واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
مردم داری از دیدگاه اسلام نويسنده: جواد محّدثی یکی از ضرورت های اخلاق مسلمانی و معاشرت مکتبی، «مردم داری» است. یعنی با مردم بودن، برای مردم بودن، در خدمت دیگران بودن، شریک درد و رنج و راحت و غم دیگران بودن. همراهی و هم دردی و همگامی و هم خونی با دیگران و هر نام دیگری که بتوانی بر آن بگذری، لیکن واقعیت، همه یکی است، یعنی خود را خدمتگزار و غمخوار دیگران دیدن و دانستن.این، رمز و راز حیات اجتماعی یک مسلمان است و برای او «پایگاه مردمی» و برخورداری از رأفت و رحمت و مودّت و حمایت مردم را فراهم می آورد.ماهی به آب زنده است و یک مسلمان اجتماعی، به حسن سلوک با دیگران.باید دید چه چیزهایی و چگونه رفتارهایی و چه روحیّاتی این زمینه و موقعیت و پایگاه را برای انسان پدید می آورد؟ وقتی هدف یک مسلمان، خدمت بیشتر به همنوعان است، باید راه و رسم آن را هم آموخت. مردم داری، یکی از این رمزها است.نمودهای مردم داریبدون شناخت نمودها و شاخص های مردم داری و این خصلت نیکو، نمی توان به رمز آن دست یافت. چه روحیه ها و خصلت هایی سبب جذب دیگران می شود؟ جذبی که راهگشای توفیق بیشتر برای خدمت و هم دلی باشد. برخی از این نمودها از این قرار است:1. خوش اخلاقی«حسن خلق» کمندی است که دیگران را در دام محبت اسیر می کند. کیست که از برخورد شایسته خوشش نیاید و جذب چنین انسانی نشود؟ از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند:حدّ و مرز اخلاق نیک، چیست؟فرمود: آن است که :اخلاقت را نرم کنی، کلامت را پاکیزه سازی،با چهره ای باز و گشاده با برادران دینی ات روبه رو شوی. (1)گشاده رویی، از بارزترین صفات رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بود که سهمی عمده در جذب مردم به اسلام و شیفتگی آنان به شخص پیامبر اسلام داشت. خداوند درباره ی این خصلت مردمی رسول اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید:« فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللهِ لِنتَ لَهُم وَ لَو کُنتَ فَظّاً غَلِیظَ القَلبِ لَانفَضُّوا مِن حُولِکَ». (2)به خاطر رحمت الهی بود که برای مردم نرم شدی و اگر تندخو و خشن و سخت دل بودی، از دور تو پراکنده می شدند.در ادامه آیه می فرماید: پس، از آنان درگذر، برایشان استغفار کن، و درکار با آنان مشورت نما. گویا که «عفو»، «استغفار» و «مشورت»، نمونه های دیگری از حسن خلق و رفتار مردم دارانه و جاذب است، چرا که نوعی اعتماد به مردم و به حساب آوردن آنان است و چنین برخوردی، عامل جاذبه ی شخص می گردد.2. عفو گذشتکینه توزی و لجاجت، ویژه ی روح های حقیر و همتای پایین است. برعکس، آنان که نظر بلند و روح بزرگ دارند، پوزش ها را می پذیرند، از خطاهای دیگران چشم می پوشند و از حق شخصی خویش درمی گذرند. بلندنظری انسان، عامل محبت دلهای دیگران است. برای خود انسان نیز نوعی لذّت روحی دارد و گفته اند:« در عفو، لذّتی است که در انتقام نیست.»عفو و گذشت و چشم پوشی و نادیده گرفتن لغزش های دیگران، دانه های جلب محبت است و دیگران را خوشبین، وفادار و با محبت نگاه می دارد. امام سجاد علیه السلام در دعای بلند «مکارم الاخلاق» از خداوند این گونه می طلبد:«خداوندا !...مرا ثبات قدم و استوار بدار، تا با ناخالصان و دغل ها، خیرخواهانه برخورد کنم.و هر کس از من دوری گزید، من به او نیکی کنم،و به کسی که مرا محروم کرده، بذل و عطا کنم،و با آن که با من قطع رابطه کرده، بپیوندم ،و کسی را که غیبت مرا کرده است، به خوبی یاد کنم،توفیقم ده که نیکی را سپاسگزار باشم،و... از بدی، چشم پوشم و درگذرم».(3)این هاگوهرهای تابناکی در شیوه های معاشرت است. گفتن این ها در زبان، آسان است، اما عمل، بسیار سنگین است و جز از همت های والا و روحیه های زیبا برنمی آید و باید توفیقش را از خدا طلبید.3. بخشش و محبتآدمی زاد، بنده ی احسان است. به هر کس نیکی کنی، او را رام و مطیع خویش می سازی و به هر کس محبت و لطف کنی، دلش را فتح کرده ای. به قول سعدی:بنده ی حلقــه بگوش، ار ننــوازی، بــرود لطف کن لطف، که بیگاه شود حلقه بگوشاین تعلیم حضرت رسول صلی الله علیه وآله است که :«ای مردم !می دانم که نمی توانید با اموالتان همه ی مردم را راضی کنید، ولی با چهره ی باز و گشاده رویی و خوش اخلاقی، می توانید ».(4)و سخن مولایمان حضرت امیر علیه السلام چنین است:«بالإیثار یُستَرَقُّ الأحرارُ»؛(5)آزاد مردان، با ایثار، بنده و غلام می شوند.البته بنده و غلام خوبی ها و کرامت های اخلاقی، این هم گام دیگری در جذب دل ها و ایجاد الفت ها و تحکیم رابطه های عاطفی در جامعه ی بشری است.4. تواضع و خاکساریهم چنان در پی بیان نمونه هایی از روحیه ی «مردم داری» هستیم. افتادگی و تواضع و فروتنی، یکی دیگر از این ویژگی هاست. چنین کسان می توانند مردم را دور شمع وجود خودشان جمع کنند، آن گونه که پیامبر خدا بود و انجام می داد . تکبّر، پشت انسان ها را خالی می کند و زیر پا را هم!مردم، از پیرامون افراد مغرور و متکبّر و خودخواه پرامنده می شوند بر عکس آن، تواضع، مردم را به محبت و عنایت و حمایت می کشاند. امام علی علیه السلام فرموده است:سه چیز موجب محبت دیگران می شود : «الدّینُ وَ التّواضُعُ وَ السَّخاءُ» ؛(6)دینداری، فروتنی وبخشندگی .مغروران و خود بزرگ بینان، هرگز نمی توانند با جمعی کار کنند و حمایت آنان را همواره همراه خود داشته باشند . اگر هر چند صباحی مردم در پی آنان باشند، به تدریج رهای شان می کنند. می گویی نه؟ به اطراف و دوستانت بنگر، و به آنان که کاری در دست شان است دقت کن. ببین متکبّران در میان مردم جا و محبوبیّت دارند، یا متواضعان؟5- حوصله و تحمل«سعه صدر» وسعت نظر و ظرفیت لازم داشتن، از نمونه های دیگر «مردم داری» است. گاهی افراد، بی حوصله اند، از جایی و چیزی ناراحتی دارند، یا ضرر و آسیبی دیده اند، یا تحت فشار و گرفتاری اند، توقّع هایشان بالاست، عصبانی می شوند، حرف تند می زنند و...آن که صبور باشد و بردبار می تواند با مردم کنار آید، آن که تحمّل حرف ها، تندی ها و بداخلاقی ها را در «مکتب صبر»، تمرین و تجربه کرده باشد، می تواند در ارتباط با مردم، به خدمت خویش و حضور کریمانه در کنارشان ادامه دهد. خود تحمّل و مقاومت، برای انسان، هوادار درست می کند . از کوره در نرفتن، بردباری نشان دادن، خشمگین نشدن، از آثار این «ظرفیّت» است. کسی که از این ویژگی اخلاقی برخوردار باشد، از یاری و حمایت دیگران هم برخوردار خواهد بود. باز بشنویم از کلام امیرالمؤمنین علیه السلام که فرمود : « بِالحِلمِ تَکثُرُ الأنصارُ .»(7)و نیز این کلام نورانی آن حضرت«بِلأحتِمالِ وَ الحِلمِ یَکُونُ لَکَ النّاسُ اَنصاراً وَ اَعواناً.»(8)که هر دو سخن، معنای مشابه دارد، یعنی : در سایه ی حلم و بردباری و تحمّل است که یاوران زیاد می شوند و مردم، پشتیبان و حامی تو می گردند.این خصلت، بویژه برای کسانی که با مردم در تماس و ارتباط بیشتری اند و در معرض مراجعات، طرح سؤال ها، نیازها، توّقعات و مشکلاتند، ضروری تر و از مهمترین صفات شایسته برای مسؤولان است. 6. تفقّد و رسیدگیمردم، به ویژه گرفتاران و دردمندان، نیازمند، احوالپرسی، رسیدگی، سرکشی و در یک کلمه «تفقّد» ند. گاهی یک احوالپرسی و سلام، شادابی روح و نشاط زندگی فراوانی (برای هر دو طرف) پدید می آورد. گاهی نوشتن یک نامه یا تلفن کردن به یک آشنا و فامیل، محبت ها و صفاهای بسیاری ایجاد می کند.گاهی سر زدن به همسایه و عبادت یک بیمار و شرکت در یک مجلس ختم یا عروسی، مبدأ بسیاری از دوستی های ماندگار می شود. دید و بازدیدهای خانوادگی، دلها و زندگی ها را به هم مربوط می کند.پرسیدن از گرفتاری ها و مشکلات دیگران و تلاش در حلّ و رفع آن ها، درِ دل ها را به روی انسان می گشاید.پس چه باید کرد؟ روشن است : با مردم زیستن، با همسایه ها و همشهری ها و همکاران و معاشران و همنوعان، جوش خوردن، انس گرفتن، در رنج و راحت دیگران کوتاه کردن، قطع رابطه ها را به «آشتی» بدل کردن، اختلاف ها و کدورت ها را زدودن و...این ها همه «عمل صالح» است.و خداوند چنین نیکوکاران را دوست می دارد.تا توانی به جهان خدمت محتاجان کن به دمـی یا دِرمـی یا قلمـی یا قدمـی «مردم داری» اخلاق زیبنده ی مسلمانی است که می خواهد از الگوهای دینی و ارزش های مکتبی الهام بگیرد و «زندگی اسلامی» داشته باشد.باید با «عمل»، دیگران را جذب کرد، نه با «حرف» !«گفتار بی عمل، چکِ بی محل است».(9)و مردم داری، اخلاق انبیا و اولیاست...پی نوشت ها: 1- معانی الأخبار، صدوق، ص 253.2. آل عمران (3) آیه ی 159.3- صحیفه ی سجّادیه، دعای30 (دعای مکارم الاخلاق).4- مستدرک وسایل الشیعه، ج 2، ص 83.5- غررالحکم، آمدی، ج 1، ص 329.6- همان، ص360.7- همان، ص329 و 335.8- همان.9- هر حرف که پشتوانه ی آن عمل است هنگام حساب، محکم و بی خل استبــر گفتــه ی خشم، اعتبــاری نـبــود گفتــاربلاعمـل، چک بی محـل استمنبع:اخلاق معاشرتتصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
#اجتماعی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 622]