واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: تربیت عبارت است از شكوفا سازى استعدادها و جهت دهى آن به سوى كمال مطلوب. تربیت ضرورىترین نیاز انسان در زندگى است. انسان بدون تربیت صحیح ره به جایى نمىبرد، نه از باغ زندگى خویش میوه شیرینمىچیند و نه كام انسانهاى دیگر را از ثمرات درخت وجود خود شیرین مىكند؛و بالاتر آنكه نه به درك معناى انسانیت نایل مىآید و نه به فتح قلههاىرفیع انسانیت دست مىیازد. بدین جهت تربیت عالیترین هدف پیامبران و اساسىترینپیام كتب و اولین و ضرورىترین وظیفه والدین است. ضرورت و اهمیت تربیت، والدین را بر آن مىدارد كه به این مسوولیتبزرگ ارجى دو چندان نهند؛ براىایفاى درست آن خود را به صلاح و آگاهى از روش و فنون تربیت مجهز بسازند و با الگو گرفتن از مربیان موفق در انجام دادن این وظیفه مهم بكوشند. کودک بىشك معصومان علیهم السلام موفقترین مربیان و سیره قولى و عملى آنهامطمئنترین الگو براى والدین در امر ظریف و پرپیچ و خم تربیت است. اینمقاله بر آن است تا نكاتى از سیره تربیتى امام رضا(ع) در تربیت فرزند رایادآورى كند و گامى، هر چند ناچیز، در ترویج معارف اهلبیتبردارد. هدف از تربیت، پرورش صحیح و یاد دادن آداب نیكو به فرزند است یعنى كودك را به گونهاى تربیت كنیم كه بتواند به راه صحیح قدم گذاشته و آداب و اخلاق و رفتار منطقى داشته باشد و براى جامعه و نیز پدر و مادرش در دنیا و آخرت مفید باشد. و لذا تربیت صحیح فرزند براى پدر و مادر نوعى «باقیات الصالحات» است و چراغ این باقیات الصالحات هرگز خاموش نمىشود. سیره تربیتى امام رضا(ع)، با توجه به سفر آن حضرت به خراسان و دورى از كانونخانواده و نیز تك فرزندى بسیار قابلتوجه است؛ چرا كه تربیت فرزند یگانه آن هم از راه دور شیوهاى خاص مىطلبد. لذا نکاتی از نظرات آن حضرت را در مورد تربیت شرح می دهیم. 1- تدریجى بودن تربیت تربیت جریانى مستمر و فعالیتى تدریجى است كه نه مرزمىشناسد و نه زمان و مكان؛ بلكه به درازاى عمر است و به پهناى ابعادوجودى عالم اكبر، یعنى انسان. درخت تربیت زود ثمر نمىدهد و نباید انتظارداشتیك شبه یا چند ماهه در امر ظریف و پیچیده تربیت معجزه انجام گیرد؛ بلكهباید از سالها قبل از تولد زمینه تربیت صحیح را فراهم كرد و بعد از تولد، بتدریجبا صبر و حوصله، به انجام آن پرداخت. در سیره ائمه اطهار علیهم السلامو دیدگاههاى آنان مسایلى چون انتخاب همسر شایسته، لزوم رعایت آداب ازدواج، توجه به مواقع و شرایط انعقاد نطفه، مراقبتهاى ایام باردارى و... حكایت ازاین نكته مهم دارد. گرچه معناامرى اعتبارى است و در نامگذارى چندان مورد توجه نیست؛ ولى هنگام به كاربردن آنها معانى ناخودآگاه تداعى مىشود. نام نیكو مایه سربلندى و افتخار ونام زشتباعثسرشكستگى و احیانا احساس حقارت است. الف) انتخاب همسر صالح و شایسته همچنانكه زن باید صالح و شایسته باشد، مرد نیز باید شایسته باشد. بر والدین است كه به كمك دخترانشان، شوهران شایسته و صالحى براى آنان انتخاب كنند. ب) رعایت آداب ازدواج بعد از انتخاب همسر شایسته، در طلیعه ازدواج بایدمهمترین هدف كه همان تربیت فرزندان صالح است، مورد توجه باشد و یاد خداوند متعال میهمان قلبهاى پاك زن و مرد بوده و آنها باید، ضمن رعایتسایر آداب نكاح، از خداوند فرزند سالم و صالح طلب كنند. و بگویید: «خداوندا، او را به امانت گرفتهام و با میثاق تو بر خود حلالكردهام؛ پروردگارا، از او فرزند با بركت و سالم روزىام كن .» ج) مراقبتهاى ایام باردارى بعد از انعقاد نطفه، مراقبتهاى ایام باردارى بسیار مهم و ضرورى است. توجه بهوضعیت روانى همسر، گستراندن بستر آرامش در منزل و خارج آن و نیز تغذیه مناسبو سالم از ضرورتهاى این دوره است. علاوه بر غذاى سالم و مقوى، استفاده ازبرخى میوهها و خوراكیها مىتواند در آینده كودك و شخصیت و صفاتش مؤثر باشد، بدین جهت، معصومان علیهم السلام بهرهگیرى از برخى خوردنیها در ایام باردارى توصیه كردهاند. کودک 2- اولین گام بعد از تولد، كودك قدم به جهانى نو مىگذارد. در اولین گامباید آواى توحید را در گوش نوزاد زمزمه كرد، فضاى هستىاش را از نسیم خوشتوحید و بندگى عطرآگین ساخت . خواندن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ فرزند را از شر شیطان رانده شده مصون می دارد. 3- نامگذارى گرچه معنا امرى اعتبارى است و در نامگذارى چندان مورد توجه نیست؛ ولى هنگام به كاربردن آنها معانى ناخودآگاه تداعى مىشود. نام نیكو مایه سربلندى و افتخار ونام زشتباعثسرشكستگى و احیانا احساس حقارت است. زیرا نام تا پایان عمر باانسان همراه است و فرد همواره با آثار خوب و بدش مواجه است. ائمه طاهرینعلیهم السلام هم خود نامهاى نیكو براى فرزندانشان بر مىگزیدند و هم دیگران رابدین امر سفارش مىكردند. 4- مراقبت از كودك نوزاد انسان گلى نو رسیده است كه بتدریجبه رشد و شكوفایىمىرسد. به ثمر نشستن گل به مراقبت دائمى باغبان نیاز دارد. والدین، بویژهمادر، باغبانان دلسوز زندگىاند و گلهاى معطر زندگیشان به مراقبت همه جانبهآنان نیاز دارد. مراقبت از سلامت جسمانى، تغذیه مناسب، تامین آرامش و سلامتروانى و تامین نیازهاى عاطفى نوزاد در رشد جسمانى، عاطفى و تكامل معنوىاشتاثیر بسزا دارد. به ویژه در نخستین روزهاى زندگى كه نوزاد، به خاطربیگانگى با محیط جدید و ضعف و ناتوانى، به مراقبت و توجه افزونتر نیازمنداست. قلب و روح هر كودكى كه متولد مىشود همچون آینهاى زلال و شفاف است. پدر و مادر مىتوانند با تربیت صحیح، فرزندان را به سعادت برسانند و مواظب این باشند كه فرزندان با عناصر نایاب آشنا نشوند. 5- كودك و سلامتى از ویژگیهاى دین اسلام تاكید بر پرورش همه ابعاد زندگىانسان است. هر چند در تربیت اسلامى پرورش ابعاد معنوى هدف اصلى و نهایىاست؛ اما دستیابى به آن هدف بزرگ در پرتو داشتن جسمى سالم و روانى با نشاطامكانپذیر است. 6- صحبتبا كودك قدرت درك كودك اندك است و توان فهم معانى كلمات را ندارد. در عین حال سخن گفتن با او نشانه توجه والدین به اوست. كودك این توجه رانوعى اظهار محبت و ابراز عاطفه مىداند و با تمام ضعف و نقصان، گاه با لبخند و زمانى با حركات دست و پا به آن پاسخ مىدهد. علاوه بر این، مشاهده چگونه سخنگفتن والدین، به ویژه حركات لب، زمینه مساعدى براى آموزش سخن گفتن كودك پدیدمىآورد. قلب و روح هر كودكى كه متولد مىشود همچون آینهاى زلال و شفاف است. پدر و مادر مىتوانند با تربیت صحیح، فرزندان را به سعادت برسانند و مواظب این باشند كه فرزندان با عناصر نایاب آشنا نشوند. خداوند در سوره روم آیه 30 مىفرماید: «... فطرتاللّه التى فطرالناس علیها ...؛ خداوند مردم را براساس فطرت خدایى آفریده است.» بنا بر فطرت توحیدى، سعادت و هدایت در وجود طفل به ودیعه نهاده شده است و والدین گرامى نباید اجازه دهند كه این فطرت از مسیر اصلى خویش كه همان سعادت و هدایت است خارج شود. و نكته آخر آنكه یك اصل كلى وجود دارد و آن این است كه والدین ابتدا باید خویشتن راتربیت كنند. اگر والدین خودشان داراى صفات نكوهیده باشند، نمىتوانند در فرزندشان، صفات پسندیده را به وجود آورند. قرآن در این باره مىگوید: «اتأمرون الناس بالبر و تنسون انفسكم و انتم تتلون الكتاب افلا تعقلون» آیا شما مردم را به نیكى امر مىكنید، در حالى كه خویشتن را فراموش كردهاید." بقره آیه 44" . فرزندان ما هر گونه كه باشند خوشرفتار یا بدرفتار، راستگو یا دروغگو، حسود یا خیرخواه همه این صفات را از پدر و مادر خود كسب كردهاند. در مقالات بعد به نکات دیگری از نگاه امام رضا (ع) در مورد تربیت فرزند اشاره می کنیم. منبع:
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 610]