محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830845261
ریزش های اجتماعی و علل آن در تاریخ صدر اسلام
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ریزش های اجتماعی و علل آن در تاریخ صدر اسلام نويسنده: نوروز اکبری زادگانمنبع:عاشورا خروش بیداری علل عمده ی ریزش های اجتماعیاز آن جا که بخش عمده ای از ریزش های اجتماعی در جبهه بندی حق و باطل ، مربوط به میزان تأثیرگذاری عوامل و نقش های اجتماعی است ، پیش از آن که به روان شناسی اجتماعی مردم کوفه و شام ، به عنوان مصادیق روشنی از ریزش های اجتماعی عصر امام علی (علیه السلام ) اشاره کنیم ، به علل کلّی ریزش های اجتماعی و سقوط جوامع از نظر آن حضرت می پردازیم :- میدان داری جاهلان( جاهلکم مزداد) ، اشغال نقش های مهم اجتماعی و روی کار آمدن آدم هایی که نه اهل صلاحند و نه از مصالح اجتماعی جوامع انسانی چیزی می دانند .(1) - عقب نشینی عالمان ( و عالمکم مسوّف) و به وجود آوردن شرایطی که منجر به خانه نشینی عالمان جوامع بشری شود.(2) - عزیز شدن سخن چینان ( زمان لا یقرّب فیه الا الماحل ).- زیرک شمرده شدن فاسقان (و لا یظرّف فیه الا الفاجر ).- تحقیر نمودن انسان های با انصاف و عدالت پیشه ( و لا یضعف فیه الا المنصف).- خسارت پنداشتن صدقات(یعدّون الصدقة فیه غرما).- منّت نهادن در انجام صله رحم( وصلة الرحم منا).- برتری جویی در عبادات ( و العبادة استسطالة علی الناس).- به حکومت رسیدن کودک صفتان( و امارة الصبیان).- به قدرت رسیدن خواجگان و اشراف منشان (و تدبیر الخصیان).(3) « کوفه » ؛ مصداق عینی ریزش ها در جبهه ی حقدر یک دورنمای کلّی ، عوامل مهم سقوط کوفیان از نظر امام علی (علیه السلام ) در سه قسمت خلاصه می شوند که عبارت است:الف) سستی در جهاد عملی(اوّل ما تغلبون علیه... الجهاد بایدیکم ).ب) سستی در جهاد گفتاری و زبانی ( ثم بالسنتکم).ج) بی تفاوتی در امر جهاد ( ثم بقلوبکم).(4) روند تاریخی تحوّلات اجتماعی صدر اسلام در دوره ی امیرالمؤمنین (علیه السلام ) نشان می دهد که « کوفه » به عنوان پایگاه مهم اسلامی تا جنگ جمل و بروز اختلافات عقیدتی و سیاسی حین این جنگ ، به عنوان پایگاه مدافع حکومت علوی ، روی کردی نسبتاً مناسب داشت ؛ چنان که حضرت توانست در این جنگ بر منافقان و ناکثان پیروز شود . امّا پس آن روند تنزّلی و ریزش از جبهه ی حق در میان کوفیان به طور جدّی آغاز می گردد ، آن جا که در جنگ صفین جلوه های روشنی از آن نمودار می شود . بخش مهمّی از شکوه های حضرت در نهج البلاغه ، به تبیین چهره ی حقیقی کوفیان و روان شناسی اجتماعی و علل ریزش آنان مربوط می شود که در فهرست تفصیلی زیر به مواردی از آن ها اشاره شده است:- عدم استقامت در برابر مشکلات ( فانما انتم کالمراة الحامل ).- شایعه پراکنی علیه امام (علیه السلام ) ( ... و لقد بلغنی ... علی یکذب).- عجز از درک معارف بلند الهی(کیلا ً... لو کان له و عاء).- عدم توانایی در برای درک واقعیت ها ( و لم تکونوا من اهلها).- عدم شایستگی در استفاده از علم امام (علیه السلام ) ( و یل امة کیلاً بغیر ثمن).(5)- کم بودن افراد حق گو( القائل فیه بالحق قلیل).- عاجز بودن زبان از راست گویی( و اللّسان عن الصدق کلیل).- خوار شمردن حق جویان ( و اللّازم للحق ذلیل).- هم دلی مردم با گناه کاران ( اهله معتکفون علی العصیان).- هم گامی مردم با سستی و تنبلی ( مصطلحون علی الادهان).- بداخلاقی جوانان ( فتاهم عارم).- گنه کاری بزرگسالان ( و شائبهم آثم).- دورویی و نفاق دانشمندان و فرهیختگان ( و عالمهم منافق).- خیانت پیشگی دوستان( و قارنهم مماذق).- احترام نکردن کوچکتر ها به بزرگترها( و لا یعظّم صغیرهم کبیرهم).- عدم دست گیری متموّلین از فقرا ( و لا یعول غنیّهم فقیرهم).(6)با نگاهی اجمالی به شهر کوفه ، می توان دریافت که علی رغم زمینه های مثبت کوفه در روی کرد به حکومت علوی ، اما با این حال بستر نسبتاً مساعدی نیز برای گسستن از جبهه حق بود. عراقی ها ، بر خلاف شامیان که کاملاً وفادار بودند ، همواره نسبت به حاکمان خود مشکل آفرینانه ، کارشکنانه ، تند و احساساتی عمل می کردند.ترکیب ناهمگون جمعیّتی در کوفه ، جمعیّت رو به تزاید و رواج و گسترش فقر و نابرابری اجتماعی ، تهدید رفاه عمومی ، رونق بازار شک و تردید و تبلیغات نحله های مختلف فکری و ... زمینه های مناسب برای انحرافات اجتماعی را در بین مردم کوفه پدید آورده بود . مشکلات حکومت علوی نیز از همین جا شروع شد . هم چنین ضعف شخصیتی ، بحران های روحی و فکری ، احساس شکست ، وجود تبعیض های نژادی ، قومی و فرهنگی ، که مردم کوفه را از دیرباز رنج می داد ، فقر اقتصادی ، وجود بی کاری و بی نظمی و تبدیل محیط کوفه به محیطی جرم زا (7) بستر خاصی را برای انحراف اجتماعی مردم کوفه از جبهه ی علوی فراهم نموده بود . علاوه بر این ها ، محیط طبیعی کوفه ، اشرافی گری سران قبایل و رعیت منشی عمده ی مردم ، نبودن تعلیم و تربیت و نارسایی های فرهنگی از عوامل مهم دیگری بودند که در پدید آمدن نابهنجاری های اجتماعی محیط کوفه تأثیر وافری داشتند. سیمای ناکثینبه طور مشخص از اوّلین مصادیق ریزش های اجتماعی عصر امام علی (علیه السلام ) ، « اصحاب جمل» هستند که حضرت ، سیمای آنان را این گونه ترسیم می فرمایند:- طالبان حقّی که ترک حق کردند.( و انهم لیطلبون حقاهم ترکوه).- خون خواهان خون ریز( و دماهم سفکوه).- شرکت کنندگان در جریان قتل عثمان( فان کنت شریکهم فیه فان لهم نصیبهم منه).- متهمان اصلی قتل عثمان( و ان کانوا ولوه دونی فما الطلّبه الا ما قبلهم).- آنان طغیان گران ستمگر( و إنها للفئة الباغیه).- فریب دهندگان همسر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) ( فیها الحماء و الحمّه).- فریب دهندگان مردم ( و الشبّهه المغدفة و ان الامر لواضح).- اهل باطل و باطل گرا( و قدزاح الباطل عن نصابه ).- عوامل شوراندن مردم علیه امام (علیه السلام) ( اللهم انهما ... و البا الناس علی).- بیعت گیرندگان برای غیر امام (علیه السلام ) ( فاحلل ما عقداً ).- ردکنندگان دعوت امام (علیه السلام ) قبل از جنگ ( و لقد استثبتهما قبل القتال).- اهل پذیرفتن عافیت و سعادت نبودن ( فغمطا النعمة و ردّا العافیه ).(9) روش برخورد امام (علیه السلام ) با جبهه ی ناکثیناز خلال رهنمودهای امام علی (علیه السلام ) در نهج البلاغه ، می توان به وضوح به روش های برخورد آن حضرت با عهدشکنان جمل پی برد. روش هایی که اهمّ آن ها عبارت بودند از:- افشاگری( امام بعد فقد علمتما و ان کتمتما).- بیان ویژگی های رهبری در مسأله بیعت ( انی لم أرد الناس حتی ارادونی).- روش پند و اندرز دادن به آن ها(فان کنتما بایعتمانی طائعین).- مطرح نمودن راه حل های سیاسی ( و ان دفعکما هذا الامر...).- پاسخ دادن به اتهامات دشمن( و قد زعمتما انی قتلت عثمان...).- دعوت آنان به مناظره و مراجعه به آرای عمومی ( من تخلف عنی و عنکما من اهل المدینة ...).- تشویق آنان به توبه و بازگشت ( فارجعا ایها الشیخان عن رایکما ...).(10)- آگاهاندن مردم از روش عدالت خواهی ( اول عدلهم للحکم علی انفسهم).- طرح سوابق و تاریخ گذشته ی ناکثین( فاقبلتم الی اقبال العوذ المطافیل).- برخورد قاطع و تهدید نظامی ( و ایم الله لا فرطن لهم حوضا).(11)سیمای قاسطین بنی امیه از همان ابتدای گرایش ظاهری به اسلام ، که پس از فتح مکّه بود ، همواره در رویای رسیدن به قدرت و احیای عظمت دوران جاهلی خویش بسر می بردند. تا این که در دوره ی خلیفه ی دوم ، معاویه بر شام حکومت یافت . این مسأله در زمان خلیفه ی سوم ابعاد بیشتری یافت تا آن جا که امویان بیشتر پست های مهم سیاسی را در اختیار داشتند و توانستند قدرت و پشتوانه ی دینی و مذهبی نیز برای خود دست و پاکنند. امیر المؤمنین (علیه السلام ) همواره فتنه ی امویان را خطرناک تر از همه ی فتنه ها ، از جمله فتنه ی خوارج می دانستند و سعی در مقابله جدی با آنان داشتند ؛ چنان که در خطبه ای فرمودند :« الا و انّ اخوف الفتن عندی علیکم ، فتنه بنی امیه فانها فتنة عمیاء مظلمه.»(12) چون نقل به مضمون ترجمه شده است ، چندان اشکالی ندارد و مراجعه به خواننده واگذار می شود . توجّه به عمل کرد بنی امیه از نظر امام علی (علیه السلام ) ، عظمت فتنه جویی اقتدار گرایانه ی آنان را کاملاً نشان می دهد . حضرت به چهار مشخصه ی مهم در عمل کرد بنی امیه اشاره می فرمایند:- از بین بردن مساوات اسلامی و رواج تفکّر آقایی و بردگی و بندگی.- سر به نیست کردن روشن فکران ( و اصاب البلاء من ابصر فیها و اخطاء البلاء من عمی عنها)(13) - هتک حرمت های الهی( لا یدعوا الله محرماً الا استحلوه و لا عقداً الاحلوه).(14)4. واژگونه جلوه دادن اسلام ( لبس الاسلام لبس الفرو مقلوباً). « خطبه 107 ، فیض الاسلام».(15) آن چه مهم به نظر می رسد ، علل ریزش های اجتماعی مردم کوفه در برابر پایگاه شامیان است که در این جا از خلال دیدگاه های امام علی (علیه السلام ) به آن ها مهم اشاره می کنیم.حضرت در جواب نامه ی ابوموسی اشعری پیرامون حکمیت به 10 علّت عمده اشاره می فرمایند که عبارتند از :- دنیا طلبی(فمالوا مع الدنیا).- سخن گفتن بر اساس هوای نفس( و نطقوا بالهوی).- عُجب و خودپسندی ( اجتمع به اقوام اعجبتهم انفسهم).- بیماردلی ( و انا اداوی منهم قرحاً یعنی می خواستم بیماری و زخم درون آن ها را مداوا کنم).- تفرقه گرایی( احرص علی جماعة امة محمد(صلی الله علیه و آله و سلم ) ).- محرومیّت از عقل و اندیشه ی سالم ( فان الشقی من حرم نفع ما اوتی من العقل).- محرومیّت از تجربه ی کافی( فان الشقی ... و التجربة).- باطل گویی ( و انی لاعبد ان یقول قائل بباطل).- جهل و نادانی ( فدع ما لا تعرف).- اهمیّت دادن به شایعات ( فان شرار الناس طائرون الیکبا قاویل السوء).(16)و در جای دیگر علل شکست مردم عراق در صفین را چنین بر می شمارند:-ضعف و سستی در برابر دشمن( انتم کالمراه الحامل).- نافرمانی از اوامر امام (علیه السلام ) ( انتم کالمراه الحامل).- از دست دادن فرصت های مناسب ( حملت فلما اتمت املصت).- شایعه پراکنی علیه امام (علیه السلام ) (علیٌّ یکذب).(17) هم چنین در خطبه ی دیگری به دو دسته عوامل شکست کوفیان از شامیان اشاره می فرمایند که یکی مربوط به شامیان و دیگری مربوط به پایگاه اجتماعی کوفه است.حضرت علل پیروزی شامیان را چنین بر می شمارد:- وحدت و هماهنگی آنان (الاوان القوم اختاروا لانفسهم).- انتخاب نزدیک ترین فرد برای حکمیّت ( الاوان القوم اختاروا لانفسهم).(18)و در مقابل علل شکست کوفیان از نظر امام (علیه السلام ) عبارت بودند از:- انتخاب دشمن برای حکمیت ( اخترتم لانفسکم اقرب القوم مما تکرمون).- فریب خوردن از منافقان نفوذی مثل عبدالله بن قیس ( و انما عهدکم بعبدالله بن قیس).- سرپیچی از فرمان رهبری( و انما عهدکم بعبدالله بن قیس).-مهلت دادن به دشمن( الاترون الی بلادکم تغزی).(19) روش برخورد امام (علیه السلام ) با جبهه ی قاسطین- اتمام حجّت کردن ( فقد علمت اعذاری فیکم و اعراضی عنکم).- برخورد قاطع ( حتی کان ما لابد منه ... فبایع من قبلک).- عزل معاویه از حکومت شام (و اقبل الی فد وفد من اصحابک...).(20)- افشاگری علیه معاویه ( فعدوت علی الدنیا بتأویل القرآن).- پاسخ به اتهامات معاویه ( فطلبتنی بمالم تجن یدی و لا لسانی).-تهدید نظامی معاویه (و احذر ان یصیبک الله منه ...)(21)- از آن جا که شامیان از نظر امام علی (علیه السلام ) گرفتار دو انحراف بزرگ بودند ، یکی دوری از هدایت واقعی ( ما دفعت الحرب... فتهتدی...)و دیگری دوری از ارزش های معنوی ، چنان که فرمود: ( و تعشو الی ضوئی) ؛(22)لذا به همین دلایل امام (علیه السلام ) در شروع جنگ صفین قایل به تأخیر بود ، تأخیری که حدود چهارماه به طول انجامید . علل این تأخیر از دیدگاه حضرت عبارت بود از :اوّلاً : امیدواری به هدایت شامیان.ثانیاً: بهره مند کردن شامیان از چراغ هدایت علوی.ثالثاً: سعی در پرهیز از کشتن شامیان جاهل و ناآگاه.(23)سیمای مارقینعلل انحراف خوارج از نظر امام (علیه السلام ) عبارت بودند از:- شیطان زدگی ( الشیطان المضلّ).- پیروی از نفس امّاره ( الانفس الامارة بالسوء).- فریب خوردن از آرزوها( غرّتهم بالامانی).- فسادزدگی (و فسحت لهم بالمعاصی).- فریب خوردن از وعده های شیطان (و وعدتهم الاظهار).(24)- نافرمانی از رهبری( اباء المنابذین).- تحمیل رأی خود به رهبری( حتی صرفت رأیی الی هواکم).- سبک مغزی ( و انتم معاشر اخفاء الهام).- کوته فکری ( و سفهاء الاحلام).- بی بهره بودن از شرافت و اصالت خانوادگی ( لا اباً لکم).- نا آگاه به سود و زیان خود( و لم آت ... لکم ضراً).- پیمان شکنی با رهبری(اباء المناذین ..).(25)- انحراف عقیدتی( علی ما دخل فیه ما الزیغ).- تأثیر در پیدایش انحرافات( علی ما دخل فیه ...و الاعوجاج).- مؤثر در پیدایش شبهات( علی ما دخل فیه ... والشبهة).- تأویل های نادرست از قرآن ( علی ما دخل فیه ... و التأویل ).- تأثیر در پیدایش تفرقه در امّت اسلامی ( فاذا طمعنا فی خصلة ..).(26)روش برخورد امام علی (علیه السلام ) با جبهه ی مارقین- ارایه ی تحلیل و سخنرانی برای هر دو گروه عمده ی خوارج ، یکی شرکت کنندگان در صفین ، و دیگری حاضرین در نهروان ( فمتازوا فرقتین ...).- طرح واقعیت ها( امسکوا عن الکلام...).- افشای توطئه های دشمن برای آنان ( هذا امر ظاهره ایمان و باطنه عدوان).- پرهیز دادن از توجّه به صدای گمراه کنندگان ( و لا تلتفتوا الی ناعق نعق).- تبیین موضع به حق خود(و الله لئن ابیتها ما وجبت علیّ).- افشاگری انحرافات منحرفان( انما اصبحنا نقاتل اخواننا).- قاطعیت در جهاد و مبارزه ( و اعضّوا علی الجهاد بنوا جذکم).(27)- اتمام حجّت ( فأنا نذیر لکم).- آگاهی دادن و هدایت(و قد کنت نهیتکم عن هذه).- نرمش برای حفظ وحدت نیروها( حتی صرفت رأیی الی هواکم).- خیرخواهی ( و لم آت ... و لا اردت لکم ضراً).(28)پی نوشت ها:1- نهج البلاغه : حکمت 283.2- همان.3- نهج البلاغه : حکمت 102.4- همان : حکمت 375.5- نهج البلاغه : ترجمه محمّد دشتی ، خطبه 71.6- همان : خطبه 233.7- شیخاوندی ، داود: جامعه شناسی انحرافات و آسیب های اجتماعی ، نشر کتاب ، چ1 ، سال 1350 ، صفحات 30-17 و ص86.8- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، خطبه 137.9- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، نامه 54.10- همان : خطبه 137.11- نهج البلاغه : ترجمه فیض الاسلام ، خطبه 93.12- همان : خطبه 93.13- همان: خطبه 98.14- مطهری ، مرتضی ، حماسه ی حسینی ، صدرا، 1364 ، ج1 ، صفحات 268-265.15- نهج البلاغه : نامه 78.16- نهج البلاغه : خطبه 71.17- نهج البلاغه : خطبه 238.18- همان : خطبه 238.19- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، نامه 75.20- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، نامه 55.21- همان : خطبه 55.22- همان : خطبه 55.23- همان : حکمت 323.24- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، خطبه 36.25- همان : خطبه 122.26- نهج البلاغه : ترجمه دشتی ، خطبه 122.27- همان : خطبه 36.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 2089]
-
گوناگون
پربازدیدترینها