طرحواره نقص و شرم چیست؟ تله نقص و شرم چیست؟

چکیده : بعضی از افراد عزت نفس بسیار پایینی دارند اما نمی‌دانند دلیل آن چیست. عزت نفس پایین ریشه در تجربه‌های دوران کودکی شما دارد اینکه در چه شرایطی رشد کرده‌اید.  افراد دارای عزت نفس پایین گاهی بیش از اندازه خود را سرزنش می‌کنند. گاهی نیز در دام خودشیفتگی می‌افتند. در طرحواره درمانی به  آن طرحواره نقص و شرم می‌گوییم.

طرحواره یا اسکیما در روانشناسی به زبان ساده

فرض کنید که از کودکی یک عینک قرمز به چشم‌های دوخته شده باشد. در این صورت هر چقدر که به شما بگویند که همه چیز قرمز نیست برای شما قابل قبول نیست. طرحواره‌ها مثل این عینک هستند، هر کسی بسته به این که در چه خانواده‌ای به دنیا آمده، والدینش چطور بوده‌اند چه خلق و خویی داشته ... طرحواره مانند عینک بر روی مغزش نصب شده و همه چیز را از دریچه ی آن طرحواره می‌بیند. در این مقاله می‌خواهم درباره طرحواره نقص و شرم یا همان عینک نقص و شرم توضیح بدهم.

 بعضی از افراد عزت نفس بسیار پایینی دارند اما نمی‌دانند دلیل آن چیست. عزت نفس پایین ریشه در تجربه‌های دوران کودکی شما دارد اینکه در چه شرایطی رشد کرده‌اید.  افراد دارای عزت نفس پایین گاهی بیش از اندازه خود را سرزنش می‌کنند. گاهی نیز در دام خودشیفتگی می‌افتند. در طرحواره درمانی به  آن طرحواره نقص و شرم می‌گوییم.

مثال‌های گوناگون از طرحواره نقص و شرم

اگر گرفتار طرحواره نقص و شرم (Defectiveness & shame schema) باشید، ممکن است که احساس افسردگی کنید و خودتان را خیلی دست کم بگیرید و با خودتان فکر کنید که کسی دوست ندارد با شما رابطه داشته باشد.

طرحواره نقص و شرم با عزت نفس پایین ارتباط دارد، کسانی که عزت نفس پایینی  دارند یکی از طرحواره‌هایی که باید در آنها درمان شود طرحواره نقص و شرم است.

کسانی که طرحواره  نقص و شرم دارند، ممکن است فکر می‌کنند که کسی دوست ندارد با آن‌ها رابطه‌ خیلی صمیمی‌برقرار کند. به شکلی انگار همیشه در حاشیه و در پستو هستند و ممکن هست که خیلی برای آن‌ها سخت باشد که قبول کنند دوستانی دارند که واقعاً برای آن‌ها اهمیت قائل هستند..

اگر شما گرفتار تله نقص و شرم باشید ممکن است فکر کنید دوستانتان هنگام ابراز علاقه به شما تعارف می‌کنند و یا ظاهر را نگه می‌دارند یا به خاطر شغل با شما مهربان هستند، اگر پولی دارید برای پول با شما هستند، خلاصه هزار و یک دلیل می‌آورید غیراز اینکه من برای آن‌ها مهم هستم.

یکی از مراجعینم می‌گفت: وقتی خواهر و برادرم به من زنگ می‌زنند و حالم را می‌پرسند فکر می‌کنم کاری دارند و من برای آن‌ها اهمیتی ندارم و باورم نمی‌شود که آن‌ها به من فکر می‌کنند و من در ذهن آن‌ها جایگاهی قوی داشته باشم.

کسانی که  طرحواره نقص و شرم دارند ممکن است بی‌دلیل از ازدواج بترسند و نمی‌توانند با منطق خودشان دلیل این ترس را درک کنند. یا اینکه فرد مناسبی را برای ازدواج پیدا می‌کنند، اما گوشه‌ای از ذهنشان می‌خواهد این رابطه را بهم بزند. شاید ته ذهنشان فکر می‌کنند که دیر یا زود او را رها خواهند کرد، چون دوست‌داشتنی نیستند و باور نمی‌کنند که در ذهن فردی، بسیار مهم هستند و جایگاهی دارند. به همین دلیل هر اتفاقی پیش می‌آید به فکر قطع رابطه هستند.

اگر دچار طرحواره نقص و شرم باشید شاید خیال می‌کنید اگر روزی برای طرف مقابل طبیعی شوید یا آن طوری که هستید شما را بشناسد شما را رها خواهد کرد!

کسانی که طرحواره نقص و شرم دارند شاید دچار بحران صمیمیت باشند؛ یعنی خیلی دوست دارند که دوستان صمیمی‌داشته باشند، ولی باکسی صمیمی ‌نمی‌شوند. ممکن است بعضی افرادی که می‌خواهند از شر این طرحواره نجات پیدا کنند دست به فرار بزنند یا وانمود کنند که اصلا عزت نفس پایینی ندارند.

ممکن است با خودتان بگویید: نه من خیلی هم خوب هستم، مردم باید از خدایشان باشد با من رابطه داشته باشند یا این‌که با خودتان فکر کنید کافی است که به‌اندازه‌ی کافی پول دربیاورم یا مشهور شوم یا مطرح شوم یا جایگاهی داشته باشم، آن‌وقت مجبور هستند که به من احترام بگذارند و دنبال من می‌دوند، این یعنی شما می‌خواهید انکار کنید که گرفتار این طرحواره هستید.

اگر گرفتار طرحواره نقص و شرم باشید، شاید معیارهای دست بالا داشته باشید، از بالا به دیگران نگاه می‌کنید و عیب‌جویی می‌کنید، خودتان را همه‌چیزدان می‌دانید یا در هر موردی اظهارنظر می‌کنید، بیشترین احساسی که با طرحواره نقص و شرم همراه است احساس شرمساری و شرمندگی است، البته احساس خشم و افسردگی هم بسیار با این طرحواره ارتباط دارد.

سه نمونه واقعی از مراجعان

مثال اول

یکی از مراجعینم می‌گفت وقتی که خواهر و برادرانم به من زنگ می‌زنند و حالم را می‌پرسند فکر می‌کنم که «الکی است، الکی اینکارو می‌کنند و من برای آنها واقعاً اهمیتی ندارم باورم نمی‌شود که آنها به من فکر کنند و در ذهن آنها جایگاهی قوی داشته باشم.»

مثال دوم

یکی دیگر از مراجعینم می‌گفت وقتی که خواهرم من را به خانه خود دعوت میکند اولش قبول نمی‌کنم، می‌خواهم بفهمم آیا تعارفش الکی بوده یا واقعی؟ اگر که بسیار اصرار کند قبول می‌کنم، اگر نه قبول نمی‌کنم، او می‌گفت: بیشتر مردم کارهایشان ظاهری و دروغین است.

مثال سوم

مثال بعدی این است که یکی از مراجعین ما که مرد بسیار موفقی بود استاد دانشگاه و مهندس بود و ساخت و ساز بسیار زیادی داشت، در درون احساس شرمندگی زیادی می‌کرد و به همین دلیل در محیط کارش به قول خودش خاکی رفتار می‌کرد، اما در واقع خودش را بی مقدار و ناچیز می‌دانست.

22 نشانه طرحواره نقص و شرم در ازدواج

این طرحواره در روابط نامزدی یا همسر یا روابط با دوستان باعث می‌شود که شما چه رفتارهایی را انجام دهید؟

1. ممکن است که شما یا نامزدتان یا دوستانتان علاقه زیادی به دیدن همدیگر نداشته باشید.
2. یا ممکن است خیلی دوست داشته باشید که روابط کوتاه‌مدت و پرهیجان داشته باشید.
3. هم‌زمان ممکن است با چند نفر رابطه داشته باشید و اگر یکی از آن‌ها شما را ترک کرد شما خاطرتان جمع باشد که افراد دیگری دم دست شما هستند؛ بنابراین یکی از ریشه‌های ارتباط فرا زناشویی به احساس بی‌ارزشی فرد برمی‌گردد. فرد چون فکر می‌کند که ارزشمند نیست و می‌ترسد که ممکن است همسرش او را رها کند به همین هم‌زمان با چند نفر ارتباط دارد.
4. رفتار دیگر این است که ممکن است شما جذب افرادی شوید که دائماً شما را تحقیر می‌کنند و دلیلش این است که شما برای خودتان ارزش قائل نیستید و خود را آدم به‌حساب نمی‌کنید. به همین دلیل به دیگران اجازه می‌دهید که شما را تحقیر کنند یا اینکه ممکن است در روابطتان وارد رابطه با افرادی شوید که با شما بدرفتاری می‌کنند که خودتان را لایق داشتن یک رابطه خوب نمی‌دانید. فکر می‌کنید که من یک شخص بدردنخور هستم به‌هرحال همه این رفتارها را می‌کنند و همه همین هستند. مگر قرار است که چطور رفتار کنند؟ نمی‌فهمید که شما شایسته این نیستید که با شما بدرفتاری کنند

اگر علاقه‌مند به دانستن تمام این 22 مورد و شنیدن پادکست و مشاهده ویدئوی آموزشی هستید مقاله جامع طرحواره نقص و شرم چیست را در وبسایت خودبیداری ملاحظه نمایید.

ارتباط با خودشیفتگی و افسردگی

خودشیفتگی و افسردگی هم  طرحواره نقص و شرم در ارتباط دارند که جزییات آن را می‌توانید در لینک مقاله بالا ببینید. 

.

 روش درمان طرحواره نقص و شرم و رهایی از تله نقص و شرم

برای درمان طرحواره نقص و شرم چند روش وجود دارد:

1- نخست اینکه می‌توانید به یک روانشناس و طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت و آموزش دیده و متخصص مراجعه کنید.

2- روش دوم درمان تله نقص و شرم این است که از روانشناسان مرکز خودبیداری کمک بگیرید.

3- روش سوم درمان تله نقص و شرم استفاده از بسته آموزشی درمان طرحواره نقص و شرم در 151 روز است که روش دسترسی به آن هم در مقاله جامع طرحواره نقص و شرم در اختیار شما قرار دارد.

مرکز آموزشی خودبیداری 35  تست روانشناسی رایگان و 18 مقاله ارزشمند طرحواره درمانی رایگان دارد که پیشنهاد می‌کنیم اگر به دنبال رشد شخصیت خود و موفقیت بیشتر در زندگی شخصی و مشترک هستید آنها را مطالعه نمایید.

برچسب ها : طرحواره درمانی,طرحواره نقص و شرم,تله نقص و شرم