سینمای فرهادی؛ نوعی از سیاست، نوعی از هنر - آخرین خبر

واضح آرشیو وب فارسی:آخرین خبر: شرق/ چنانچه افتد و دانی تا ابد می شود این بحث را ادامه داد: اسکار برای فرهادی، مشت محکم هنر بود بر دهان سیاست یا این سیاست است که هنر را بهانه کرده است برای صف کشی پر مصلحت خودش؟ (با این دغدغه یا وسواس پنهان هنری که مثلاً این فیلم خیلی هم هنری نیست) این اولین بار نیست که درباره موقعیت جهانی سینمای ایران چنین پرسشی مطرح است و به خصوص اولین بار نیست که سینمای فرهادی موجب طرح چنین دوگانه ای شده است. «درباره الی» که درآمد و در غرب هیاهو به پا کرد و پیوند خورد با نوعی از جوانی در ایران سال ٨٨ همین پرسش پیش آمد. نه تنها به این دلیل که برای اولین بار جوانی دیگری به چشم ها آمده بود و از جامعه ای متکثر و چندصدایی پرده برداشته شده بود بلکه به دلیل این پرسش اخلاقی و قابل تعمیم به امر سیاسی: چرا الی مرد؟ «جدایی نادر از سیمین» هم بدل شد به صف آرایی طبقه نادیده گرفته متوسط شهری با فیلمی دیگر که نماد پیروزی پوپولیسم در ایران آن ایام بود و سینمای اصغر فرهادی را نماینده یا سخنگوی جامعه مدنی ایران کرد؛ جامعه ای دستخوش تنش های فرهنگی و طبقاتی که به تصویری که سیاست غالب و پیروز می کوشید از آن ارائه دهد خلاصه نمی شد؛ طبقه ای که مدام به نام فرهنگ عامه یا نوستالژی برای سنت نادیده گرفته شده است. امروز هم این «فروشنده» است که پرچمدار شده است. فیلمی که ما را درگیر «امکان بخشش» و پیش شرط های آن می کند و آن تنش جانفرسا میان اعتراف و وجدان. «فروشنده» شده است پرچمدار «نه»گفتن به نوعی از سیاست در سطح جهانی. «نه» به پوپولیزم پیروز؛ آمریکا باشد یا اروپا. ده هزار نفری که در میدان ترافالگار لندن به دیدن این فیلم شتافتند و صفوف تظاهرات ضد ترامپ و سیاست های خارجی ستیزش طی هفته های اخیر همین را می گوید. سینمای فرهادی سینمایی است اجتماعی و هیچ وقت کاری به کار سیاست نداشته است، سینمایی است که منجر می شود به پرسش های اخلاقی جهانشمول و عام که الزاما تخته بند زمانه نیستند با این همه همواره درگیر امر کلانی به نام سیاست شده است؛ درگیر یک هم اینجا و هم اکنون ایرانی و در عین حال با این توانایی و امکان که فراتر از جغرافیای خود برود. ای بسا از همین منظر است که سینمایش به همگان مربوط می شود، به نوع انسان. طی این سال ها این پتانسیل در آثار او فرصت یا بهانه خوبی بوده است برای نوعی از رفتار اعتراضی در برابر نوعی از سیاست که تساهل ندارد، «دیگری»ستیز است، «اقلیت هراس» است، واقعیت را یکپارچه می خواهد و از قطعیت های ترسناک دفاع می کند. سینمای فرهادی، با وجود خودش گاه با سیاست داخلی پیوند خورده است و گاه با سیاست جهانی. از آنجا که خیلی ایرانی بوده است بهانه ای شده برای خارجی ها، گاه چون خیلی جهانشمول بوده فرصتی شده است برای نمایندگی اقلیت ها در اینجا... . هم تهدید بوده است و هم فرصت. تعریف هنر هم که این نباشد تعریف استقلال نگاه هنرمند همین است. هنرمندی که می داند در اینجا که ما هستیم فرازمان و فرامکانی وجود ندارد و برای خلق یا تعریف وضعیت سوم باید از همین فرو آغاز کرد؛ در جست وجوی نقطه ای که در آن امر اخلاقی، امر هنری و امر سیاسی بی آنکه به حوزه های یکدیگر تجاوز کنند با یکدیگر در معاشرت باشند و از محتومیتی به نام «به من چه-به تو چه» به در آیند. هنرمند بیشتر از هرکسی می داند که سیاست بیش از هر وقت به همه چیز کار دارد و به همه کس نظر دارد و نقطه ای را بی دخالت خود باقی نمی گذارد. در جهانی که سیاست ورزی از حیثیت افتاده است و تنها راه اعاده حیثیت از آن تقلیل یافته است به مدل پوپولیستی و ادعاهایش شاید بتوان امیدوار بود به مدل دیگری از سیاست ورزی که متولیانش نه ترامپ و بدل هایش باشند و نه اصحاب استابلیشمنت قدرت. به گفته کونراد، نویسنده مجاری کتاب «ضد سیاست»: دخالت در سیاست نه به قصد کسب قدرت بلکه برای برجای خود نشاندن قدرت و این همه به کمک نیروهای اجتماعی مدنی. سینمای فرهادی با خلق موقعیت های اخلاقی و مشارکت دادن بیننده خود در پروسه پاسخ گویی شرایط ربط پیداکردن دنیاهای بی ربط به یکدیگر را فراهم می کند و از همین منظر توانسته است آرام آرام بدل شود به نوعی اجماع برای برقراری ارتباط و فرهنگ گفت وگو... و این امکان که می شود بی آنکه ملعبه سیاست دولت ها شویم سیاست هم که نورزیم اعتراض کنیم و صدای نوع دیگر از مردم شویم. جای بسی خوشحالی است که این بار سینمای ایران و هنر بهانه ای شده است در دست نیروهای مدنی غیرایرانی تا در برابر فرهنگ «خارجی –هراسی» و فرهنگ رو به رشد عدم تساهلی که دارد در اروپا و امریکا و کانادا مد می شود بایستند و در برابر سیاستِ حاکم سیاست مدارانی که از آب گل آلود، ماهی قدرت می گیرند صف آرایی کنند. خوبی آنجا با اینجا شاید در این باشد که هیچ کس به آن آحادی که برای دیدن فیلم فرهادی در میدان ترافالگار جمع شده اند نمی گوید بازیچه دست ایران... البته که چنان که افتد و دانی تا ابد می توان بحث کرد که این فیلم هنر ناب بود یا نه، ضعف داستانی داشت یا خیر، مضامین تکراری داشت یا چی؟ مهم این است که هنر و هنرمند این بار توانسته است صفوف درهم ریخته و نامتحد همبستگی اجتماعی و مدنی و تمدنی را حتی برای لحظاتی متحد کند. مشت محکم نوعی هنر بود بر دهان نوعی سیاست! هیچ عیبی ندارد هنر هم گاه مشت گره کند. با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

شنبه ، ۲۷خرداد۱۳۹۶

[مشاهده متن کامل خبر]

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: آخرین خبر]

[مشاهده در: www.akharinkhabar.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 22]