دیسلکسیا (اختلال خواندن یا خوانش پریشی) چیست؟ علائم و درمان آن

دیسلکسیا یا خوانش پریشی یک مدل اختلال خواندن است که اغلب اوقات در کودکان دیده می‌شود. حتی فرد با داشتن توانایی ذهنی و فیزیکی بالا هم دچار این اختلال می‌شود. دلیل این امر؟ ما امروز در این مطلب از بلاگ واضح قصد داریم که اختلال خوانش پریشی، علائم و راه‌های درمانی آن را بررسی کنیم. اگر شما هم در این باره کنجکاو هستید در ادامه همراه ما باشید.

دیسلکسیا چیست؟

دیسلکسیا(Dyslexia) اختلالیست مرتبط با خواندن، نوشتن و صحبت کردن.

اکثر اوقات افرادی که دچار این اختلال می‌شوند سن پایینی دارند که رایج‌ترین آن‌ها کودکان هستند. این اختلال به معنی کمبود توانایی ذهنی و استعداد فرد نیست و کودکان دارای دیسلکسیا حتی گاها هوش بالاتری دارند. اما مشکل آن‌ها در این است که نمی‌توانند ارتباط بین حروفی که می‌بینند و صداهایی که این حروف دارند را به درستی برقرار کنند. به این موضوع دقت کنید که اختلال خواندن یا خوانش پریشی اگر در سنین کودکی درمان نشود تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند و تا همیشه با فرد در طول زندگی باقی خواند ماند.

در حال حاضر حدود 5 تا 10 درصد آمریکا با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند و نشانه‌هایی از دیسلکسیا در آن‌ها دیده شده است. از آهسته خواندن گرفته تا تلفظ آهسته و حتی ترکیب کردن اشتباه کلمات.

دلیل بروز دیسلکسیا در فرد چیست؟

شاید برایتان عجیب باشد اما دیسلکسیا یک اختلال کاملا ژنتیکی است و می‌تواند در یک درخت خانوادگی از فردی به فرد دیگر از طریق ژن‌ها منتقل شود. در نتیجه اگر پدر شما علائم این اختلال را دارد بدون شک شما هم به آن دچار هستید.

تصویربرداری‌های پیشرفته از فضای مغز افرادی که دچار اختلال خوانش پریشی هستند نشان می‌دهد که بخش‌هایی از مغز که توانایی و مهارت خواندن را بر عهده دارند و باید در حین خواندن و نوشتن فعالیت طبیعی داشته باشند دست و پا شکسته کارشان را انجام می‌دهند. پزشکان بر این باور هستند که خوانش پریشی ناشی از اختلال در عملکرد یک مدار عصبی در مغز فرد است. این مدار عصبی مناطقی را در لوب‌های گیجگاه و پیشانی که واقع در نیمکره چپ مغز هستند درگیر می‌کند. یعنی دقیقا بخش‌هایی که مسئولیت درک و بیان زبان را بر عهده دارند.

 آشنایی با انواع مختلف دیسلکسیا

متخصصین این حوزه سعی کرده‌اند با دسته‌بندی و مشخص کردن انواع مختلف خوانش پریشی روش‌های تشخیص و درمان را سریع‌تر کنند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به انواع مختلف این اختلال:

دیسلکسیا بصری – Visual

زمانی که فرد در به یاد آوردن محتوا و کلماتی که بر روی صفحه می‌بیند تلاش زیادی می‌کند، این همان مدل بصری است. همان طور که مشخص است در این مدل مغز در پردازش بصری موفق عمل نمی‌کند – در واقع مغز تصویر کاملی که چشم‌ها می‌بینند را دریافت نمی‌کند.

دیسلکسیا سطحی – Surface

مدل سطحی نوعی از این اختلال است که در آن فرد می‌تواند به آسانی کلمات جدید را به زبان بیاورد اما متاسفانه نمی‌تواند کلمات مشابه و آشنا را از طریق قدرت دیدن تشخیص دهد. اینجا مغز قادر به تشخیص ظاهر یک کلمه به منظور پردازش صحیح و سریع آن نیست.

دیسلکسیا Double Deficit

یکی از شدیدترین مدل‌های خوانش پریشی مدل Double Deficit می‌باشد – که معادل فارسی آن دیسلکسیای مضاعف است. خوانش پریشی مضاعف در واقع ترکیبی از مدل خوانشی سریع و مدل آوایی است.

دیسلکسیا خوانشی سریع – Rapid Naming

مدل خوانش سریع با سرعت در پردازش خواندن مرتبط است. این یعنی فرد مبتلا به این اختلال گاها در بیان صحیح برخی از کلمات به مشکل برمی‌خورد. با اینکه آن‌ها می‌توانند رنگ‌ها، اعداد و حروف را سریع تلفظ کنند اما در پیدا کردن شکل درست کلمات به مشکل برمی‌خورند.

دیسلکسیا آوایی – Phonological

رایج‌ترین شکل دیسلکسیا مدل آوایی یا تلفظی است. افراد مبتلا به این مدل اکثر اوقات برای پیدا کردن آوا و صدای درست کلمات و حروف با مشکل مواجه می‌شوند. در واقع آن‌ها نمی‌توانند شکل نمادها و صداهای آن‌ها را با یکدیگر تطبیق دهند.

از دیگر گروه‌های خوانش پریشی می‌توانیم به دیسلکسیای اولیه، ثانویه، اکتسابی و تکاملی اشاره کنیم:

اولیه – Primary

زمانی که فرد اختلال خواندن و خوانش پریشی را از افراد خانواده به ارث ببرد به آن مدل اولیه می‌گوییم.

ثانویه – Secondary

مدل ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که در طول بارداری، جنین مشکلات و نارسایی‌های مغزی را تجربه کند.

اکتسابی – Acquired

مدل اکتسابی تنها نوعی از دیسلکسیا است که دلیل آن مشخص و واضح است. زمانی که فرد دچار تروما یا ضربات مغزی می‌شود ممکن است بعدها علائم این اختلال را در خود مشاهده کند.

تکاملی – Developmental

مدل تکاملی نوعی از این اختلال است که از بدو تولد کودک وجود دارد و کاملا ژنتیکی است. این مدل ترکیبی از نوع ثانویه و اولیه است. همچنین در نوزادان پسر رایج‌تر بوده که با افزایش سن شدت آن کمتر می‌شود.

علائم دیسلکسیا را بشناسید

از علائم عمومی و رایج این اختلال می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• دیر به حرف آوردن
• یادگیری کند کلمات جدید
• مشکلات پردازشی در درک کلمات و جملاتی که فرد می‌شنود
• عدم توانایی در به خاطر سپردن رشته‌ای از کلمات
• مشکلات تلفظی
• نادیده گرفتن فعالیت‌هایی که شامل خواندن و نوشتن می‌شوند
• سپری کردن زمانی نسبتا طولانی برای انجام کارهایی که شامل خواندن و نوشتن می‌شوند
• عدم توانایی خواندن در جمع با صدایی بلند
• تلفظ نادرست اسامی و کلمات
• مشکل در خلاصه سازی یک متن و داستان
• مشکل در یادگیری زبانی جدید
• عدم توانایی حل مسائل ریاضی
• عدم توانایی در تلفظ کلماتی جدید و ناآشنا
• عدم توانایی در درک اصطلاحات
• و ...

به این نکته دقت کنید که اگر در کودکی و از همان ابتدا جلوی این اختلال را نگیرید تا بزرگسالی همراه شما خواهد بود. پس کوتاهی نکنید و پیگیر باشید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

نزدیک به سن 5 تا 6 سالگی درست زمانی که کودکان شروع به خواندن می‌کنند علائم و نشانه‌های دیسلکسیا واضح‌تر دیده می‌شوند. در نتیجه اگر شما کودکانی با علائمی که بالاتر گفتیم دارید بهتر است که در همین سن از گسترش و شدیدتر شدن این اختلال با مراجعه به متخصص پیشگیری کنید. اگر تشخیص علائم برای خودتان دشوار است می‌توانید با مشاوره با معلمان فرزندتان دید بهتری نسبت به اختلال و توانمندی‌های او داشته باشید. اگر در محیط آموزشی و آکادمیک گزارشی مبنی بر توانایی‌های خواندن و نوشتن پایین‌تر از سطح انتظار دریافت کردید وقت آن است که با یک متخصص صحبت کنید.

اگر شما از جمله افرادی هستید که در بزرگسالی متوجه این اختلال شده‌اید می‌توانید با شروع کردن روش‌های درمانی و آموزشی زیر نظر یک متخصص روند بهبودی را دنبال کنید. نگران نباشید!

روش‌های تشخیص این اختلال کدام‌اند؟

روش‌های تشخیص دیسلکسیا می‌تواند با توجه به هر کِیس متفاوت باشد. اما به طور کل از روش‌های شناسایی اختلال خواندن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

زیر نظر گرفتن روند رشد کودک، مسائل آموزشی و سابقه پزشکی

شما می‌توانید در یک جلسه مشاوره با متخصصین این حوزه تمامی تاریخچه کودک خود را در اختیار آن‌ها بگذارید و با دنبال کردن علائم‌ها، اختلال را شناسایی کنید. در این جلسه پرسش‌هایی در مورد شرایط خانوادگی، بیماری‌های ارثی و... مطرح می‌شوند.

پرسشنامه‌ها

گاهی اوقات پزشک به منظور شناسایی اختلال، پرسشنامه‌هایی را در اختیار شما و خود فرد قرار می‌دهد. این پرسشنامه‌ها شامل سوالاتی هستند که گاها توانمندی‌های خواندن و زبانی شخص را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

تست‌های عصبی، شنوایی و بینایی

این تست‌ها کمک می‌کنند تا اگر اختلال‌های دیگری منجر به بروز خوانش پریشی شده است شناسایی شوند.

ارزیابی‌های روانشناختی

در این روش سوالاتی از شما و فرزندتان پرسیده می‌شود تا به کمک آن‌ها سلامت روانی هر دوی شما بهتر ارزیابی شود. این سوالات مشخص می‌کنند که آیا با مشکلات اجتماعی، اضطراب، افسردگی و... دست و پنجه نرم می‌کنید یا نه!

تست‌های مهارت‌های خواندن و نوشتن

این مدل شامل تست‌های آکادمیکی است که کیفیت مهارت‌های خواندن و زبانی فرد درگیر اختلال را تعیین می‌کنند.

آیا درمانی برای دیسلکسیا وجود دارد؟

خب، و اما می‌رسیم به درمان دیسلکسیا. آیا درمانی برای این اختلال کشف شده است؟ هنوز هم روش درمانی قطعی برای برطرف کردن این اختلال وجود ندارد. اما با این حال روش‌ها و متدهای آموزشی هستند که کمک می‌کنند فرد درگیر اختلال خودش را تحت کنترل داشته باشد و علائم آن‌ را به شدت کاهش دهد.

همچنین روش‌های درمانی از یک فرد به فرد دیگر کاملا متفاوت است و با توجه به شرایط هر شخص تعیین می‌شود. در نتیجه انتظار نداشته باشید که یک راه حل یکسان برای تمامی افراد در دسترس باشد. بهترین راه مشورت با بهترین دکتر مغز و اعصاب است. همچنین روش‌های درمانی به شرطی که در خانه، محیط آموزشی و محیط اجتماعی رعایت شوند نتیجه مثبت به همراه خواهند داشت.

به طور کلی روش‌های درمانی بر روی موارد زیر تمرکز دارند:

• تشخیص کوچک‌ترین صداهایی که کلمات را تشکیل می‌دهند و استفاده درست از آن‌ها؛ به این منظور از متخصص گوش و حلق و بینی کمک گرفته می‌شود
• شناسایی حروف و رشته‌ای از کلمات که هر کدام در کنار هم آواهای مشخصی دارند
• درک بهتر مطالب
• خواندن با صدای بلند به منظور بالا بردن میزان دقت، سرعت و تسلط بر روی متن

تشخیص زودهنگام و اقدام برای دنبال کردن راه‌های درمانی را جدی بگیرید.

حرف آخر

این تقریبا تمام چیزی بود که باید از اختلال دیسلکسیا می‌دانستید. البته که تمام ماجرا به همین مطلب ختم نمی‌شود. اگر به دنبال اخبار جدیدتری از این حوزه هستید بلاگ درمانکده را دنبال کنید. به علاوه اینکه می‌توانید در جلسه مشاوره خود نمونه‌ای از سوالات زیر را از پزشک‌تان بپرسید:

1. علت بروز این اختلال چیست؟
2. آیا بیماری‌های دیگری هستند که با اختلال خواندن اشتباه گرفته شوند؟
3. چه تست‌هایی برای تشخیص دقیق و درمان نیاز است؟
4. در چه مدت زمانی شاهد فرآیند بهبودی خواهیم بود؟
5. آیا باید با یک متخصص مشورت کنم؟
6. آیا نیازی به انجام تست بر روی دیگر اعضای خانواده است؟
7. آیا امیدی به درمان و بهبود وجود دارد؟

برچسب ها : دکتر متخصص مغز و اعصاب,دکتر گوش و حلق و بینی,درمانکده