واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
5 فروردین ماه مصادف با انعقاد قرارداد ترکمنچای، است عهدنامه ترکمنچای قرارداد صلحی بود که میان ایران با نمایندگی میرزا ابوالحسن خان شیرازی و آصف الدوله و روسیه تزاری با نمایندگی ایوان پاسکوویچ، در 21 فوریه 1828م و با وساطت انگلیس منعقد شد. اگر چه دوره جنگهای اول میان ایران و روسیه تزاری با انعقاد عهدنامه گلستان و واگذاری بخشهایی از خاک ایران به روسیه پایان یافت، اما برخی بندهای این عهدنامه ابهام داشت؛ ازجمله این که تعیین خط مرزی در عهدنامه گلستان (هر کشوری تا هر جا که تصرف کرده بماند) مبهم بود؛ از این رو نماینده ایران ابوالحسن شیرازی برای حل بحران مرزی و حل اختلافات راجع به گنجه، شیروان و طالش به روسیه رفت اما جواب دربار روسیه به شرح ذیل است: «بلاد متصرفی به قهر و غلبه نبوده بلکه حکام هر محل با کمال رغبت حکومت روسیه را پذیرفتند...». بالاخره مذاکرات سیاسی و ارتباطاتدیپلماتیک بر سر گوگچای که از لحاظ سوق الجیشی و تسلط بر ایروان، برای ایران حائز اهمیت بود ادامه پیدا کرد، ولی نماینده روس، این منطقه را حق کشور خود میدانست. البته هدف اصلی روسیه تزاری از چنین ارتباطات سیاسی که توسط سفرای دو طرف انجام میگرفت این بود که ایران نتواند خود را برای جنگ، تجهیز قوا کند که در این زمینه هم موفق شد. بعد از دوره اول جنگ که منجر به تحمیل عهدنامه گلستان شد، با آغاز دوره دوم جنگهای ایران و روس شکست جبرانناپذیری بر ارتش ایران و عباسمیرزا در گنجه وارد شد و سپاه روس به فرماندهی پاسکوویچ فاتح میدان شدند. هرچند قبل از این عملیات در جنگهای 1242ـ 1241 با فتوای برخی علما از جمله کاشف الغطاء، احساسات دینی ایرانیان تهییج شد و سپاه ایران مقاومت رشیدانهای در مقابل روسیه انجام داد؛ در نتیجه میرمولف (به خاطر عدم کامیابی در جنگ) برکنار و پاسکوویچ به فرماندهی سپاه قفقازیه منصوب گردید. در نهایت ولیعهد ایران ـ عباس میرزا ـ بهترین افواج خود را در سردارآباد [نقطه با اهمیت ارس] تمرکز داد ولی بدلیل نرسیدن آذوقه و جیره، روحیه سپاه متزلزل شد و عاقبت سردارآباد به تصرف روس درآمد و قوای ایران از ساحل چپ رود ارس به طرف آذربایجان رانده شد. سپاه روس به پیشروی خود به طرف تبریز و پایتخت ادامه دادند. مکدونالد ـ سفیر انگلیس در تهران ـ از ترس پیشروی روس، بیشتر از فتحعلی شاه به هراس افتاد و شاه را مجبور به قبول شرایط صلح کرد.سرانجام روابط
خدعه آمیز و به ظاهر مسالمتآمیز سیاسی روسها باعث شد ایران نتواند خود را تجهیز کند و به دفاع در مقابل روس بپردازد و ولیعهد خسته از عدم حمایتهای مالی، جنگ در مقابل روس را زود پایان داد و عهدنامه ننگین دیگری به نام عهدنامه ترکمنچای در پنجم شعبان سال 1243 ق / 21 فوریه 1828 به ایران تحمیل شد. منابع: 1ـ امینی، علیرضا؛ وحبیب الله ابوالحسن شیرازی، تحولات سیاسی ـ اجتماعی ایران از قاجار تا رضاشاه (1290 هـ .ق 1320 هـ .ش)، تهران، نشر قوس، 1382، ص 108. 2ـ شمیم، علی اصغر؛ ایرانـ دوره سلطنت قاجار، تهران، کتابخانه ابن سینا، 1342، ص 66.
5 فروردین 1393 ساعت 00:29
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 110]