تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834512049
صورت وقف نامه کتاب و مدرسهاي از دوران صفوي
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
صورت وقف نامه کتاب و مدرسهاي از دوران صفوي نويسنده:مجتبي ايمانيه مقالههاي »تاريخچه وقف کتاب در اسلام (1)«، »وقف کتاب در تمدن اسلامي« و »دو وقفنامه کتاب از عهد صفوي(2) (3)«، نگارنده را بر آن داشت تا با توجه به سيره نيکوي وقف، از يکي ديگر از واقفان کتاب و مدرسه در اصفهان عهد صفوي که متأسفانه اکنون آثار او از بين رفته، يادي بنمايد. شايد رايجترين نوع وقف در ميان مسلمانان، وقف کتاب بوده است و از وقفنامههاي مربوط به آنها آگاهيهاي تاريخي و جغرافيايي بسياري در مورد ابنيه، نامها، مکانها، شهرها، شرطها و غيره استفاده ميشود و نشر آنها زواياي تاريخي بسياري را روشن خواهد کرد. وقفنامه کتاب و مدرسه کافوريه اصفهان از جمله آنهايي است که نام واقف و خواست او، محل وقف و نشاني موقعيت و شهر و چگونگي استفاده مورد وقف در آن بهوضوح بيان گرديده است.در بين ابنيه و آثار متعدد دوره صفويه در اصفهان مدارس متعددي بنا شده که به وسيله خويشاوندان و مقربان و ملازمان دربار پادشاهان صفوي براي استفاده طلاب علوم ديني ساخته شده بود و تا اواخر عهد قاجاريه هنوز برقرار بوده و متأسفانه طي يک قرن اخير بهتدريج راه نيستي و زوال را پيموده و تدريجا خانههاي نوساز جايگزين آن مدارس قديمه شده است.خوشبختـانه گاهـي نسخهاي خطي و يا سنگنوشتهاي از آنها به دست ميآيد که موجب يادآوري کار خير و نام نيک بانيان خيرانديش آنها ميشود. اين مدارس مطابق نوشته ميرزا حسنخان جابري انصاري در سال 1298هـ.ق خراب شده و به حکم يکي از مجتهدان بزرگ اين شهر انجام گرديده و از آجرهاي آن در مسجد محله نو، معروف به مسجد فشارکي و مسجد رحيمخان، استفاده شده است (4)آقاکافور از خواجهسرايان مقرب حرم شاهعباس ثاني بوده که مدرسهاي به نام خودش در محله کران اصفهان، حوالي مسجد خان، ميدان مير کنوني، بنا و وقف بر طلبه علوم ديني اثناعشريه نموده است و چنان که از متن کتيبه برجايمانده مدرسه آقاکافور مستفاد ميشود، مدرسه مذکور وقف بر طلاب علوم ديني اثناعشري گرديده که در مدرسه مذکور ساکن شده و به افاده و استفاده علوم ديني و معارف يقينيه مشغول شوند. همزمان با ساخت و وقف مدرسـه مزبـور نيز کتابهاي زيادي از علوم ديني اثناعشري جهت استفاده طلاب ساکن مدرسه نيز وقف نموده است؛ از جمله دوره کتاب جامعالمقاصد في شرحالقواعد محقق کرکي، شيخ علي بن الحسين )904هـ.ق(، بر کتاب قواعدالاحکام علامه حلّي )726هـ.ق( بوده است، که به شرح آنها و نقل وقفنامه کتاب و مدرسه ميپردازيم. از اين مدرسه غير از کتيبه سردر آن که بر لوح سنگي مرمري حجاري شده در يکي از ايوانهاي مسجد خان در محله دارالبطيخ اصفهان نصب است و جز نسخهاي خطي از جلد دوم کتاب جامعالمقاصد اثري بر جاي نمانده. شاردن، سياح معروف فرانسوي، در سفرنامه مشهور خويش ذکر ميکند: آقا کافور يکي از خواجگان دربار و محافظ خزاين و جواهرات سلطنتي بوده و هنگامي که براي کاري به ديدن او ميرود، گويد مرا به مدرسه خود هدايت کرد و در کنار مدرسه کاروانسرايي و باغ و بازارچهاي ميباشد(5)و چنين معلوم ميشود که مدرسه کنار نهر يا پيوسته به مسجد خان کنوني در اصفهان بوده و تا اين اواخر، چنانکه ديدهاند و بيان ميکنند، در باغي در آن نزديکيها معروف به باغ پينهدوزها طاقنماهايي از اين مدرسه وجود داشته و اکنون تبديل به خانههاي مسکوني شده است (6)در کتيبه نفيس برجايمانده مدرسه آقاکافور، نام وي »حاجي کافور« صاحب جمع خزاين عامره ذکر شده. مندرجات کتيبه مزبور، که به خط خوش نستعليق برجسته بر سنگ مرمر حجاري شده و به قلم محمدرضا امامي مورخ به سال 1069هـ.ق ميباشد، بدينشرح است (7)در زمان دولت نواب کامياب سپهررکاب اشرف اقدس ارفع همايونشاهي مروّج مذهب بحق حضرات ائمه معصومين، صلواتاللّه عليهم اجمعين، السلطان بن السلطان بن السلطان والخاقان بن الخاقان بن الخاقان السلطان شاهعباس الثاني الصفوي الموسوي بهادرخان، خلّداللّه ملکه و سلطانه و افاض علي العالمين برّهُ و احسانه، کمترين اين آستان حاجي کافور صاحب جمع خزاين عامره خالصا للّه و مخلصا لوجهه بناي اين مدرسه عاليه کرد و وقف بر طلبه علوم دينيه اثناعشريه نمود که طلبه علوم دينيه اثناعشريه در محل مزبور سکني نموده بافاده و استفاده علوم دينيه و معارف يقينيه مشغول شوند باشد که ثواب آن بروح پرفتوح حضرت ائمه معصومين، صلواتاللّه عليهم اجمعين، و بروزگار فرخنده آثار صاحبقران ثاني عايد گردد... بحق النّبي و آله في شهر ربيعالثاني سنة تسع و ستين و الف کتبه محمدرضا الامامي (8)اما وقفنامه کتاب که در ورق اول نسخهاي خطي از کتاب جامعالمقاصد نوشته و ثبت شده و در تاريخ ماه شوّال 1073 وقف مدرسه کافوريه گرديده است؛ اين نسخه خطي که ابتدا به شرح آن ميپردازيم، اخيرا جزء کُتب خريداريشده از ورثه يکي از علماي قديم اصفهان بوده که از گزند حوادث مصون و محفوظ گرديده و پس از حدود سيصد و پنجاه سال به دست ما رسيده. نسخه يادشده با قطع وزيري بزرگ به قطع 19ضربدر25 سانتيمتر و کاغذ سپاهاني با جلد چرمي تيماج بسيار کهنه در 280 ورق که مقدار کمي از صفحات داخلي و برگ آخر نسخه ساقط گرديده است و در جايجاي نسخه بين سطور غير از برگ اول، 46 مورد کلمه وقف و عبارت »وقف مدرسه کافوريه« و »وقف چهارده معصوم، صلواتاللّه عليه و عليهم اجمعين« به غير از خط نسخ نسخه نوشته شده است. اين نسخه شامل »کتابالمتاجر« و »کتابالديون و فيه الدّين والرهن والحجر والضمان والصّلح« و »کتابالامانات و فيه الوديعة والعارية واللقطة والجعالة« و کتاب »الغصب و فيه الغصب والشفعة« ميباشد. کتاب جامعالمقاصد في شرحالقواعد از محقق کرکي که شرحي مفصل است بر کتاب قواعدالاحکام علامه حلّي و به عنوان »قوله قوله« تا مقداري از کتاب نکاح در هفت جلد نوشته شده است و بقيه را ديگران تکميل نمودهاند و آخرين جلد آن نيمه روز شنبه 18 جماديالاول 935هـ.ق به پايان رسيده است (9)از اين کتاب که جزو کتب مهمّ فقهي شيعه و جزو مراجع کتب درسي طلاب علوم ديني و مورد مراجعه آنها ميباشد، نسخههاي خطي فراواني در کتابخانههاي ايران و عراق و سوريه موجود است و فهرست گرديده است (10)از کتاب يادشده، به صورت چاپ سنگي در قطع رحلي در سال 1272 و 1278هـ.ق در ايران چاپ شده (11)(12) متن وقفنامه کتاب که داراي چهار مهر سجلي ميباشد: مهر بيضوي کوچک کنار نوشته »الحصة العلية العالية الخاقانيه« با متن »الحسن والحسين ريحانة الجنة 1058«، مهر بيضي بزرگ در زير نوشته عاليحضرت واقف مزبور اقرار به مضمون مسطور نموده است با متن مهر »الراضي بأمراللّه الغني ابوطالب رضوي« و مهر چهارگوش کوچک با متن »خالص مخلص لوجهاللّه 1066« و مهر بيضي پايين وقفنامه که بايد مهر واقف آقاکافور باشد با متن »مافيه نجاتاللّه مهر علي کافور«. و اينک متن وقف کتاب:»بسماللّه الرحمن الرحيم الحمدللّه الواقف علي الضمائر والصلوة علي محمد و آله الذين هم سادات الخلائق في يوم المحشر و بعد باعث بر تحرير اين سطور شرعية القواعد والمباني آن است که حبس مؤبد و وقف مؤبّد گردانيد اين جلد کتاب را عاليحضرت ساميرتبت متعاليمنزلت رفيعمرتبت رفعت و متعالي اقبال پناه عزّت و عوالي و اجلال دستگاه عاليجاهي مقرب حاج الحرمين الشريفين آقاکافور، صاحب جمع خزانه عامره، بر طلبه علوم دينيه که ساکناند در مدرسه مبارکه واقعه در اندرون درب کران من محلات جوبارة اصفهان مشهور به مدرسه کافوريه مشروط به آنکه نفروشند و رهن نگذارند و حبس نگردانند و از شهر اصفهان و توابع آن بيرون نبرند و توليت آن را مفوّض گردانيد به مدرّس شرعي و ناظر مدرسه مزبوره و به تصرف وقف داد و صيغه شرعيه خواند »فمن بدّله بعد ما سمعه فانـ [ما] اثمه علي الّذين يبدّلونه« و تغييردهنده وقف مزبور ملعون به لعن خدا و جميع انبيا و اوصيا و ملائکه مقربين بوده باشد في التاريخ شهر شوال من شهور سنة ثلث و سبعين و الف من الهجرة المقدسة النبوية، عليه و علي جهاديه [کذا] الف الف ثنا و تحية.مهر آقاکافورمورد ديگري از موقوفات آقاکافور، وقف قرآن نفيسي بر روضه آستانه مقدسه حضرت معصومه قم به خط خوش دوستمحمد بن سليمان هروي در دهه يکم جماديالثاني 968هـ.ق در هرات با تذهيب و آرايش به قطع رحلي است که سه سطر در همه صفحات ثلث زرين نوشته شده و اکنون در موزه آستانه حضرت معصومه ميباشد. با نوشته وقف حاجي آقاکافور صاحب جمع خزانه عامره بر روضه معصومه قم در رجب 1094 با سجل ابوطالب رضوي در 29ج که صاحب همان مهر کتاب جامعالمقاصد است .(13)پی نوشت:1- مجله ميراث جاويدان، شماره 7، »تاريخچه وقف در اسلام«، علي رفيعي )علامرودشتي(، ص104ـ107.2- همان، شماره 8، »وقف کتاب در تمدن اسلامي«، علي رفيعي )علامرودشتي(، ص82 ـ93.3- همان، شماره 13، »دو وقفنامه کتاب از عهد صفوي«، رضا مختاري، ص72ـ 75.4- تاريخ اصفهان و ري، ذيل حوادث 1298هـ.ق، ميرزا حسنخان انصاري، 1321هـ.ش. از جمله مدارسي که اکنون موجود نيست »هفت مدرسه خواجو« و »هفت مدرسه دنبال نهر فرشادي« و مدرسه مريمبيگم و مدرسه آقامبارک و مدرسه شاهزادهها و تعداد زيادي ديگر که شرح مفصل آنها در کتاب تاريخ فرهنگ اصفهان، تأليف نگارنده، چاپ 1355هـ.ش دانشگاه اصفهان آمده است..5- سفرنامه شاردن، قسمت مربوط به اصفهان، ترجمه حسين عريضي، ص71؛ سفرنامه شاردن، ترجمه محمد عباسي، ج5، ص145. 6- تاريخ فرهنگ اصفهان، دانشگاه اصفهان، 1355هـ.ش، ص105..7- به ثبت استاد دکتر لطفاللّه هنرفر: گنجينه آثار تاريخي اصفهان، 1350هـ.ش، ص606؛ آثار ملي اصفهان، تأليف ابوالقاسم رفيعي مهرآباد، تهران، سلسله انتشارات انجمن آثار ملي، ص30.:8- نگارنده، هنگام تحرير اين مقاله، جهت عکسبرداري کتيبه مدرسه مذکور، با مراجعه به مسجد خان از کتيبه مزبور که در سال 1340هـ.ش توسط دکتر لطفاللّه هنرفر استاد دانشگاه اصفهان ديده و ثبت شده بود، اثري نديد و معلوم نشد که سنگ مرمر يادشده چه شده و به کجا منتقل گرديده است.- کتيبه يادشده هماکنون در گنجينه چهلستون نگهداري ميشود )ر.ک: مقاله »قرآنها و اشياء وقفي گنجينه چهلستون« در همين ويژهنامه(.ميراث جاويدان..9- فهرست نسخههاي خطي کتابخانه آيتاللّه مرعشي نجفي، ج3، ص282.10- در کتابخانه آيتاللّه مرعشي نجفي قم با چاپ 24 جلد فهرست نسخههاي خطي، تعداد8 نسخه معرفي گرديده. در فهرست مدرسه فيضيه قم تعداد 12 نسخه، در فهرست مسجد اعظم قم 4 نسخه، در فهرست کتابخانه مدرسه مروي تهران 9 نسخه، در فهرست آستان قدس رضوي تعداد 10 نسخه و در فهرست مدرسه سپهسالار تهران و فهرست مجلس شوراي ملي سابق چندين نسخه معرفي شده است..11- فهرست کتابهاي چاپي عربي خانبابا مشار، ص245. و اخيرا نيز چاپ منقّحي در 14 جلد توسط مؤسسه آلالبيت لإحياء التراث در قم به صورت حروفي در قطع وزيري چاپ شده است .12- معجم المطبوعات العربيه، عبدالجبار رفاعي.13- فهرست نسخههاي خطي کتابخانه آستانه مقدسه قم، محمدتقي دانشپژوه، 1355هـ.ش..منبع: ميراث جاويدان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1988]
-
گوناگون
پربازدیدترینها