واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
ایران در دوران پس از پذیرش اولتیماتوم روسیه در سوم دی 1289 شمسی توسط ناصرالملک، روزگار مساعدی نداشت و نفوذ و مداخله روسها و انگلیسها در امور داخلی کشور بیش از پیش افزایش یافت. اعتراضات پیاپی مردم در اقصی نقاط کشور بشدت از سوی حکومت و با همدستی این دو کشور سرکوب شد و دوران فترت میان دو مجلس دوم و سوم نزدیک به سه سال به طول انجامید. البته در این مدت کمیسیون عدلیه مجلس دوم به ریاست سیدحسن مدرس تشکیل جلسه میداد و به اتفاق مشیرالدوله و امام جمعه خویی توانست برخی قوانین از جمله قانون تشکیلات عدلیه، محاکم صحیه و جناحی را تدوین و تصویب کند. در غیاب نظارت مجلس، دولت زیر بار استقراض با شرایط سنگین از دولتهای روس و انگلیس رفت و امتیازهایی بویژه در مورد راهآهن کشور به این دولتها سپرد تا اینکه بالاخره احمدشاه به سن بلوغ رسید، ناصرالملک از عرصه کنار رفت و با روی کارآمدن علاءالسلطنه، بنای شکلگیری مجلس سوم گذاشته شد. مجلس سوم چهاردهم آذر 1293شمسی/ هفدهم محرم 1333 هجری توسط احمد شاه قاجار با حضور 68 نماینده افتتاح و در کمتر از یک سال یعنی در بیست و یکم آبان 1294 خاتمه یافت. در این دوره با حذف شرایط نمایندگان، تغییراتی از لحاظ طبقات و مشاغل در ترکیب نمایندگان رخ داد. از جمله آن که تعداد ملاکان و روحانیون در مجلس سوم افزایش یافت، اما از شمار بازرگانان و صاحبان مشاغل آزاد کاسته شد، که این مساله به یک درجهایشدن انتخابات معروف شد. در اولین جلسه مجلس شورای ملی موتمنالملک با اکثریت 52 رای به ریاست موقت مجلس رسید. ایران در این دوره درگیر جنگ جهانی اول بود و با وجود اعلام بیطرفی از سوی احمدشاه قاجار، احزاب سیاسی، آزادیخواهان و دولتهای خارجی هیچ یک از این سیاست تمکین نکردند. جنگ جهانی اول باعث شد انگلیس و روسیه از شدت اقدامات خود در ایران بکاهند، در نتیجه حزب دموکرات قدرت یافت. بهطوری که برای نخستین بار پس از مشروطیت، هدایت مجلس به دست این حزب افتاد. با گشایش مجلس سوم که اکثریت آن را دموکراتها در اختیار داشتند، ممکن بود با استیضاح و رأی عدم اعتماد به دولت، آن را ساقط کنند که این در حقیقت به منزله جلوگیری از اقدامات دولتهای خارجی بود که در تشکیل کابینه اعمال نفوذ میکردند، به همین دلیل روسیه و انگلیس هر دو از گشایش مجلس ناخرسند بودند. از سوی دیگر فعالیت برخی از سران حزب دموکرات مانند تقیزاده و آلمانیها در ایران و انتقال مجلس سوم، نهضتی را برای تشکیل یک جبهه متحد علیه متفقین، خاصه روسیه تزاری پدید آورد. در نتیجه نیروهای روسیه، قزوین را تصرف کردند و در صدد تدارک مقدمات تصرف پایتخت برآمدند و اندکی بعد به سوی تهران حرکت کردند. به همین دلیل عدهای از نمایندگان مجلس به دستور مستوفی الممالک به قم مهاجرت و در آنجا کمیته دفاع ملی را تشکیل دادند. متعاقبا رئیس مجلس طی تلگرافی به نمایندگان مجلس خواستار عزیمت آنها به تهران شد، اما سهشنبه پانزدهم محرم 1334/ یکم آذر 1294 که تلگراف برای نمایندگان مهاجر قرائت شد، بعضی از آنها بازگشتند و برخی که احتمال میدادند از طرف نیروهای روسیه برای آنها مخاطراتی باشد، برنگشتند. یک هفته از این موضوع گذشت، در حالی که تهران شکل دیگری به خود گرفته بود، مجلس منفصل شد و جراید ملی به غیر از رعد و عصر جدید توقیف یا تعطیل شد. نمایندگانی که به قم رفته بودند، پس از این که مطلع شدند شاه و نخستوزیر به آنها ملحق نخواهند شد با وساطت پرنس رویس با دموکراتها ائتلاف کردند و در کمیتهای که از این پس تشکیل شد، سلیمان میرزا از حزب دموکرات، محمد صادق طباطبایی از اعتدالیون، سیدحسن مدرس از هیات علمیه و غلامعلیخان نظامالسلطان از جناح بیطرف شرکت کردند. این کمیته تصمیم گرفت که باوجود دعوت دولت از آنها برای بازگشت به تهران، بازنگردند. بنابراین پس از آنکه عدهای از وکلای مجلس تهران را ترک کردند، مجلس از اکثریت افتاد، ولی جلسات آن تا اواسط آذر 1294 بدون اینکه رسمیت داشته باشد، تشکیل میشد و باوجود دو نوبت پیگیری درباره بازگشت نمایندگان به تهران، آنها بازنگشتند. دوره سوم مجلس شورای ملی گرچه یک سال بیشتر دوام نداشت و با شروع جنگ جهانی اول ناتمام ماند، اما برخی اقدامات در این مجلس از جمله تغییر قانون انتخابات و ترکیب نمایندگان تحول مهمی را در تاریخ ادوار مجالس در ایران رقم زد.
5 فروردین 1393 ساعت 00:58
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]