايش مي‌دهد از اين رو تعاملات اجتماعي و رفت و آمد با خويشان و نزديكان و فراهم آوردن شرايطي براي ارتباط كودك با همسن و سالانش به عنوان يكي از موارد تأثيرگذار در شادي كودك و جلوگيري از پيدايش افسردگي و درمان اين بيماري توصيه مي‌شود. تشخيص زودهنگام و درمان آسان ازآنجا كه تشخيص به موقع و زودهنگام افسردگي در كودكان در درمان مؤثرتر اين بيماري بسيار تأثيرگذار است از اين رو آگاهي و شناخت والدين از علائم اين بيماري اهميت ويژه‌اي مي‌يابد. به طور كلي برخي علائم در افسردگي كودكان و بزرگسالان مشابه است اما يكسان نيست. بنا به گفته برخي كارشناسان، كودك افسرده فاقد انرژي لازم است و اغلب حتي بدون انجام فعاليت فيزيكي، احساس خستگي مي‌كند. تمركز پايين اغلب سبب كاهش سطح يادگيري در وي و كاهش علاقه به درس و انجام تكاليف مي‌شود. افت تحصيلي از جمله مواردي است كه اغلب به عنوان يكي از علائم بارز افسردگي كودكان شناخته مي‌شود. عدم تمايل به درس و مدرسه به مرور سبب ايجاد ترس در وجود كودك شده و در نهايت تشديد بيماري افسردگي در وي مي‌شود. به اين ترتيب شناخت به موقع اين بيماري و اقدام براي درمان آن از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. دكتر غفارتبريزي در خصوص برخي علائم اين بيماري در كودكان مي‌گويد: بي‌انگيزگي نسبت به انجام كارها و حتي بازي كردن، حواس‌پرتي، ميل به گريه، تمايل شديد به پرخوري يا كم خوري، لجبازي و خشونت از جمله علائمي‌ است كه اغلب خانواده‌ها به آن توجه نكرده يا تعبير اشتباهي از اين نوع برخوردها دارند در حالي كه كودك به دليل ناآگاهي از حالات دروني خود، ناراحتي و احساسات منفي خود را به صورت عصبانيت و رفتارهاي عنادآميز نشان مي‌دهد. اين روانشناس باليني با اشاره به اهميت شناخت به موقع اين بيماري در كودكان بر لزوم برگزاري دوره‌هاي آموزشي تخصصي مسائل مربوط به كودكان تأكيد كرده و مي‌گويد: متأسفانه تعداد مراكزي كه در زمينه مسائل تربيتي كودكان به ويژه افسردگي فعاليت مي‌كنند انگشت شمار است. بازي‌درماني، راهي براي رهايي كودك بنا به گفته كارشناسان، عدم درمان مؤثر افسردگي در دوران كودكي، اثرات جبران‌ناپذيري درمراحل مختلف زندگي به دنبال خواهد داشت. افسردگي پنهان دوران كودكي موجب نگرش منفي به زندگي در بزرگسالي شده، فرد را در تعاملات و فعاليت‌هاي اجتماعي دچار مشكل كرده و گاهي حتي به روان پريشي وي منجر شده و مانع پيشرفت در مراحل مختلف زندگي وي مي‌شود. از اين رو يافتن راهي براي درمان اين بيماري در سنين پايين از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. دكتر غفارتبريزي با بيان اينكه خوشبختانه برخي از انواع افسردگي به مرور زمان در پروسه رشد كودك به صورت خودبه‌خود برطرف مي‌شود، مي‌گويد: با اين حال والدين بايد به طور مداوم حالات جسمي و روحي فرزندانشان را بررسي كنند تا در صورت لزوم براي درمان اقدام نمايند. اين روانشناس باليني با اشاره به تفاوت نحوه درمان كودكان و بزرگسالان مي‌افزايد: درمان افسردگي بزرگسالان با روش‌هاي شناختي- رفتاري انجام مي‌شود اما از آنجا كه اغلب كودكان نمي‌توانند به وضوح از عواطف و احساساتشان حرف بزنند و با درمانگر ارتباط خوب كلامي برقرار كنند، از روش بازي درماني براي درمان افسردگي اين افراد استفاده مي‌شود. در بازي‌درماني، كودك علاوه بر تخليه هيجانات دروني، احساسات واقعي خود را بروز داده و درمانگر را در شناخت علت افسردگي و يافتن راه درمان ياري مي‌كند. دكتر تبريزي همچنين به اهميت خانواده‌درماني در رفع مشكلات كودكان افسرده اشاره كرده و مي‌گويد: از آنجا ‌كه خانواده و فضاي رواني آن در پيشگيري از افسردگي و درمان اين اختلال تأثير بسيار دارد، وجود محيطي سرشار از عشق و محبت و روابطي سالم و صميمي بين اعضاي خانواده به ويژه پدر و مادر، براي كودكان ضروري است و به عنوان يكي از مهم‌ترين اقدامات در درمان اختلال افسردگي كودكان شناخته شده است. وي مي‌افزايد: براي كودك، مادر سمبل عشق است و پدر سمبل امنيت و هردو در كنار هم مي‌توانند شرايط درمان وي را فراهم كنند. رابطه گرم و صميمي والدين يكي از مهم‌ترين عوامل در اثربخشي درمان كودك است و رابطه سرد، اعمال خشونت و رفتارهاي توهين‌آميز آنها با يكديگر، به تشديد اين اختلال در كودكان و ناموفق بودن پروسه درمان مي‌انجامد. بنا به گفته اين روانشناس، مشاجره پدر و مادر اغلب احساس «من بد هستم» را به كودك القا مي‌كند چراكه كودك اغلب خود را منشأ و عامل بحث و جدل پدر و مادر دانسته و خود را در تيرگي روابط آنها مقصر مي‌داند؛ تصور غالبي كه در اكثر كودكان در سنين پايين ايجاد شده و به مرور سبب اختلال روحي و رواني در وي مي‌شود. ائتلاف‌ها را بر‌هم بزنيد يكي ديگر از اقدامات مؤثري كه در قالب خانواده‌درماني براي درمان اختلال افسردگي در كودك انجام مي‌شود، ايجاد و حفظ تصويري درست و ايده‌آل از مفهوم خانواده است. وجود پدر و مادر به عنوان ستون خانواده كه با رابطه مستحكم با يكديگر سبب ايجاد امنيت رواني در خانه مي‌شوند و فرزندان كه به عنوان زيرمجموعه در سايه اين چتر حمايتي پرورش مي‌يابند. اما گاهي در برخي خانواده‌ها اين تصوير در قالب تشكيل ائتلافي از يكي از والدين با فرزند خدشه‌دار مي‌شود. دكتر غفار تبريزي در اين خصوص مي‌گويد: در خانواده‌درماني، خانواده به عنوان يك سيستم درنظر گرفته مي‌شود كه اعضا هماهنگ با هم فعاليت مي‌كنند، از اين رو بر‌هم‌زدن ائتلاف‌هايي كه گاهي مادر با فرزند تشكيل مي‌دهد يا پدر با فرزند و سبب مي‌شود يكي از والدين خارج از دايره ارتباطي قرار بگيرد از جمله مهم‌ترين برنامه‌هاي درمانگر است. وي ادامه مي‌دهد: پدر يا مادر نبايد سعي كنند فرزند را به سمت خود بكشند، پدر بايد به مادر فرصت نزديك شدن به فرزند را بدهد و مادر نيز بايد مجالي براي ايجاد رابطه صميمانه پدر با فرزند فراهم آورد، كودك به محبت هر دو نفر با هم نياز دارد، بايد پدر و مادر را در يك گروه ببيند نه در مقابل يا جداي از هم. والدين، آگاه باشيد! آگاهي والدين از عوامل مؤثر در بروز افسردگي در كودكان از جمله اقدامات مؤثر در پيشگيري يا درمان اين اختلال است. از اين رو لزوم داشتن دانش و اطلاعات كافي در زمينه تربيت فرزندان در كنار ايجاد محيطي آرام، امن و شاد براي اعضاي خانواده ضرورت مي‌يابد. دكتر غفارتبريزي با اشاره به اينكه والدين بايد آموزش‌هاي روانشناسي و استفاده از دوره‌هاي آموزشي تربيت فرزندان را در برنامه زندگي خود جاي دهند، مي‌افزايد: گاهي ديده شده در خانواده‌اي آرام و بانشاط كه روابط بين پدر و مادر و ديگر اعضاي خانواده گرم و صميمي است، علائمي دال بر افسرده بودن كودك وجود دارد كه علل و عوامل آن از ديد والدين دور مانده است. والدين با فراگيري فنون و مهارت‌هاي روانشناسي در ارتباط با فرزند و با استفاده از راهنمايي مشاوران و كارشناسان اين حوزه مي‌توانند بر اينگونه مشكلات فائق آيند.

نویسنده : مريم احمدي
منبع : روزنامه جوان

تاریخ انتشار: 26 خرداد 1393 - 14:49

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جوان آنلاین]

[مشاهده در: www.javanonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 28]