واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: شب يلدا كه از سال 1387 جزو آيين هاي باستاني ايران به ثبت ملي ميراث فرهنگي رسيد در هر يك از خرده فرهنگ هاي موجود در ايران داراي ويژگي هايي است، با اين همه در فرهنگ بزرگ ايران زمين، آغاز چله بزرگ است كه در كنار چله كوچك كه از دهم بهمن شروع مي شود، چنان دالان هايي هستند كه رسيدن از زمستان به نوروز را ساده مي سازد. اما يلدا خود به چه معنايي است و زادگاه آن كجاست؟ يلدا را شبي كه در پايان آن تاريكي شكست مي خورد و روشنايي پيروز و خورشيد نمايان مي شود، در معاني رسوم باستاني تعبير كرده اند. فردوسي شاعر حماسي ايران يلدا يا خورروز را به هوشنگ از شاهان پيشدادي ايران (كيانيان كه از سيستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده است. در قدمت شب يلدا نظرات متفاوتي بين چهار تا هفت هزارسال از سوي پژوهشگران مطرح شده است. پديده يلدا كه زايش خورشيد و آغاز دي تعريف مي شود، درآيين ها و فرهنگ هاي بسياري از سرزمين هاي كهن آغاز سال محسوب مي شود. ايرانيان از روزگار كهن اين شب را گرامي داشته و در آغاز فصل زمستان مراسمي را با شكلها و اعتقادات مختلفي برپا مي دارند.اين مراسم در ميان اقوام گوناگون، نامها و انگيزههاي متفاوتي دارد. در ايران بزرگ ، شب آغاز زمستان را با نام شب چله يا شب يلدا ياد مي كنند كه همزمان با شب انقلاب زمستاني است. به دليل دقت گاه شماري ايراني و انطباق كامل آن با تقويم طبيعي، هماره و در همه سالها، انقلاب زمستاني برابر با شامگاه سيام آذرماه و بامداد يكم ديماه بوده است. آغاز بازگرديدن خورشيد بسوي شمالشرقي و افزايش طول روز، در انديشه و باورهاي مردم باستان به عنوان زمان زايش يا تولد ديگرباره خورشيد تلقي ميشد به همين دليل آن را گرامي و فرخنده ميداشتند. يلدا در ديد پژوهشگران به معناي جشن بزرگداشت علم است چرا كه نياكان ما درهزاران سال پيش با علم و درايت خود حركت خورشيد را در برج هاي آسمان اندازه گيري مي كردند و براي آن نامي در نظر گرفته بودند. آنها دريافتند كه اگر زمان برآمدن خورشيد با برآمدن هر يك از اين برج ها در يك زمان باشد، فصول سال مشخص مي شود مثلا اول بهار كه روزو شب با هم برابر و يا اول تابستان روز بلندتر است و يا درآغاز زمستان شب طولاني و نويد دهنده روزهاي كوتاه خواهد بود. نياكان ما گاه شماري خود را بر اساس عدد، چهل روز به چهل روز تقسيم كردند و به همين دليل در بين آنها عدد چهل مثل شش و دوازده قداست خاصي دارد. مراسم شب چله، نيز به همين دليل مي تواند تقدير از دانشمندان وعالماني باشد كه با درايت خود ذهن انسان را روشني بخشيدند و تحولات طبيعي را با اثبات موارد علمي به مردم بيان داشتند و مردم نيز به حق، اين دگرگونيها را با حفظ سنن وآداب مربوط به آن، گرامي داشتند. پس اين شب را مي توان شب شكرگزاري بخاطر تمام توانايي ها دانست. شب يلدا در فرهنگ عامه ايرانيان همچون بسياري از آيينهاي ديگر، پايدار مانده است و شايد دليل اين ماندگاري را بتوان در باورهاي ديني كهن، اثبات بلند ترين شب سال يعني طولاني ترين تاريكي، كه نويد طولاني شدن روز از فرداي اين شب، آغاز استراحت طبيعت و آماده شدن آن براي زايشي ديگر، برداشت محصول و بهره بردن از آن توسط مونسان زمين كه همانا كشاورزان هستند، دانست . همانگونه كه گفته شد مراسم شب يلدا در مناطق و در بين اقوام مختلف ايران به روشهاي گوناگوني برگزار مي شود و هر قومي براساس امكانات و اعتقادات خود اين شب را گرامي مي دارد. خرده فرهنگ هاي مختلف در ايران براساس نوع پوشش و خوراكيها، هديه دادن، قصه گفتن و... چهره يلدا رامتنوع و زيبا ساخته است. يلدا فرصتي براي گردهمايي خانوادگي، انجام صله رحم و پاسداشت بزرگان، گفتگو و خوردن آجيل و ميوه هايي چون هندوانه، خربزه، انار، ازگيل و انگور كه از آن به عنوانشب چرهياد مي شود و همچنين تفال به اشعار حافظ است. امروزه نمود برگزاري آيين و رسم شب يلدا را مي توان در روزهاي بيست و نهم و سي ام آذرماه، در شور و شوق مردم و خريد شب چره ها ديد. به منظور گراميداشت سنن، آداب و حفظ اين نمودهاي عميق فرهنگي و مستحكم كردن اين ميراث گرانبهاي فرهنگي همانگونه كه آيين شب يلدا به ثبت ملي رسيده است ما نيز بايستي براي انتقال آن به آيندگان كوشا باشيم. ك/1 550/
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 432]