قلایچی، اثر مانای قوم مانا در بوکان

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: قلایچی، اثر مانای قوم مانا در بوکان مهاباد- ایرنا- محوطه و تپه باستانی قلایچی، اثر ماندگار و چندین هزار ساله قوم مانا در بوکان و یکی از ظرفیت های مغفول گردشگری در آذربایجان غربی است که در کنار سایر آثار تاریخی و جاذبه های طبیعی می تواند موجی از گردشگران را به این شهرستان روانه کند.

قلایچی، اثر مانای قوم مانا در بوکان

به گزارش ایرنا این شهرستان هویت تاریخی خود را از محوطه باستانی قلایچی در مجاورت روستایی به همین نام و در هشت کیلومتری شمال شرقی بوکان گرفته و بازمانده یکی از مراکز مهم تمدن ماناها در هزاره نخست پیش از میلاد مسیح است. این تپه باستانی بر اساس آثار و کتیبه های موجود، مرکز حکومت ماناها بوده و با دولت ' اورارتور' در شمالغرب و ' آشور' در غرب ایران زمین معاصر بوده است. حکومت ماناها که مربوط به عصر آهن است، یکی از حکومت‌های ناشناخته باستانی در شمال‌غرب ایران به شمار می رود اما در تپه های 'زیویه' سقز / کردستان/ و 'حسنلو' /آذربایجان غربی/ نیز نشانه‌های از ماناها پیدا شده است. به عقیده باستان شناسان، موقعیت هوایی تپه قلایچی بوکان با تپه زیویه سقز در یک مسیر هوایی قرار دارد و در آن زمان هر کدام از آنها که با مشکلی مواجه می شدند، با روشن کردن آتش و دود مشکلات خود را با هم در میان می گذاشتند و به یاری هم می شتافتند. این تپه باستانی برای اولین بار در سال 1363 شمسی مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفت و آثاری از هزاره اول قبل از میلاد در آن کشف شد و ارزش این اثر را به اثبات رساند. دیوارهای محیطی به ویژه بخش باقیمانده حصار دوره قدیم در مرکز تپه در اثر حفاری های مختلف آشکار شده و جلوه هایی زیبا از معماری ساختمان های این اثر نمایان کرده است. تالارهای بزرگ، اتاقک ها، کتیبه سنگی، ابنیه و آثار سنگی، سنگ فرش های جلو تالار در این بنا قابل رویت است و از قسمت های دیگر تپه قلایچی می توان به معبد چلیپایی شکل، قربانگاه، اتاق های جانبی، حیاط های تراس بندی شده، حیاط های سنگ فرش، سطوح سکوهای آجری و دیوارهای حایل بین بخش مذهبی و غیرمذهبی اشاره کرد. علاوه بر معبد مرکزی، برج ها و دیوارهای مربوط به آن، حیاط سنگ فرش، پله هایی که به این حیاط متصل می شود، اتاق ها و نقاشی هایی با رنگ های سیاه و آبی و آجرهای منقوش دارای موضوعات انسانی، هندسی و گیاهی مانند انسان بالدار و وسایل زینتی از دیگر آثار به دست آمده از این تپه است که برخی از آنها از جمله آجرها در موزه ارومیه و توکیو در ژاپن نگهداری می شود. سرپرست انتشارات موزه ملی ایران معتقد است که از نخستین فصل کاوش‌های محوطه عصر آهنی قلایچی بوکان بیش از سی سال می‌گذرد و آثاری که از این محوطه به یغما رفته از موزه‌های ژاپن و مجموعه‌های خصوصی اروپا سر در آورد است. یوسف حسن زاده ادامه داد: اسماعیل یغمایی در راس هیاتی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 1364 شمسی در این محوطه به کاوش نجات‌بخشی پرداخت و علاوه بر آجرهای لعابدار و بقایای معماری، سنگ‌نوشته‌ای از این محوطه به دست آورد که به خط آرامی کهن نگاشته شده بود و اشاره داشت که محل پیداشدن کتیبه، ایزیرتو، پایتخت و شهر شاهی ماناهاست. وی افزود: ادامه کاوش‌های باستان‌شناختی از سال 1378 تا 1385 به سرپرستی بهمن کارگر انجام شد و در نتیجه آن بقایای معماری گسترده‌ای به وسعت بیش از یک هکتار مربوط به 2 هزار و 800 سال پیش کشف شد که کف حیاط آن سنگ‌فرش و پی دیوارها با سنگ ایجاد شده و از ارتفاع حدود یک متری با خشت خام بالا آمده بود و از آجرهای لعابدار منقوش برای تزئین نمای آن استفاده کرده بودند. حسن زاده ادامه داد: در این محوطه چاله‌ای به عمق حدود هشت متر به دست آمد که در آن بیش از پنج هزار قطعه استخوان جانوری که عمدتا متعلق به بز، گاو و گوسفند بودند، به دست آمد.وی اضافه کرد: مطالعات باستانی ‌جانور شناختی از سوی دکتر مرجان مشکور و دکتر مسعود نظام‌آبادی نشان داد که روی همه این استخوان‌ها اثری از برش چاقوی قصابی یا اثر گاز گرفتن دندان دیده نشد و این به معنی تایید محتوای کتیبه و فضای معماری محوطه است که این حیوانات در این فضای معبد قربانی شده و از گوشتشان استفاده نشده است. این کارشناس باستان شناس اظهار کرد: اکنون پس از 9 فصل کاوش علمی در محوطه قلایچی، هنوز گزارش قابل قبولی از کاوشگران این محوطه منتشر نشده است و با بازنشستگی کاوش گران بیم آن می‌رود تا این گزارش‌ها برای همیشه دور از دسترس پژوهشگران باقی بماند. سرپرست انتشارات موزه ملی ایران ابراز امیدواری کرد تا اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی به طور جدی‌، چاپ این گزارش‌ها را پیگیری کند و بخشی از آثار این محوطه را که اکنون در موزه‌های ملی ایران (تهران)، ارومیه، نقده و میاندوآب پراکنده شده را در موزه بوکان، که مدت‌هاست قول تاسیس آن داده شده است، به نمایش بگذارد. وی افزود: مسئله اساسی دیگر وضعیت خود محوطه قلایچی است که در زیر باد و باران و بدون حفاظت‌های کارشناسی رها شده است تا دست طبیعت به صورت تدریجی آن را نابود کند. حسن زاده ادامه داد: امید است تا با همکارهای نهادهای منطقه‌ای مانند فرمانداری و شهرداری بوکان حداقل از گذاشتن سوله‌ای بر روی بقایای معماری سه هزار ساله این محوطه دریغ نکنند؛ اگرچه با خصوصیات پیش‌گفته و نزدیکی آن به شهر بوکان، امکان تبدیل آن به سایت‌موزه هم چندان دور از انتظار نیست.رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوکان در مورد تپه قلایچی، گفت: نتایج کاوش های صورت گرفته تپه قلایچی در مرحله نخست/ زمان اسماعیل یغمایی و رضا حیدری در سال 1364شمسی/ منتشر شده و در اختیار عموم مردم قرار گرفته است اما نتیجه تحقیقات مرحله دوم / توسط بهمن کارگر/ هنوز در اختیار مردم و افکار عمومی قرار نگرفته است. وی در خصوص دلیل ارائه نشدن نتایج کاوش های مرحله دوم اظهار کرد: طبق گفته برخی از مسئولان فرهنگی شهر، قرار بود تا مبلغی به مسئول کاوش پرداخت شود تا نتایج کار خود را در اختیار افکار عمومی قرار دهد و آن را چاپ ومنتشر کند. جمیانی اضافه کرد: در این خصوص بنده با مسئول کاوش ها دراین خصوص هیچ گونه مذاکره ای نداشته ایم ولی این را می دانم که نتایج کاوش های مرحله دوم به صورت کامل منتشر نشده است. به گفته وی کمتر از 10 درصد از کار کاوش در تپه قلایچی بوکان صورت گرفته و اطلاعات ما در خصوص این آثار باستانی ناچیز و ابتدایی است. وی افزود: در آینده کار تحقیق و کاوش در این منطقه تاریخی و به خصوص قسمت دامنه شمالی تپه باید به صورت جدی انجام شود زیرا در این قسمت آثار آرامستان و سکونتگاه دیده می شود. به گفته وی طرحی از سوی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بوکان جهت ادامه کاوش در تپه قلایچی تهیه شده اما به دلیل نبود اعتبار لازم عملیاتی نشده و ادامه کاوش ها در آینده منوط به تامین اعتبار است. به گزارش ایرنا کاوش های باستان شناسی محدود در این تپه، آثاری از دوره های باستانی عصر آهن 2 ( 1200 تا 850 پیش از میلاد) و عصر آهن سه ( 850 تا 550 پیش از میلاد) را به نمایش گذاشته است و تداوم این کاوش ها می تواند به غنی سازی موزه این استان منجر شود. 7510/3072** گزارش: محمد ادیب ** انتشار دهنده: علیرضا فولادی

09/01/1396

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 160]