محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1843208856
دكتر حسين رويوراناجلاس كويت و چالش هاي فراروي تشكيل اتحاديه شوراي همكاري خليج فارس
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: دكتر حسين رويوراناجلاس كويت و چالش هاي فراروي تشكيل اتحاديه شوراي همكاري خليج فارس
در واقع مهمترين دليل مخالفت كشورهاي عضو شوراي همكاري با تشكيل اتحاد در شوراي همكاري خليج فارس، موضوع سلطه (عربستان ) است.
تشكيل شوراي همكاري خليج فارس
سابقه تشكيل شوراي همكاري خليج فارس به بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران برمي گردد. دولت هاي عرب خليج فارس ( عربستان سعودي، كويت، بحرين، امارات و قطر) در اين دوران در شورايي به نام شوراي همكاري خليج فارس گرد هم آمدند.
اساسا اين شورا در زماني تاسيس شد كه جنگ تحميلي صدام بر ضد ايران آغاز شده بود. به عبارتي اين شورا از آغاز نقش نهادي همكار امنيتي و سياسي در جهت گيري هاي تقابلي با ايران و همگرا با صدام را بر عهده گرفت. در همين راستا نوشتار زير به بررسي پيشينه همگرايي و همچنين آينده آن در شوراي همكاري خليج فارس يا طرح اتحاد در بين آنها مي پردازد.
گذشته همگرايي در شوراي همكاري خليج فارس
زماني كه صدام به كويت حمله كرد، اين شورا با وجود آنكه نهادي نظامي تحت عنوان سپر جزيره را تاسيس كرده و ارتش واحدي داشت؛ توان مقابله با اين اقدام را نداشت و هيچ نقشي هم در آزاد سازي كويت برعهده نگرفت. اين امر بيانگر آن است كه شورا همچنان نهادي مشورتي و هماهنگ كننده سياسي - امنيتي است، اما توان دفاع از خود را ندارد.
بعد از بحران كويت اساسا شورا محملي براي فراخوان نيروهاي خارجي و استقرار آنها در منطقه شد. يعني به جاي آنكه شورا نيرويي داخلي در منطقه داشته باشد عملا رويكرد شورا به گونه اي بود كه زمينه را براي حضور نيروهاي امريكايي در عربستان، قطر، كويت، بحرين، امارات و عمان فراهم كرد. اين رويكرد بيانگر اين مساله است كه شوراي همكاري نه تنها توان حفظ خود را نداشته ، بلكه وابستگي را افزايش داده است.
لذا بايد گفت اين نهاد از زمان تاسيس موفق به ايفاي نقش همگرايانه در بين اعضا نبوده و هيچ گاه در طول تاريخ موجوديت خود، چنين نقشي نداشته است. در واقع تمام اجلاس هاي اين شورا، به همراه بيانيه سياسي در مورد موضوعات مختلف، بيشتر جنبه اي نمايشي داشته است.
دستاوردهاي اجلاس شوراي همكاري خليج فارس ( دركويت) در مسير همگرايي
اجلاس شوراي همكاري خليج فارس بعد از توافق ايران و پنج به علاوه يك در كويت برگزار شد. قبل از برگزاري اين اجلاس، وزير خارجه امارات و كويت به ايران سفر كردند و آقاي دكتر ظريف هم دعوت هايي از كويت، قطر، و حتي بحرين و امارات دريافت كرد. اين امر بيانگر آن است كه اين كشورها نمي خواهند سياست خود را با سياست ها و راهبردهاي عربستان سعودي گره بزنند.
لذا در موضع گيري هاي خود رويكردهاي متفاوتي با رياض داشته كه همين امر در مورد رويكرد اتحاديه نيز رخ داد. چنانچه وزير خارجه عمان قبلا اعلام كرد اگر اتحاديه اي در شوراي همكاري خليج فارس مطرح گردد، عمان از شوراي همكاري خليج فارس خارج خواهد شد.
قطر هم با اين رويكرد مخالفت دارد. در كنار اين امر، كويت و امارات هم تا حد زيادي نسبت به طرح اتحاد در شوراي همكاري خليج فارس بي تفاوت بوده و يا حداقل طرفدار چنين اتحادي نيستند. در واقع بحرين تنها كشوري است كه طرفدار چنين امري است. اين امر بيانگر آن است كه پيشنهاد اتحاد در بين كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس خيلي قابل پذيرش نيست.
اهداف عربستان از تشكيل اتحاد شوراي همكاري خليج فارس
عربستان اولين بار در سال 2011 با ادعاي مقابله با چالش هاي منطقه اي و تهديدهاي فرارو، پيشنهاد تبديل شوراي همكاري خليج فارس به اتحاديه همكاري را به اعضاي اين شورا داد. اين پيشنهاد شاه سعودي، بار ديگر در نشست شوراي همكاري خليج فارس در رياض مطرح شد و آل سعود خواستار افزايش سطح ارتباط اعضاي شوراي همكاري خليج فارس، از همكاري به اتحاد شد .
مقامات سعودي ضرورت‌هاي سياسي، امنيتي و اقتصادي منطقه را مورد نظر قرار داده و بر اين امر اصرار مي كنند كه بايد شوراي همكاري از مرحله همكاري به مرحله اتحاد پيش برود. براساس اين طرح شش كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس داراي وزارت خارجه، وزارت دفاع و وزارت نفت مشترك خواهند شد و به گونه اي هماهنگ در اين زمينه عمل مي‌كنند .
در واقع عربستان سعودي تلاش مي كند كه از راه اتحاد، توان نظامي كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس و سياست خارجي آنها را تحت تاثير خود قرار دهد. از اين منظر سياست دفاعي و خارجي اعضا بايد با هم هماهنگ گردد. به عبارت ديگر عربستان سعودي مي خواهد از سوي شش كشور عضو شوراي همكاري خليج فارس سخن بگويد و از قبل سخنگويي از جانب اين شش كشور، جايگاه بالايي را در معادلات منطقه اي براي خود رقم زند. در اين راستا بايد گفت شكست عربستان در تلاش براي سرمايه گذاري در بحران سوريه موجب شد تا رياض تلاش كند تا با ارتقاي شوراي همكاري خليج فارس به يك اتحاد، جايگاه بهتري در منطقه بدست آورد.
چالش ها و موانع همگرايي در قالب اتحاديه در شوراي همكاري خليج فارس
نخست: در چند سال گذشته تحول خاصي در رفتار شوراي همكاري خليج فارس رخ نداده است. كشورهاي منطقه بعد از جنگ سي و سه روزه خاورميانه، دچار نوعي قطب بندي شدند. برخي از كشورهاي منطقه خود را در محور مقاومت تعريف كرده و برخي نيز به محور سازش پيوستند.
در اين راستا كشورهاي منطقه اختلاف نظرهايي داشته و لذا همواره موضع گيري هاي متفاوتي انجام مي دادند. با اين وجود سوريه مهمترين موضوعي است كه در دو سال گذشته در شوراي همكاري خليج فارس مطرح شده است. يعني مي توان گفت عربستان و قطر تا حد زيادي در سوريه درگير شده اند، در حالي كه كشورهاي ديگر عضو شوراي همكاري خليج فارس، فاصله خود را با بحران سوريه بيشتر كرده و تلاشي هم در جهت درگيري در بحران سوريه نداشته اند. لذا تصور من اين است كه اسم شورا هر چند باقي مانده، اما موضع گيري كشورها عضو آن همچنان متفاوت است.
دوم: اتحاد در بين كشورها معمولا زماني رخ مي دهد و يا زماني مناسب است كه كشورهاي داخل در هر پيمان و يا اتحاديه اي مكمل همديگر باشند. چنانچه مي توان از اتحاديه اروپا نام برد كه در موضوعات اقتصادي مكمل هم هستند، اما در مقابل كشورها شوراي همكاري خليج فارس همگي صادر كننده نفت و گاز و وارد كننده امكانات مختلف از خارج بوده و مكمل هم نيستند.
در اين حال ايجاد چنين اتحادي در بين اين كشورها نمي تواند اتفاق خاصي را در حوزه اقتصادي، سياسي و.. رقم بزند. گذشته از اين كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس از توان مختلفي برخوردار بوده و در چارچوب اتحاد و ائتلاف با ديگران، امنيت خود را حفظ مي كنند و اين اتحاد نمي تواند تغييري در اين شرايط ايجاد كند.
سوم: منازعات قديمي سرزميني، سياسي و مداخله گاه و بيگاه اعضا در امور داخلي كشورهاي عضو وجود دارد.
اختلاف نظر سرزميني در منطقه شوراي همكاري خليج فارس بين كشورهاي مختلف وجود داشته است. در گذشته و در دهه نود قرن بيستم، اختلاف سرزميني بين قطر و عربستان منجر به جنگ بين دو كشور همسايه شد. همچنين اختلاف ارضي بين امارات و عربستان منجر به آن شد كه يكي از اسكناس هاي عربستان ( كه بخشي از مناطق مورد ادعاي امارات را در نقشه خود چاپ كرده بود) از ورود به امارات متحده عربي منع گردد. تاكنون تنها اختلاف ارضي بين قطر و بحرين حل شده است و بقيه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس از نظر بسياري از مسائل سياسي و مرزي داراي اختلافات بي شماري هستند. در مقابل تنها حس وجود دشمن مشترك در بين برخي از كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس، موجب باقي ماندن آنها در كنار هم شده است.
چهارم: در واقع دليل عمده مخالفت كشورهاي عضو با پيشنهاد اتحاديه آن است كه عربستان سعودي كشوري بزرگتر نسبت به كشورهاي ديگر منطقه شوراي همكاري خليج فارس است. عربستان اكنون داراي توان اقتصادي و سياسي ويژه و جمعيتي بيش از همه كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس است.
در اين بين ايجاد هر گونه اتحاد در بين كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس بدين معني است كه عربستان به دليل حجم بالاي قدرت، نقش اولي را ايفا خواهد كرد و بقيه كشورها هم بايد سياست هاي ديكته شده عربستان را بپذيرند.
اين امر از مهمترين دلايل مخالفت كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس با چنين پيشنهادي است. در واقع مهمترين دليل مخالفت كشورهاي عضو شوراي همكاري با تشكيل اتحاد در شوراي همكاري خليج فارس، موضوع سلطه است. به عبارتي ديگر بايد گفت كشورهاي عضو، شوراي همكاري خليج فارس را براي هماهنگي سياسي و امنيتي بين خود تشكيل داده اند.
در اين بين تبديل اين شورا به نهادي كه سلطه عربستان سعودي در آن نهادينه گردد و بر ديگر اعضاي شوراي همكاري خليج فارس سلطه پيدا كند نمي تواند مورد قبول و خوشايند كشورهاي ديگر باشد. علاوه بر اين هر چند همگوني ساختاري كشورهايي چون بحرين، قطر و كويت با عربستان بيشتر و اختلاف با عربستان بر سر تشكيل اتحاديه در شوراي همكاري خليج فارس كمتر است، اما همچنان مخالفت كشورهاي شوراي همكاري بالا است. همچنين رقابت هاي داخلي در بين خانواده هاي سلطنتي هم اجازه زير سلطه قرار گرفتن توسط عربستان را نمي دهد.
پنجم: همگرايي در شورا و طرح اتحاد در حالي مطرح مي شود كه بايد به تعريف جغرافيايي هم اشاره كرد. يعني اگر منظور از همگرايي در قالب شوراي همكاري خليج فارس مطرح است، به گونه طبيعي دو كشور ديگر خليج فارس، يعني ايران و عراق، بيرون از اين شورا هستند كه با رويكرد اتحاد مغايرت دارد.
ششم: كشوري همچون عمان داراي بافت اجتماعي و مذهبي متفاوت ( بيشتر اباضيه) با كشوري چون عربستان است و شدت تعارض بين اين كشور و عربستان را بالا برده است.
در بعد ديگري اقليت هاي شيعي در كويت و امارات و اكثريتي شيعه در بحرين وجود دارد كه نگاه متفاوتي به اتحاد دارند. هر چند موضع گيري هاي اين كشورها به موضوع شيعه در اين كشور ها برنمي گردد و منافع ملي اين كشورها باعث مي شود تا تلاش كنند تا حدودي از عربستان فاصله گرفته و موضع گيري هاي خود را مستقل از عربستان ادامه دهند.
هفتم: هر چند سران كشورهاي عضو شوراي همكاري در نشست كويت تاسيس فرماندهي مشترك نيروي نظامي شوراي همكاري، ايجاد آكادمي بررسي هاي استراتژيك و امنيتي خليج فارس و ايجاد پليس مشترك شوراي همكاري را تصويب كردند، اما تصور مي كنم كه در كشورهاي عضو شورا ارتش هاي قابل توجهي وجود ندارد كه وحدتي در بين آنها صورت گيرد و ساختار نظامي جديدي، مشتكل از نيروهاي اين كشورها، باشد.
اين كشورها نيروهايي محدودي دارند. گذشته از اين بايد گفت در همين ارتش ها هم افراد خارجي و نظاميان مزدوري از ديگر كشورها حضور دارند. اين امر بيانگر آن است كه ارتش هاي اين كشورها داراي توان مناسبي نيستند. چنانچه اشغال كويت ( در حمله عراق به كويت در 5 ساعت كويت متصرف شد) هم اين امر را نشان مي دهد.
نگاه كشورهاي موافق و مخالف به اتحاد در بين شوراي همكاري خليج فارس
اختلاف عربستان با ساير كشورها در مورد تشكيل اتحاديه در حالي است كه عملا اين كشور در نشست كويت از اين امر عقب نشيني كرد. چنانچه در بيانيه پاياني اين نشست موضوع اتحاد مطرح نشد. يعني در بيانيه پاياني نشست كويت و برخلاف موضع رسمي عربستان، از توافق ايران و غرب حمايت شد. اين امر نشانگر آن است كه اين بيانيه موضعي از سوي عربستان نبوده و در نشست كويت، نگاه كشورهاي ديگر بر نظر عربستان غلبه پيدا كرده است. جدا از اين در شرايط كنوني اردن و مغرب اعتناي چنداني به پيشنهاد براي عضويت در شوراي همكاري نكرده اند.
در گذشته هم زماني كه عضويت اردن، مغرب و يمن در شوراي همكاري خليج فارس مطرح شد، خيلي ها بر اين نظر بودند كه اين امر بستر ساز همگرايي كشورهاي پادشاهي در منطقه عربي است. در آن شرايط مغرب از طرح عضويت كناره گرفت و اردن هم هر چند آمادگي خود را اعلام كرد، اما بقيه كشورها حضور اردن را نپذيرفتند.
در بين موافقان بحرين وجود دارد. اين كشور از آغاز قيام در اين كشور بر ضد آل خليفه، احساس مي كند كه براي حفظ خود به شدت به عربستان وابسته است. به ويژه اينكه نيروهاي سعودي در بحرين مستقر شده و از نظام آل خليفه دفاع مي كنند.
در اين بين ازدواج دختر ملك عبدالهه با خالد، پسر پادشاه بحرين، هم نوعي ارتباط خانوادگي بين آل خليفه و آل سعود ايجاد كرده است. به همين دليل بحرين راهي جز پذيرش سلطه عربستان و تاييد سياست عربستان در پيش رو ندارد. در مقابل قطر رويكردي ديگر دارد.
زماني كه حمد بن آل ثاني به قدرت رسيد و پدر خود را كنار گذاشت، رويكرد قطر از هم پيماني كامل با عربستان به تقابل با عربستان كشيده شده است.
اين امر در سطوح مختلف ادامه يافت. چنانچه در شبكه الجزيره و موضوعات مختلف منطقه اي اين شكاف نمايان شد. در گذشته دو كشور حتي درگيري هايي مرزي داشتند. اكنون نيز اختلاف بر سر مسائل منطقه اي به گونه اي است كه در حالي كه قطر از اخوان در مصر حمايت مي كرد، عربستان از كودتا بر ضد اخوان حمايت كرد.
اين امر بيانگر رويكرد تقابلي اين دو كشور در مجموعه شوراي همكاري خليج فارس است. در واقع اكنون قطر تلاش مي كند نقشي منطقه اي در درون و بيرون شوراي همكاري خليج فارس ايفا كند، اما بايد گفت اين امر به دست نمي آيد مگر اينكه حجم و قدرت عربستان در سطح منطقه كاهش يابد. در اين راستا دو كشور همچنان در تقابل با هم هستند.
در بعد ديگري با وجود اينكه ايران رويكردهايي تقابلي با شوراي همكاري نداشته است، اما رويكردهاي شوراي همكاري خليج فارس در تقابل با ايران بوده است. ايران هر چند تلاش كرده است تا با شورايي همكاري خليج فارس تعامل داشته باشد، اما از شورا حمايت نمي كند.
عراق هم به شدت از شوراي همكاري خليج فارس گله مند است. در واقع عراق كشوري عربي است، ولي اين شورا هيچ گاه از اين كشور براي حضور در شوراي همكاري دعوت نكرده است. اين امر بيانگر موضع گيري هاي اين شورا بر ضد عراق است.
كشورهاي ديگر عربي هم نسبت به شوراي همكاري خليج فارس نظري منفي دارند. چنانچه مصر هر چند از گذشته تلاش كرده تا جاي پايي در خليج فارس داشته باشد، اما اكنون وجود اتحاديه در شوراي همكاري خليج فارس براي مصر تزاحم ايجاد مي كند. از گذشته كشورهاي شيخ نشين منطقه به مصر كمك مي كنند.
هر چه مصر حضور بيشتر امنيتي در منطقه داشته باشد، كمك ها هم بيشتر خواهد شد. به همين دليل، مسئولان مصري هم اعلام مي كنند امنيت خليج فارس را بخشي از امنيت ملي خود مي دانند. در حالي كه فاصله بسياري بين مصر و خليج فارس وجود دارد و هيچ منطقي بر اين امر حاكم نيست. در واقع مصر به دليل پيامدهاي اقتصادي، دوست دارد كشورهاي شورا فاقد ساختاري همگرايانه باشند تا به گونه اي راحت تر با اعلام حمايت جداگانه از آنها، كمك هاي بيشتر دريافت كند.
جدا از اين تصور نمي شود كشورهاي ديگر عربي به گونه كلي از طرح اتحاد حمايت كنند. چه اينكه شوراي همكاري خليج فارس عملا اتحايه عرب را به دو بخش تقسيم كرده است. چنانچه گاهي شورا نقش اتحاديه عرب را بازي مي كند. به همين دليل بيشتر كشورهاي عربي از نقش شورا راضي نبوده و مخالف تشكيل اتحاديه شوراي همكاري خليج فارس هستند. در بعد ديگري تركيه در نگاه به شوراي همكاري خليج فارس بر اين نظر است كه اگر اين شورا بتواند منافع تركيه را افزايش دهد از آن حمايت كند.
در مورد رويكرد كشورهاي و قدرت هاي جهاني در شكل گيري اتحاد در بين كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس بايد گفت، در واقع نگاه غرب به شوراي همكاري خليج فارس بر اساس تشكل شوراي همكاري خليج فارس نيست، بلكه رويكرد غرب و امريكا بر اساس رابطه با تك تك كشورهاي عضو شوراي همكاري است.
يعني غرب تلاش نكرده است با شورا وارد گفتگو گردد، بلكه با كشورهاي عضو شورا موافقتنامه هاي امنيتي و نظامي دارد. روسيه هم در اين چارچوب و بر اساس روابط دوجانبه به شورا نگاه كرده است نه در قالب اتحاديه. اتحاديه اروپا هم همين رويكرد را داشته، چنانچه تا حالا توافق جامعي را با شواري همكاري امضا نكرده است.
اين رويكردها بيانگر اين مساله است كه شورا براي هيچ قدرتي بين المللي موضوعيتي ندارد. لذا در اين شرايط قدرت هاي بين المللي موافق با گسترس دامنه قدرت شوراي همكاري خليج فارس و همچنين تشكيل اتحاد در آن نيستند.
آينده طرح اتحاد در شوراي همكاري خليج فارس
در واقع همگرايي در هر منطقه اي نوعي حق براي كشورهاي آن منطقه است، اما اين همگرايي نبايد در تقابل با ديگر قدرت هاي منطقه اي باشد. ايران نيمي از خليج فارس را دارا بوده و ساحل شمالي خليج فارس در قلمرو سرزميني ايران است. اگر اين اتحاد براي تقابل با ايران شكل گيرد نمي تواند مطلوب باشد.
لذا بايد گفت شوراي همكاري خليج فارس نسخه تاريخ منقضي شده است و اكنون نياز به اين است كه شورايي جديد در برگيرنده همه كشورهاي منطقه، براي امنيت منطقه اي، و بدون دخالت عنصر خارجي مطرح گردد.
دكتر حسين رويوران
كارشناس مسائل عربي
پايان متن /
شنبه 30 آذر 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 124]
-
گوناگون
پربازدیدترینها