روزی که دل ایران لرزید

واضح آرشیو وب فارسی:پایگاه خبری آفتاب: روزی که دل ایران لرزید
ساعت از ۱۲ شب گذشته. نیم ساعتی می شود که پنجشنبه ۳۱ خرداد شروع شده. در دل تاریکی آخرین شب بهاری، طارم زیبای ما در دو طرف حاشیه رودخانه عظیم قزل اوزن به خنکایی سپرده است که از کوههای کردستان می آید اما ۱۱ کیلومتر پایین تر، درست زیرپای طارمِ آرام و خواب آلود، هیاهویی برپاست. گسل چند کیلومتری رودبار که سال هاست روی آن زندگی می کنند، فشار لایه های اطراف را تاب نمی آورد و با قدرت ۷.۳ ریشتر طارم زیبای ما را هم به لرزه در می آورد.
آفتاب‌‌نیوز : نام شهرستان طارم شاید با زیتون و برنجش گره خورده باشد. شاید به هندوستان ایران شهره شده باشد. شاید خیلی ها آن را با قزل اوزن زیبایش، کوهها و مناطق توریستی چشم نوازش، آتشکده ها و آبشارهایش بشناسند اما بعید است کسی نام طارم را بشنود و یاد زلزله هولناک ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ نیفتند.

۲۷ سال است نام این شهرستان و شهرهای رودبار و منجیل با زلزله، پیوند خورده است. یک سال از فوت امام می گذشت. ۲ سال از پایان جنگ نمی گذشت و عراق هنوز، کویت را اشغال نکرده بود. تلویزیون دوشبکه داشت و ایتالیا، میزبان جام جهانی ۱۹۹۰ بود. حالا بعد از ۲۷ سال یادی می کنیم از آن حادثه تلخ.

ساعت از ۱۲ شب گذشته. نیم ساعتی می شود که پنجشنبه ۳۱ خرداد شروع شده. در دل تاریکی آخرین شب بهاری، طارم زیبای ما در دو طرف حاشیه رودخانه عظیم قزل اوزن به خنکایی سپرده است که از کوههای کردستان می آید اما ۱۱ کیلومتر پایین تر، درست زیرپای طارمِ آرام و خواب آلود، هیاهویی برپاست. گسل چند کیلومتری رودبار که سال هاست روی آن زندگی می کنند، فشار لایه های اطراف را تاب نمی آورد و با قدرت ۷.۳ ریشتر طارم زیبای ما را هم به لرزه در می آورد.

حتی فکر کردن به آن هم سخت است. در یک لحظه، تمام روستاها روی زمین می خوابد. با خاموش شدن چراغهای نفتی، خاموشی مطلق، همه جا را فرا می گیرد. فقط صدای جیغ و ناله زیرآوارمانده ها شنیده می شود و گرد و غبار خانه های تازه ویران شده، ابری روی روستاها ایجاد می کند. عده ای فکر می کنند قیامت شده، سکته می کنند و می میرند.

زلزله طارم که از طریق گسل رودبار ایجاد شده و این زلزله محدوده ای به وسعت ۶۰ هزارکیلومترمربع (تقریبا به اندازه استان خوزستان)، می لرزاند. ساکنان تهران، تبریز و اصفهان، لرزش را حس می کنند. تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از کانون زلزله، همه چیز ویران می شود. ۵۰ پس لرزه در عرض ۳ ساعت، امکان کمک کردن را از بین می برد و حتی بر میزان تلفات افزوده می شود. ریزش سنگ، جاده ها را می بندد. در چند منطقه، لغزش زمین چند روستا را با ساکنانش زیر خاک دفن می کند.

آمار وحشتناک ۴۰ هزار کشته، ۶۰ هزار زخمی، نیم میلیون آواره و ۱۶۴ میلیارد تومان(معادل ۸ درصد توليد ناخالص ملي آن سال - ۱۳۶۹)در زلزله رودبار-منجیل-طارم یک نوع رکورد غم انگیز در نوع خود ثبت نمود.

پراکندگی زیاد روستاها در دل کوه ها، اشتباه در محل و مقیاس زلزله، دودلی درباره دریافت کمک خارجی، قطع شدن جاده ها، عدم اطلاع رسانی سریع و به موقع، از دست رفتن 72 ساعت اولیه بعد از زلزله که به ساعات طلایی نجات مشهور است، تلفات زلزله را بالا می برد.

آن شب، شب های داغ جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا هم بود. برزیل و اسکاتلند در ورزشگاه دل آلپی تورین بازی داشتند. برزیل، دو بازی قبلی اش را از سوئد و کاستاریکا برده بود و در صدر گروه c قرار داشت. خیلی ها در رودبار، سوت آغاز بازی توسط کهل اتریشی را شنیدند اما هیچ کس تک گل بازی را که مولر مهاجم تعویضی برزیل در دقیقه ۸۰ زد، را ندیدند. زلزله، وسط بازی آمد. مطمئنا اگر بازی، زنده پخش نمی شد تلفات زلزله بیشتر از اینها بود.

زلزله مثل الک آمد. با فرکانس بالا و پریود کوتاه که یک دقیقه هم طول می کشد. ۹۰ درصد از خانه های روستاهای اطراف که از مصالح متداول روستاهای ایران یعنی خشت ، گل ، چوب و سنگ بنا شده اند چیزی جز تلی از خاک باقی نماند. وضع ساخت و ساز به قدری خراب بود و آنقدر به بقیه مناطق ایران شباهت داشت. که ۱۳ روز بعد از زلزله، سياست هاي بازسازي به تصویب می رسد و آئین نامه ۲۸۰۰ هم که مربوط به محاسبات ساختمان در برابر زلزله است، نهایی می شود.

هوا گرم است. جسد عزیزان مردم زیادند. دیر بجنیند بوی تعفن همه جا را فرا خواهد گرفت. نمی شود اجساد را نگه داشت و تک تک دفن کرد. مردم دست به کار می شوند. گورهای زیادی می کنند،بازماندگان بهت زده، اجساد عزیزان شان را در در رودخانه های محلی و یا حیاط منازل غسل می کنند. اجساد هر خانواده، ردیفی کنار هم چیده می شود و خاک می ریزند. حالا هر خانواده چند تل خاک دارد و چند تکه سنگ بر روی آنها.

«31 / 3 / 1369 - بر اثر زلزله.» روی حدود 80 درصد سنگ قبرهای آرامستانهای طارم این عبارت حک شده است. در هر ردیف،هم معمولا نام یک فامیل تکرار می شود و معلوم است که همه خفتگان در یک ردیف، اعضای یک خانواده اند.

روزی که دل ایران لرزید