"هنوز تردیدهای برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی در کنار افزودن بخش دانشجویی به جشنواره تئاتر فجر"

همان‌طور که سومین سال پیاپی مشاهده می‌شود، اطلاع از برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی هنوز اعلام نشده است. به همین دلیل، دبیر بیست و دومین جشنواره تئاتر فجر، که خود یک چهره دانشگاهی است، بخش مسابقه تئاتر دانشجویی را به این دوره اضافه کرده است.

 این اولین بار نیست که بخشی به عنوان تئاتر دانشگاهی در جشنواره تئاتر فجر در نظر گرفته شده باشد. در ده‌های گذشته، این رویه وجود داشته است که دانشجویان نقش مهمی در یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های تئاتری کشور داشته باشند. با این حال، متاسفانه در طی این دوره‌ها، هنوز جشنواره تئاتر دانشگاهی به صورت مجزا برگزار نشده است، در حالی‌که در دهه‌های اخیر، با گسترش فعالیت‌های دانشجویی و رشد کانون‌های تئاتر دانشگاهی، اجرای جشنواره تئاتر دانشگاهی به عنوان یک رویداد مستقل ادامه یافته است.

نکته جالب‌تر در برگزاری این جشنواره این بود که جشنواره تئاتر دانشگاهی حتی ساز و کاری حرفه‌ای‌تر از دیگر جشنواره‌های تئاتری کشورمان داشت. برخلاف دیگر جشنواره‌ها که دبیرخانه‌ای ثابتی ندارند، جشنواره تئاتر دانشگاهی دبیرخانه‌ای ثابت داشت و همچنین دبیر هر دوره آن در اختتامیه دوره قبلی معرفی می‌شد تا دبیر منتخب، یک سال برای برنامه‌ریزی‌های خود زمان داشته باشد و دچار شتابزدگی نشود.

جسارت جامعه دانشجویی این جشنواره را از دیگر جشنواره‌ها متمایز می‌کرد. مجموعه این شرایط سبب شده بود تا افراد علاقمند به هنر و تئاتر، حتی اگر پیگیر جشنواره‌های همیشگی تئاتر نبودند، اما جشنواره تئاتر دانشگاهی را به عنوان یک اتفاق مهم و جریان‌ساز دنبال کنند.

این جشنواره همچنین فرصتی فراهم می‌کرد تا دانشجویان با ساز و کار حرفه‌ای برگزاری یک جشنواره آشنا شوند. عوامل آن از دبیر تا اعضای دبیرخانه و گروه برگزارکننده، همگی از بدنه دانشجویی انتخاب می‌شدند و با برگزاری این جشنواره، فرآیندهایی نظیر انتخاب دبیر، دعوت از گروه‌های بخش بین‌الملل، انتخاب داوران و گروه‌های بازخوانی و بازبینی، برنامه‌ریزی برای کارگاه‌های آموزشی، و دعوت از مهمانان خارجی را تجربه می‌کردند.

اما با این حال، جشنواره تئاتر دانشگاهی به دلیل تغییرات در فضای دانشگاه‌ها و تعطیلی کانون‌های تئاتر دانشجویی، دوران شکوفایی خود را از دست داد. اولین تغییر در ساز و کار انتخاب دبیر بود؛ زیرا وزارت علوم مستقیماً درگیر شد و سپس محدودیت‌هایی بر روی فضای جشنواره تحمیل شد که با روح جسورانه دانشجویان هماهنگ نبود. این عوامل به همراه موارد دیگر باعث شدند که جشنواره به تدریج از درخشش اولیه خود کاسته شود و در سال‌های اخیر حتی به تعطیلی برسد. این در حالی است که جشنواره تئاتر دانشگاهی همواره حتی در دوران‌های کم‌فروغ خود نیز توجه هنرمندان تئاتر را جلب کرده است. در آخرین دوره، هنرمندان معروفی همچون حمید پورآذری، افسانه ماهیان، حسین کیانی و دیگران در هیات داوران حضور داشته و نوید محمدزاده نیز از حامیان برگزاری جشنواره بوده است که نشان می‌دهد حتی با وجود محدودیت‌ها، جشنواره همچنان برای اهالی تئاتر اهمیت دارد.

به دلیل شیوع ویروس کرونا، جشنواره تئاتر دانشگاهی نیز همچون سایر رویدادهای جمعی دچار تعطیلی شد. با این حال، این وضعیت ناگوار به نظر می‌رسد که وزارت علوم تصمیم گرفته است به عنوان مسئولیت دائمی، بار برگزاری این رویداد را به دیگران منتقل کند.

اکنون پس از چند سال توقف، دبیر چهل و دومین جشنواره تئاتر فجر، که خود دانشگاهی و پژوهشگر است، بخش دانشجویی را به این دوره از جشنواره اضافه کرده است. این تصمیم به دلیل نگرانی‌ها و دغدغه‌های شخصی این دبیر است. هدف او این است که دانشجویانی که در این سال‌ها فرصت کمتری برای بهره‌مندی از امکانات و توانمندی‌های خود داشته‌اند، فرصتی داشته باشند تا استعدادهای خود را نشان دهند. با این حال، همچنان نگرانی وجود دارد که آیا وزارت علوم به بهانه برگزاری بخش دانشجویی، مسئولیت برگزاری کلیه جشنواره را به وزارت ارشاد منتقل کند یا خیر.

به عبارت دیگر، جشنواره تئاتر فجر هنوز قانونی کاملاً ثابت برای بخش دانشجویی ندارد و ممکن است دبیر دوره بعدی تصمیم بگیرد که این بخش را برگزار نکند. مجتبی صفری، معاون فرهنگی اجتماعی وزارت علوم، در یک نشست خبری تأکید کرد که افزودن بخش دانشجویی به جشنواره تئاتر فجر به معنای جایگزینی جشنواره تئاتر دانشگاهی نیست و هر دو جشنواره به تنهایی وجود دارند.

وی توضیح داد که تئاتر در دانشگاه با چالش‌های خاص خود روبرو است و کمتر از یک درصد فعالیت دانشجویان به کارهای هنری اختصاص دارد. بحران‌هایی که در سال گذشته برای جشنواره تئاتر دانشگاهی به وجود آمد، باعث شدند که امکان برگزاری آن وجود نداشته باشد.

هر چند مجتبی صفری اعلام کرد که جشنواره تئاتر دانشگاهی قطعاً برگزار خواهد شد، اما تاریخ دقیق برگزاری آن مشخص نیست.

در نتیجه، هنوز نگرانی‌ها وجود دارد که آیا جشنواره تئاتر دانشگاهی برگزار می‌شود یا خیر؟ زیرا هنوز هیچ اطلاعاتی در مورد انتخاب دبیر جشنواره یا انتشار فراخوان جشنواره منتشر نشده و هیچ گونه بحرانی در این زمینه عنوان نشده است. اگرچه تقویم جشنواره تئاتر دانشگاهی هر سال در اردیبهشت ماه است و اگر تصمیمی برای برگزاری جشنواره در سال آینده اتخاذ شده باشد، اطلاعاتی باید تا این لحظه منتشر شود. به همین دلیل جامعه تئاتر و دانشگاهی حق دارند که نگران یک وعده ناپایدار دیگر در زمینه برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی باشند.

همچنین، اضافه شدن بخش دانشجویی به جشنواره تئاتر فجر نباید به نحوی باشد که این جشنواره از هدف اصلی خود، یعنی حمایت از تئاتر حرفه‌ای، دور شود. توازن مناسب بین آثار دانشجویی و حرفه‌ای در جدول جشنواره ضروری است تا این رویداد به ماهیت اصلی خود پایبند باشد و ارزش افزوده مثبتی برای جامعه تئاتر فراهم کند.