حجت‌الاسلام زنديه:نظر عرفا درباره صادر اول، اشكالات ديدگاه حكماي مشاء را ندارد

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: حجت‌الاسلام زنديه:نظر عرفا درباره صادر اول، اشكالات ديدگاه حكماي مشاء را ندارد
گروه انديشه: نظر عرفا درباره صادر اول، اشكالات ديدگاه حكماي مشاء را ندارد؛ زيرا عرفا معتقدند عالم عقول بلاواسطه از ذات حق تعالي صادر نمي‌شود.
حجت‌الاسلام و المسلمين «مهدي زنديه»، مدير گروه كلام سطح سه خواهران حوزه علميه قم در گفت‌وگو با سرويس انديشه خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، در مورد موضوع «ترتيب نظام هستي از منظر حكمت مشاء و عرفا» كه در واقع پژوهشي بود از وي كه در شماره آخر از فصلنامه «الهيات و حقوق» (ويژه فلسفه و كلام اسلامي) منتشر شد، ضمن بيان مطلب فوق، گفت: اصلي در فلسفه است كه «الواحد لا يصدر عنه الا الواحد» كه از واحد تنها واحد صادر مي‌شود.

حجت‌الاسلام زنديه اذعان كرد: با بيان اين قاعده، در پاسخ به اين سؤال كه اين كثرات عالم و اين موجودات متعددي كه در اين عالم است، چگونه از آن خداوندي كه از جميع جهات واحد است صادر شده است؟ حكماي مشاء يك پاسخ و عرفا هم پاسخي ديگر به اين سؤال دادند. البته بايد بگويم كه عنواني كه در اين مقاله آمده است اشتباه چاپي دارد. آن چيزي كه بنده خودم نوشته بودم «ترتيب نظام هستي از منظر حكمت مشاء و مكتب عرفان» بود كه به اشتباه در اين فصلنامه، «اشراق» آمده است.

وي در تبيين اين مسئله گفت: حكماي مشاء معتقدند كه اولين صادر، عقل اول است، با آن ترتيبي كه خودشان در نظر داشتند؛ عقل اول ثاني تا عقل دهم و فلك نهم و هشتم و... كه عقل دهم، عقل فعال است. حكماي مشاء با اين ترتيب خاص قضيه را حل كردند كه اين افلاك و عقول چگونه از آن واحد من جميع جهات كه خداوند باشد، صادر شده است.

حجت‌الاسلام زنديه در تبيين ديدگاه عرفا اذعان كرد: عرفا معتقدند كه قبل از صادر شدن عقل اول دو چيز ديگري قبلا از خداوند متعال صادر شده است كه يكي تعين اول و ديگري هم تعين ثاني است. من در مجموع به اين نتيجه رسيدم كه آن چيزي كه عرفا معتقد هستند و آنچه كه در عرفان مطرح است، بيشتر با عقل سازگار است.

مدير گروه كلام سطح سه خواهران حوزه علميه قم در تشريح گفته خود افزود: بخاطر اين‌كه آنچه حكماي مشاء مي‌گويند كه عقل اول باعث مي‌شود عقل دوم و تا عقل دهم صادر شود، اين‌ها خودشان آلوده به كثرات هستند؛ يعني مثلا خود عقل اول، ممكن هست و هر ممكني از ماهيت و وجود تركيب شده و تركيب از ماهيت و وجود به اصطلاح فلاسفه بدترين نوع كثرت است در نتيجه اين‌كه ما مي‌گوييم عقل اول از خداوند صادر شده باشد، آن وقت چطور از آن طرف حكماي مشاء مي‌گويند «الواحد لا يصدر عنه الا الواحد».

وي افزود: عقل اول خودش مشمول به اين كثرت هست؛ لذا اين ديدگاه با توجه به اين‌كه عقل اول خودش جنبه‌هاي مختلفي دارد كه كثرت در درونش هست، با آن قاعده «الواحد» درست در نمي‌آيد و آن‌چه كه عرفا مي‌گويند كه قبل از عقل اول دو موجود ديگري كه يكي تعين اول و ديگري تعين ثاني صادر شده، اين بيشتر با آن قاعده هماهنگ مي‌شود و اشكالي هم به هم نمي‌زند.

حجت‌الاسلام زنديه در پاسخ به اين سؤال كه با توجه به اين‌كه عرفا عقول را منحصر در اين 10 عقل نمي‌دانند آيا عناوين ديگري را در اين راستا برگزيده‌اند؟ تصريح كرد: عرفا اين صادرها را منحصر نمي‌دانند، بلكه مي‌گويند اولين صادر از خداوند تعين اول و تعين ثاني است. آن‌ها تعبيرشان از عقول همان ملائكةالله است و در نتيجه آن چيزي كه از تعين ثاني سرمي‌زند در خود تعين ثاني كه دوم صادر از خداوند است، تمام اسما و صفات الهي هست، اسما و صفاتي كه تعدادشان زياد است.

وي افزود: آنچه كه در عالم خلق موجود شده است؛ چون مظهري از اين اسما و صفات الهي هست؛ لذا امكان دارد كه اين تعداد زياد شود و منحصر در اين 10 عقل نيست. پس در تعين ثاني كه اسما و صفات الهي جدا و مفصل شده و تعدادشان محدود نيست و آن چيزي كه بعد از تعين ثاني؛ يعني در عالم خلق موجود مي‌شود، در واقع نمونه‌اي از آن اسما و صفاتي است كه در تعين ثاني است؛ لذا تعداد مخلوقات؛ يعني اولين چيزي كه از خدا صادر مي‌شود امكان دارد محدود به 10 عقل نباشد. آن‌ها تعبيرشان از عقول ملائكةالله است در نتيجه احتمال اين‌كه زيادتر از 10 تا هم باشد، هست؛ چون آن چيزي كه باعث شد حكماي مشاء بگويند ده عقل بر مبناي آن افلاك و آن هيئت بطلميوسي بوده و عرفا در قالب آن افلاك نرفتند و آن جهان‌بيني را بر اساس تعين اول و ثاني پي‌ريزي كردند.

اين محقق اظهار كرد: وقتي تعين اول، اولين صادر شد و در تعين ثاني، اسما و صفات الي ماشاءالله هست، در نتيجه عرفا در عالم خلق ديگر هيچ ملتزم به 9 فلك و 10 عقل نيستند و لذا هيچ بعدي ندارد كه عقول بيشتر از 10 تا باشد. حكماي مشاء مجبور بودند كه ملتزم به 10 عقل و 9 فلك باشند؛ چون در واقع آن هيئت را قبول كرده بودند؛ لذا بر اساس آن مجبور بودند بگويند 10 عقل يا 9 فلك. عرفا چون اين مبنا را قبول نداشتند؛ لذا برايشان هيچ بعدي ندارد بيشتر از 10 عقل موجود باشد.

دوشنبه|ا|14|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 315]