چگونه از پزشک شکایت کنیم؟

از آنجا که پزشک مستقیما با تمامیت وجودی افراد یعنی روح و جسم انسان در ارتباط است، شغل پر مسئولیتی به حساب می آید؛ به طوری که قانون برای کوچک ترین اقدام اشتباه پزشک، چه به صورت سهوی و چه عمدی، عواقبی را در نظر گرفته است! سالانه 5 هزار شکوائیه در دفاتر خدمات قضایی علیه تخطی های پزشکی ثبت می شود؛ البته امروزه امکان ثبت انواع دادخواست ها در سامانه الکترونیک خدمات قضایی به صورت آنلاین وجود دارد. در مقاله «چگونه از پزشک شکایت کنیم؟» تحت نظر وکیلی متخصص و مستند به مواد قانونی، انواع جرائم پزشکی و شرایط، مدارک و مراحل ثبت شکایت نامه شرح می شود.

شکایت علیه پزشک چه زمانی ثبت می شود؟

پرونده های مربوط به جرائم پزشکی، تقریبا یک دهم درصد دادخواست های ثبت شده در مراجع قضایی را تشکیل می دهند؛ هنگامی که پزشک در تشخیص امراض و تجویز دارو برای بیمار، مرتکب به خطاهایی عمدی و سهوی شود که در نتیجه آن نفس بیمار به خطر بیفتد، فرد می تواند اقدامات قانونی علیه پزشک را شروع کند. نسبت به نوع جرم و مصادیق آن، عواقب متفاوتی توسط قانونگذار پیش بینی شده است که در ادامه مقاله به آن ها پرداخته می شود.

انواع جرائم پزشکی در قانون 

پیش از آن که به چگونگی شکایت علیه پزشک پرداخته شود، بهتر است که درکی نسبت به انواع جرائم پزشکی به وجود بیاید؛ قانونگذار این جرائم را به دو دسته تقسیم کرده است:

1. جرائمی با عنوان قصور پزشکی

کلمه قصور در فرهنگستان لغت به معنای کوتاهی، ناخدمتی و اهمال می باشد؛ این معنی رابطه مستقیمی با مفهوم معرفی شده از سمت سازمان های قضایی برای اصطلاح حقوقی جرم قصور پزشکی دارد.

در اینگونه جرائم، کوتاهی پزشک در فرآیند درمان جسمی یا روحی بیمار و ناخدمتی نسبت به تعهداتش، منجر به تحقق مصادیق جرم قصور پزشکی می شود؛ بدان معنا که نیت سوء و برنامه ریزی برای ارتکاب به این جرائم وجود نداشته و پزشک در بسیاری از موارد از جرم بودن عملش آگاهی ندارد.

اتهامات وارده به پزشک در اینگونه پرونده ها، در نتیجه اعمالی مانند عدم استفاده حداکثری وی از دانش و مهارت خویش در تشخیص و درمان بیماری می باشد؛ برای مثال اگر دکتر موظف باشد که وضعیت بیمارانش را روزی یکبار چک کند و به دلیل سوانح طبیعی یا رانندگی نتواند خودش را سر وقت به بیمارستان برساند و در نتیجه آن جان مریض به خطر بیفتد، وی مرتکب جرم قصور پزشکی شده است.

 2. جرائمی با عنوان تخلف پزشکی

مضمون مصادیق تخلفات پزشکی با جرم قصور پزشکی مشابه است و تنها در قصد و نیت پزشک در ارتکاب به جرم با هم تفاوت دارند؛ در اینگونه جرائم، پزشک می داند که اعمالش جرم بوده و پیگرد قانونی را به دنبال دارد.

بدان معنا که مجرم (پزشک) با قصد و نیت بد برای‌ سود شخصی یا غیر شخصی، روندی درمانی و داروهای نامناسب را برای بیمار تجویز می کند؛ به تبع اینکه نیت مجرمانه ای در ارتکاب پزشک به اعمال ضد بیمار وجود دارد (عمدی بودن اقدامات او)، قانون مجازات سنگین تری برای مجرم در نظر گرفته است و در صورت اثبات در دادگاه، مجازات بلافاصله علیه پزشک اعمال می شود.

برای مثال اگر پزشک با دریافت رشوه از وارثین بیمار، نسخه ای برای او تجویز کند که منجر به مرگ زود هنگام وی شود، مرتکب به تخلف پزشکی شده است.

شرایط شکایت از پزشک چیست؟

همانند روند قانونی انواع دعاوی کیفری و حقوقی، ‌پس از ارتکاب فرد به جرم و وجود مدارک محکمه پسند برای اثبات آن یا متهم شناساندن فرد در محضر قانون، شرایط لازم برای تنظیم و ثبت شکوائیه در مراجع ذیصلاح به وجود می آید؛ شرایط شکایت از پزشک نیز از سایر دعاوی مستثنی نیست.

یکی از مصادیق جرم مورد بحث، باید توسط پزشک محقق شود تا شرایط کافی برای مطالبه دیه و اعمال پیگرد قانونی فراهم شود؛ این مصداق ها طبق قانون مجازات اسلامی، قانون نظام پزشکی و آیین نامه های مربوط به آن مشخص شده اند:

• عدم استفاده از ابزار و امکانات پزشکی مناسب و با کیفت
• عدم استفاده از حداکثر علم و دانش در تشخیص بیماری
• عدم استفاده از حداکثر مهارت در روند های درمانی عملی مانند جراحی
• هتک حرمت بیمار طی فرآیند درمان و شکستن سوگند پزشکی
• عدم پایبندی به موازین حقوقی و شرعی
• افشای سابقه پزشکی بیمار بدون اجازه دادگاه
• سهل انگاری و بی توجهی به بیمار به دلیل جایگاه اجتماعی اش؛ بزهکار مجروح نیز از حقوق بیمار برخوردار است.
• فریب بیمار و خانواده اش با نیت خوب یا بد
• مطالبه مبلغ خارج از عرفی با عنوان دستمزد

لازم به ذکر است که تخطی های پزشکی‌ محدود به موارد فوق نبوده و سایر مصادیق و مجازات آن ها بسته به علم‌ قاضی مشخص می شود.

شرایط شکایت از پزشک در چه حالتی به وجود نمی آید؟

در بخش گذشته به شرایطی که فرد طی آن صلاحیت ثبت شکایت و مطالبه دیه را به دست می آورد، پرداخته شد؛ لازم به ذکر است که تحت شرایط خاصی حتی اگر بیمار در نتیجه اعمال پزشک آسیب ببیند، امکان اعمال پیگرد قانونی علیه وی وجود ندارد:

1. برای تجویز بعضی از داروهای خاص که علاوه بر فواید، عوارضی قطعی را برای بیمار به همراه دارد (مانند دارو های شیمی درمانی) یا انجام بعضی از عمل های جراحی که درصد موفقیت آنها پایین است (برداشتن تومور مغزی)، باید برائت نامه ای توسط بیمار و در صورت عدم هوشیاری وی، توسط‌ خانواده اش امضا شود. در صورت امضای این قرارداد، نتیجه درمان مریض حتی اگر ناموفق هم باشد، پیگردی قانونی علیه پزشک اعمال نمی شود!

2. ممکن است طبیب بعد از بررسی آزمایشات و پرونده پزشکی بیمار، مرض را صعب العلاج معرفی کند؛ بدان معنا که از ابتدا اعلام می کند که درمانی قطعی برای بیماری وجود ندارد. در بعضی شرایط، مسکن های خیلی قوی‌ای برای تسکین درد به بیمار تجویز شده که در دراز منجر به اعتیاد می شود لیکن همچنان امکان شکایت علیه پزشک به وجود نمی آید.

3. اگر پس از ثبت شکایت و شرکت طرفین در جلسات دادگاه، دلیل مشکلات ایجاد شده برای بیمار پس از روند درمانی، عدم استفاده درست و به موقع از داروها و در کل هر اقدامی بر علیه دستورات پزشک باشد، پیگرد قانونی ای اعمال نمی شود.

مدارک لازم برای شکایت از پزشک کدام اند؟

برای ثبت دادخواست شکایت علیه پزشک در دفاتر خدمات قضایی یا سامانه خدمات الکترونیک قضایی، باید فرم هایی تکمیل شود؛ احراز هویت شاکی و شکایت‌علیه و شرح جرم توسط این فرم ها انجام می شود. علاوه بر مدارک هویتی مانند شناسنامه و کارت ملی، مدارک پزشکی که صحت اتهام وارده به طبیب را تایید می کند نیز الزامی است؛ این مدارک می تواند شامل موارد ذیل باشد:

• عکس‌ رادیولوژی
• عکس سونوگرافی
• نتیجه آزمایش خون 
• نتیجه آزمایش ادرار و مدفوع

در مواردی که نتیجه درمان بدون هیچ واسطه ای قابل مشاهده است، ارائه عکس قبل و بعد از بیمار نیز می تواند در صدور حکم دادگاه تاثیر بسزایی داشته باشد؛ این مورد برای انواع جراحی های زیبایی، بیماری های پوست و مو و… کاربردی است.

چگونه از پزشک شکایت کنیم؟ (مراحل شکایت)

الف) ثبت دادخواست شکایت: برای ثبت شکایت علیه پزشک، شاکی باید با به همراه داشتن مدارک هویتی و پزشکی‌ به یکی‌ از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و با تکمیل فرم های مربوطه شکایتش را ثبت کند. امکان ثبت شکایت به صورت آنلاین در سامانه خدمات الکترونیک قضایی نیز وجود دارد که در راستای صرفه جویی‌ در زمان و هزینه ها تاسیس شده است.

ب) صدور ابلاغیه: برای اطلاع فرد از تاریخ و زمان جلسات دادگاه، ابلاغیه هایی صادر می شود که در صورت ثبت شکایت آنلاین، از طریق سامانه اعلام می شود.

ج) احضار شکایت‌علیه: پس از آنکه شاکی‌ حین ثبت دادخواست، اظهارات خودش را شرح داد، نوبت به متهم (پزشک) می رسد؛ به دنبال احضاریه ای از سمت دادگاه، پزشک نیز اظهارنامه اش را ثبت رسمی ‌می کند.

د) صدور حکم نهایی: تحقق جرم در طی‌ جلسات دادگاه مشخص و در صورت اثبات ارتکاب‌ پزشک به جرم، حکم مجازات و پرداخته دیه علیه او صادر می شود. کمک گرفتن از یک وکیل در چنین شرایطی می تواند کمک کننده باشد و مراحل رسیدگی به پرونده را تسهیل بخشد. برای مشاهده لیستی از وکلایی که می توانند به شما در این مسیر کمک کنند، کلیک کنید!

کلام آخر

اگر تجویز پزشکی به بیمار آسیبی روحی‌ یا جسمی وارد کند، یکی از مصادیق جرم پزشکی‌ محقق می شود؛ انواع این جرم شامل قصور پزشکی و تخلف پزشکی اند. در مورد اول بی توجهی پزشک نسبت به تعهداتش(سهوی) منجر به جرم شده و در مورد دوم پزشک از جرم بودن اعمالش آگاه است (عمدی). برای ثبت شکایت علیه پزشک باید مدارک هویتی و پزشکی‌ به دفاتر خدمات قضایی ارائه شوند؛ پس از ثبت اظهارات شاکی و پزشک، جلسات دادگاه تشکیل شده و نتیجه نهایی ضمن حکمی صادر خواهد شد. حضور طرفین شکایت در این جلسات الزامی بوده و در صورت عدم شرکت خوانده، پیگرد قانونی را به دنبال دارد.